انقراض مستمر مهره داران، تعادل حیات در کرۀ زمین را تهدید می‌کند
نتشر شده در:
گوش کنید - ۰۸:۴۷
صندوق جهانی طبیعت و انجمن جانورشناسی لندن در آخرین گزارش دوسالانۀ خود که با عنوان «سیارۀ جاندار» منتشر می‌شود، نسبت به شتاب انقراض گونه‌های زیستی هشدار داده و لزوم تغییر روش زندگی انسان‌ها و تدوین سیاستی برای حفاظت از تنوّع گونه‌ها در کرۀ زمین را یادآوری می‌کند.
آنچه اهمیت دارد اینست که انقراض گونه‌ها، این بار بر خلاف پنج مورد شناخته شده در تاریخ، علتی طبیعی و اتفاقی ندارد بلکه به سبب فعالیت انسان رخ می‌دهد.
اَرنو گوفیه، مدیر تغذیه و کشاورزی در صندوق جهانی طبیعت در گفتگو با رادیوی ما تاکید می‌کند که تخریب زیست بومِ گونه‌ها بر اثر فعالیت انسان اینک مهمترین عامل از میان بردنِ آنهاست.
«آری، این فعالیت‌های ما و نخستین آنها تخریب زیستگاه طبیعی این جانوران است که موجب انقراض آنها می‌شود. از میان بردن جنگل‌ها و محیط زیستِ گونه‌های منقرض شده یا در حال انقراض را گاه به نادرستی با افزایش جمعیت انسان و نیاز آنان به زمین و کشت توجیه می‌کنند. باید دانست که افزایش جمعیت بخودی خود سبب تخریب نیست، چگونگی مصرف عامل اصلی آنست.
هنگامی که «اثر زیست محیطی»، یعنی بهره گیری تخریب کنندۀ انسان از طبیعت، در مورد یک شهروند آمریکائی ٧ یا ٨ برابر یک افریقائی است - و در مورد یک اروپائی نیز ٦ برابر است – براحتی درک می‌کنیم که چگونگی زندگی و مصرف است که میزان تخریب را تعیین می‌کند و نه جمعیت. بنابراین اینکه باید جنگل‌ها را از میان برد تا در زمینِ بدست آمده کشاورزی کرد و محصول ببار آورد، قابل پذیرش نیست. در آمریکای لاتین جنگل‌ها را از میان می‌برند و به جای آن به کشت سویا می‌پردازند تا از حاصل آن حیوانات را در اروپا و یا چین تغذیه کنند. اما اگر مصرف گوشت در کشورهای پیشرفته را کم کنیم، اثرات تخریب کننده بر جنگل‌ها و طبیعت را نیز کاهش می‌دهیم. سویای کشت سده در آمریکای لاتین در مناطقی که در آنها رشد جمعیت زیاد است و مثلاً در افریقا به مصرف نمی‌رسد، بلکه در جائی که مصرف زیاد است و اتفاقاً رشد جمعیت زیاد نیست مورد استفاده قرار می‌گیرد».
شاید تاکید بر یک نکته بهتر بتواند تهدیدات کنونی را آشکارتر کند. بر اساس گزارش صندوق جهانی طبیعت و انجمن جانورشناسی لندن، تنها در ٤٤ سال، یعنی از ١٩٧٠ تا ٢٠١٤، از جمعیت جانداران مهره دار در کرۀ زمین به میزان ٦٠ درصد از میان رفته است. دو سال پیش از آن این مقدار ۵٨ درصد و چهار سال پیش از این ۵٢ درصد بود. این آمار از استمرار روند نابودی جانداران حکایت می‌کند.
ایزابل اُتیسیه، دریانورد سرشناس فرانسوی و رئیس صندوق جهانی طبیعت در فرانسه، بر همین نکته تاکید دارد: «متاسفانه وضع مطلوب نیست، زیرا به نسبت دو سال پیش باز هم تنوع گونه‌ای کاهش یافته است، چنانکه امروز ٦٠ درصد مهره داران سراسرِ جهان منقرض شده اند. رقمی که بسیار زیاد است. وضع مطلوب نیست، زیرا دو سال پیش، این میزان کمتر و دو سال پیش تر، باز هم کمتر بود. بنابراین، گرایش کنونی مطلوب نیست و روندی پیوسته دارد. از همین رو باید تلاش کرد تنوّع زیستی را هر گونه که ممکن است، حداقل ثابت نگاه داشت. به این منظور رو شزندگی خود را باید تغییر دهیم. باید از کشتار حیوانات برای استفاده از شاخ و دُم و پوست آنها دست برداریم، از آلوده کردن زیست بوم آنها بپرهیزیم تا تمامی گونه‌ها در کنار انسان زنده بمانند و بویژه اینکه انسان بتواند به یُمن وجود «انواع جانداران» به حیات خود ادامه دهد».
همانگونه که اشاره شد تخریب زیست بوم جانداران بر اثر فعالیت‌های انسان، نظیر از میان بردن جنگل‌ها، استخراج بی رویۀ معادن، کشاورزی فشرده و صنعتی و توسعۀ شهری، عامل اصلی انقراض آنهاست. چهار عامل دیگر در این زمینه عبارت است از استفادۀ بی رویه در شکار، ماهیگیری، آلوده ساختن محیط، رواج بیماری‌ها و بالاخره تغییرات اقلیمی.
اما آیا روند کنونی انقراض برگشت ناپذیر است؟
بگفتۀ اَرنو گوفیه، مدیر تغذیه و کشاورزی در صندوق جهانی طبیعت، این گرایش برگشت ناپذیر نیست، اما نیازمند تغییر کلی در رفتار انسان است: «این گرایش می‌تواند تغییر جهت دهد. البته هنگامی که گونه‌ای کاملاً منقرض شد، دیگر بازگشت آن ممکن نیست و آن گونه برای همیشه از میان رفته است. اینک در این راستا، شتابی داریم که ١٠٠ تا ١٠٠٠ برابر سرعت انقراض گونه‌ها در گذشته است. این شتاب هم موجب دهشت و نگرانی است و هم هشدار دهنده است. این ششمین انقراض در تاریخ، به سبب فعالیت‌های انسان روی می‌دهد. اینکه اینک وارد عصر جدیدی شده‌ایم که در آن تغییرات زیست بوم نتیجۀ اقدامات انسان است، واقعیتی انکار ناپذیر دارد. اما طبیعت توان خودبازسازی فوق العاده‌ای دارد، بشرط آنکه گونه‌ها بکلی از بین نرفته باشند».
اما چگونه می‌توان به طور ملموس در این زمینه اقدام کرد و به عنوان مثال، کسی را که از راه شکار فیل و فروش عاج آن زندگی خود و خانواده‌اش را تامین می‌کند، از این کار باز داشت؟
پاسخ اَرنو گوفیه می‌گوید: «پیش از هر چیز باید به او چشم انداز کار و در آمدی نشان داد که بداند فروش عاج تنها راه زندگی نیست و به این منظور باید به توسعه توجه داشت. برای این کار باید مناسبات دیپلماتیک و سیاسی را به حفظ محیط زیست و محافظت زیست بوم پیوند زد. به عنوان مثال باید کشاورزی خودکفا را در آفریقا بیش از آنچه هست توسعه داد و آنرا چنان بارور کرد که نه تنها خانواده را تغذیه کند، بلکه درآمدی نیز برای پاسخ دادن به سایر نیازها بهمراه آورد. همچنین باید با همۀ اقدامات تخریب کنندۀ طبیعت که درآمد دارد، مبارزه کرد. مثلاً باید همۀ وسائل ممکن را برای جلوگیری از فروش عاج بکار گرفت. رابطۀ انسان با طبیعت و بویژه تسلط انسان بر طبیعت باید تغییر کند. علاوه بر این سیاست ها و رفتارِ رهبران کشورها نیز باید دراین باره دچار تحول شود و حفظ تنوع زیستی و مسائل مربوط به حفاظت از محیط زیست در برنامه‌ها وطرح‌های دولتی و روزانه مورد توجه قرار گیرد. این اقدامات البته نیاز به نوعی انقلاب فکری و فرهنگی دارد».
دست اندرکاران حفظ انواع امیدوارند که سه گردهمائی جهانی پُراهمیت در آیندۀ نزدیک فرصتی برای جلب افکار عمومی جهانیان و نیز مقامات دولتی برای توجه بیشتر به امر حفاظت از گونه‌ها فراهم آورد: هفتمین کنفرانس بین‌دولتی در بارۀ تنوع زیستی و نظام‌های زیست بومی در بهار ٢٠١٩ در فرانسه و کنگرۀ جهانی اتحادیۀ بین المللی برای حفاظت از طبیعت سال پس از آن در بندر مارسی در جنوب فرانسه برگزار می‌شود. پازدهمین کنفرانس جهانی در بارۀ تنوع زیستی نیز در سال ٢٠٢٠ در پکن بر پا خواهد شد.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید