جمهوری دموکراتیک کُنگو: از پاتریس لومومبا تا ژوزف کابیلا
نتشر شده در:
گوش کنید - ۱۰:۰۳
سرزمین کُنگو از اواخر قرن نوزدهم رفته رفته به تصرف نیروهای بلژیکی درآمد و زیر عنوان «دولتِ آزاد کُنگو» به مِلک شخصیِ لئوپولد دوم، پادشاه بلژیک تبدیل شد. در ۱۵ نوامبر ۱۹۰۸ یک سال پیش از مرگ لئوپولد دوم، زیر فشار افکار عمومی و از روی بعضی مصلحتهای دیپلماتیک، «دولتِ آزاد کُنگو» از مالکیت شخصی پادشاه بلژیک درآمد و به مستعمرۀ کشور بلژیک تبدیل شد. از آن تاریخ تا ۳۰ ژوئن ۱۹۶۰ آن سرزمین با مرزهای کنونیاش «کُنگوُی بلژیک» نام گرفت. جمهوری دموکراتیک کُنگو در ۳۰ ژوئن ۱۹۶۰ چشم به جهان گشود. آن کشور، در ۵۸ سالی که از عمرش میگذرد، رویدادهای سهمگینی را پشت سر گذاشته است.
یکشنبۀ گذشته بیستم ژانویه «دادگاه قانونِ اساسیِ جمهوری دموکراتیکِ کُنگوُ» «فِلیکس تشیسْکِدی»، یکی از رهبرانِ اپوزیسیونِ آن کشور، را برندۀ انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرد و به کشاکشهای سیاسی در بارۀ نتایج انتخابات که روز یکشنبه سیام دسامبر ۲۰۱۸ برگزار شده بود، پایان داد. پس از آنکه «کمیسیونِ انتخاباتِ ریاست جمهوریِ کُنگو» در دهم ژانویه فلیکس تشیسْکِدی را با بیش از ۷میلیون رأی برندۀ انتخابات اعلام کرد، مارتین فایولو، نامزد رقیبِ او، که ۶ میلیون رأی آورده بود، پیروزیِ او را کودتا خواند و از دادگاهِ قانونِ اساسی کُنگوُ خواست تا دستور بازشُماریِ آرای انتخابات را صادر کند. فایولو تشیسْکِدی را به زد و بند با ژوزِف کابیلا، رئیس جمهوری پیشین کُنگوُ، متهم کرد. دادگاه قانونِ اساسی برای تأیید نتیجۀ انتخابات ۱۴ روز وقت داشت. در این مدت، به گزارش دفتر حقوقبشر سازمان ملل، درگیریهایِ کُنگوُ ۳۴ کشته و ۵۹ زخمی به جا گذاشت. با این حال، ناظران معتقدند که به رغم دو سال تأخیر در برگزاری انتخابات، نخستین بار است که از زمان استقلال کُنگوُ از بلژیک در سال ۱۹۶۰ انتقال قدرت به صورتی مسالمت آمیز انجام میگیرد.
بر پایۀ قانون اساسیِ کُنگو، ژوزف کابیلا نمیتوانست در این دوره از انتخاباتِ ریاست جمهوری شرکت کند. او از ژانویۀ ۲۰۰۱ تاکنون رئیس جمهوری کُنگوُ بود. البته دورۀ دوم و نهاییِ ریاست جمهوریِ او در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۶ به پایان رسیده بود. از همین رو، انتخابات در آغاز برای ۲۷ نوامبر ۲۰۱۶ برنامهریزی شده بود، اما کابیلا برگزاری آن را یک سال به عقب انداخت و وعده داد در پایان سال ۲۰۱۷ آن را برگزار کند. سرانجام، پس از فشارهای داخلی و بینالمللی، زمان انتخابات برای ۲۳ دسامبر ۲۰۱۸ برنامه ریزی شد. اما سپس کمیسیون ملیِ انتخابات تاریخ برگزاری آن را ۳۰ دسامبر ۲۰۱۸ اعلام کرد.
ژوزِف کابیلا یک روز پس از قتل پدرش، لوران- دِزیره کابیلا، به دست یکی از محافظانش در ۱۶ ژانویه ۲۰۰۱ به ریاست جمهوریِ کنگوُ منصوب شد. دورۀ ریاست جمهوری در آن کشور ۵ سال است. در انتخاباتِ ریاست جمهوری سال ۲۰۰۶ نیز دیوان عالی کنگوُ او را برندۀ دور دومِ انتخابات اعلام کرد. او در سال ۲۰۱۱ نیز نامزد ریاست جمهوری شد و به رغم اعتراض نامزد رقیب، «اتی یِن تشیسْکِدی»، پدرِ رئیس جمهورِ منتخَبِ کنونی، به نتایج انتخابات، برای بار سوم رئیس جمهور شد.
سرزمین کُنگو از اواخر قرن نوزدهم رفته رفته به تصرف نیروهای بلژیکی درآمد. در سال ۱۸۸۵ به فرمان لئوپولد دوم، پادشاه بلژیک، آن سرزمین زیر عنوان «دولتِ آزاد کُنگو» به مِلک شخصیِ آن پادشاه تبدیل شد. فرمانداری که او برای ادارۀ آن سرزمین منصوب کرد، از هیچ جنایتی در حق بومیان فروگذار نکرد. سرانجام، در ۱۵ نوامبر ۱۹۰۸ یک سال پیش از مرگ لئوپولد دوم، زیر فشار افکار عمومی و از روی بعضی مصلحتهای دیپلماتیک، «دولتِ آزاد کُنگو» از مالکیت شخصی پادشاه بلژیک درآمد و به مستعمرۀ کشور بلژیک تبدیل شد. از آن تاریخ تا ۳۰ ژوئن ۱۹۶۰ بنابه تصمیم پارلمان بلژیک و به پیشنهاد لئوپولد دوم آن سرزمین با مرزهای کنونیاش «کُنگوُی بلژیک» نام گرفت.
در ۱۹۵۷ در گرماگرم استعمارزدایی در جهان، بلژیکیها برگزاری انتخابات محلی را در کُنگوُ پذیرفتند. کنگوییها برای نخستین بار به پای صندوقهای رأی رفتند. بلژیکیها با دادن اختیاراتی به کنگوییها کوشیدند سیاستهای استعماریشان را نرمتر کنند. اما رفته رفته کنترل اوضاع از دستشان دررفت. در ۴ ژانویۀ ۱۹۵۹ در اعتراض به جلوگیری از برگزاری میتینگِ یک انجمن فرهنگیِ کُنگویی به نام «آباکوُ» در شهر «لئوپولدویل» که اکنون «کینشاسا» نامیده میشود، شورشی به پا خاست که نظامیان بلژیکی آن را با بیرحمیِ تمام فرونشاندند. در آن شورش چند صد کُنگویی کشته شدند. بلژیکیها از ترس شورشهای دیگر و گستردهتر و نیز برای پرهیز از انزوایِ بینالمللی در اوضاع و احوال آن روز جهان در دادن استقلال به کنگو پیشدستی کردند با این امید که سرآمدان سیاسی، نظامی و فرهنگی کُنگوُ وابسته به بلژیک باقی بمانند.
در انتخاباتی که بلژیکیها برای انتخاب اعضای پارلمانِ کُنگوُ سازماندهی کردند، جنبش پاتریس لومومبا و متحدان او ۶۵ درصد کُرسیهای پارلمان را از آن خود کردند. بلژیکیها و وابستگانِ کُنگوییِ آنان در پی برپا کردن یک نظام فدرالی در کنگو بودند. اما لومومبا نگرشی ملی داشت و خواهان کشوری یکپارچه بود. بلژیکیها اسناد استقلال کنگو را امضا و تقدیم مجلس کردند. بدینسان، جمهوری دموکراتیک کُنگو در ۳۰ ژوئن ۱۹۶۰ چشم به جهان گشود. در نظام پارلمانی کنگو، نخستوزیر رئیسِ دولت و وزیر دفاع بود و رئیس جمهور جایگاهی نَمادین داشت. لومومبا پس از راضی کردن دوستان و متحدانش مقام ریاست جمهوری را به رقیبش «ژوزف کازاووبو» واگذار کرد و خود نخست وزیر شد. اما خیلی زود بر اثر کشاکشهای قومی، منطقهای و نیز جنگ قدرت از پای درآمد. او را در ۱۷ ژانویۀ ۱۹۶۱ در برابر چشمان افسران بلژیکی و وزیران کاتانگاییاش به جوخۀ اعدام سپردند و «ژوزف موُبوتو» به نخست وزیری رسید.
در ۲۴ نوامبر ۱۹۶۵ موُبوتو با کودتای نظامی «ژوزف کازاووبو» را برانداخت، قانون اساسیِ جمهوری را تغییر داد و یک دیکتاتوری تمام عیار بر کُنگو حاکم کرد. نخست وزیر، فرمانده ارتش و قانونگذار شد؛ پول کشورش را عوض کرد؛ عزل و نصب وزیران را عهدهدار شد؛ نام کُنگو را به زئیر تغییر داد؛ معادن را ملی کرد؛ از کُنگوییها خواست که دیگر نام غربی بر فرزندان خود ننهند و از پوشیدن کت و شلوار بپرهیزند.
رژیم موُبوتو پس از فروپاشی شوروی متحدان غربیاش را از دست داد. «ائتلافی از نیروهای دموکراتیک برای آزادی کُنگو» به رهبری «لوران- دِزیره کابیلا» با حمایت آمریکا و آنگولا بساط آن رژیم را در ۱۷ ماه می ۱۹۹۷ به آسانی برچید. نام زئیر دوباره به جمهوری دموکراتیک کُنگو تغییر یافت. اما رژیم کابیلا خیلی زود راه رژیم موُبوتو را درپیش گرفت تا که سرانجام در ۱۶ ژانویه ۲۰۰۱ با توطئۀ یک سرهنگ ارتش کابیلا به دست یکی از محافظانش کشته شد.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید