نشست سران پیمان آتلانتیک شمالی: «ساختار سیاسی ناتو بیمار است، اما سازمان نظامی آن بخوبی کار می‌کند»
نتشر شده در:
گوش کنید - ۰۷:۳۰
اجلاس سران کشورهای عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، چهارشنبه ٤ دسامبر، به رغم اختلافات گسترده و عمیق در بارۀ راهبرد اساسی این سازمان و نیز گرایش‌ها و تک روی‌های برخی اعضاء با تاکید بر همبستگی و یکپارچگی میان آنان پایان یافت. اگر چه کسی فروریختن این پیمان را انتظار نمی‌کشید، اما تضاد نگرش‌ها در بارۀ اهداف اصلی سازمان، پیوندهای نو و ناسازگار برخی اعضاء و اختلاف نظراتی که در روزهای اخیر با برخی اظهارات درشت همراه گردید، خطر بروز شکاف بیشتر در سازمان را با خود همراه داشت.
اِولین ماته، پژوهشگر در انستیتوی مطالعات راهبردی دانشکده نظام فرانسه، این سازمان را استوارتر از آن می‌داند که با اینگونه اختلافات سست پا گردد. او می‌گوید «ناتو یک سازمان نظامی مقاوم است و اگر به آنچه در دهه های گذشته به جا آورده توجه کنیم، می‌بینیم که این سازمان از ١٢ عضو اولیه، اینک با پیوستن جمهوری مقدونیۀ شمالی، بزودی دارای ٣٠ عضو خواهد بود و همزمان متحدان و موتلفان فراوانی نیز دارد و همۀ اینها نشان می‌دهد، که این سازمان هنوز دارای جاذبه و کارکرد است». این کارشناس نهادهای نظامی با یادآوری وظیفۀ اصلی این سازمان که «دفاع مشترک و حمایت نظامی از کلیۀ اعضاست» بر «نقش و کارکرد مشورتی» این سازمان نیز تاکید می‌کند و می‌گوید توجه به این نکته از آن رو اهمیت دارد که «بحران اخیر در این سازمان به سبب عدم توجه به همین نقش پدید آمد». او این چنین به تهاجم ترکیه به کُردان شمال سوریه اشاره دارد که بگفتۀ رئیس جمهوری فرانسه دیگر اعضاء ناتو را «در برابر عمل انجام شده قرار داد». نکتۀ دیگری که او بر آن تاکید دارد اینست که این پیمان در «همسازی عملیاتی» کشورهای عضو نقش اساسی ایفا می‌کند و می‌گوید «مشارکت در انجام عملیات نظامی مشترک، نیازمند به کار بستن روندهای یکسان و بکار گرفتن ابزاری‌های همساز است. نباید فراموش کرد که ناتو از هنگام تاسیس خود تا کنون هدایت حدود ٢٠ عملیات گوناگون را در دست داشته است».
«همسازی عملیاتی» نیز همان ضرورتی است که اینک ترکیه با خرید سامانۀ دفاع هوائی «اس- ٤٠٠» از آن سرباز زده است.
اینست که انتقادات امانوئل ماکرون از این سازمان و نیز از رویکرد و کردار ترکیه از جهات بسیاری نادرست به نظر نمی‌رسد. گیوم لاسکونجریاس، استاد تاریخ نظامی در پاریس در این زمینه بر لزوم تفکیک میان پیمان سیاسی و سازمان اداری و نظامی ناتو تاکید می‌کند و می‌گوید باید میان «پیمان آتلانتیک شمالی به عنوان یک ساختار سیاسی و دیپلماتیک و تشکیلات اداری و نظامی آن تفکیک قائل شد». هدف امانوئل ماکرون، بگفتۀ او «اینست که نشان دهد در ساختار سیاسی دیپلماتیک ناتو مُعضلاتی وجود دارد، در حالیکه ساختار اداری نظامی آن دستاوردهای قابل توجهی ببار آورده است». اگر بشکل کوتاه بگوئیم «پیمان احتمالاً بیمار است، اما سازمان بخوبی کار می‌کند».
واقعیت اینست که ساختار سیاسی ناتو در گذشته نیز بارها و در بارۀ برخی اهداف همواره با بحران و یا حداقل دشواری‌هائی روبرو بوده است. «اَمِلی زیما»، کارشناس ناتو و استاد دانشگاه سوربن در پاریس، یادآوری می‌کند که هدف اساسی این سازمان که بطور ملموس در تامین امنیت و دفاع مشترک از کشورهای عضو نمایان می‌شود، محافظت و تحکیم ارزش‌های بنیانی لیبرالیسم و دموکراسی است و با این حال از ابتدا این هدف اساسی همواره دستخوش پست و بلندی‌های مناسبات وقت قرار داشته و کشورهائی را که با آنها بیگانه بوده‌اند در خود پذیرفته است.
«اَمِلی زیما» می‌گوید «ناتو دارای سه کارکرد یا هدف اساسی است: نخست امنیت منطقۀ آتلانتیک شمالی را تامین می‌کند. دوم ثبات داخلی همین منطقه را تضمین می‌کند و بالاخره هدفی بیشتر نمادین که ایجاد جامعه‌ای است با ارزش‌های مشترک که مهمترین آنها لیبرالیسم و دموکراسی است و همین هدف آخراست که پیمان آتلانتیک شمالی را از اتحادهای نظامی سنتی متمایز می‌کند». با این حال، بگفتۀ او، «این هدف آخر اصلی نمادین است که در عمل صورت واقع نیافته، زیرا از همان هنگامِ تاسیس، همواره حداقل یکی از کشورهای عضو با آن بیگانه بوده است. زمانی پرتغال سالازار بود، سپس یونان سرهنگ‌ها و یا ترکیه که اینک بیش از پیش از دموکراسی لیبرال فاصله می‌گیرد. امروز لهستان و مجارستان نیز بسوی حکومت های خودسر گرایش یافته‌اند. در کنار این کشورها، دولت های دیگری نیز هستند که در حاشیۀ همین خودگرائی و خودسری حرکت می‌کنند نظیر آمریکا در دورۀ ترامپ که با اهداف اصلی بنیان گرفته بر پایۀ آرمان روشنگری فاصلۀ بسیار دارد».
آنچه بویژه در ماه‌های اخیر به بروز تنش در میان برخی اعضای سازمان منجر شد و پیش از این بدان اشارت رفت، گرایش‌های تازۀ ترکیه است، چنانکه برخی ادامۀ حضور این کشور را در ناتو مورد پرسش قرار می‌دهند.
گیوم لاسکونجریاس این نگرانی‌ها را جایز می‌شمارد، اما یادآوری می‌کند که اسناد حقوقی ناتو امکان اخراج اعضاء را فراهم نکرده است. او می‌گوید «هنگامی که کشوری در اتحادیۀ ناتو عضویت دارد، تنها خود این کشور است که می‌تواند تصمیم به خروج از آن بگیرد. به عبارت دیگر، کشورهای متحد در ناتو، حتی اگر ارادۀ آن را نیز داشته باشند، هیچ حق و ابزاری برای اخراج ترکیه در اختیار ندارند. با این حال آنچه واقعیت دارد اینست که خرید سامانۀ دفاع هوائی «اس ٤٠٠» توسط ترکیه از روسیه قابل قبول نیست، زیرا این سامانه از «همسازی عملیاتی» با تجهیزات دیگر کشورهای عضو برخوردار نیست و این بسیار مشکل ساز است».
او تاکید می‌کند که «موضوع این نیست که ترکیه از روسیه سلاح می‌خرد. کشورهای عضو ناتو مستقل هستند و از حاکمیت برخوردارند و هر کشوری می‌تواند از هر جا سلاح و مهمات خریداری کند. موضوع اینست که سامانۀ یاد شده، از تجهیزات اساسی یک زنجیرۀ دفاعی محسوب می‌شود که با حلقه‌های آن زنجیر سازگار نیست و از کشوری خریداری می‌شود که هدف اصلی آن تضعیف ساختار دفاعی اروپاست. بعلاوه ترکیه با این اقدامات در پی حفظ منافع ملی خود است، در حالیکه پیمان آتلانتیک در جستجوی تامین منافع مشترک است».
اجلاس سران ناتو در لندن، شاید به سبب همین اختلاف نظرات، به هیچیک از موضوعات اساسی پیش روی این سازمان نپرداخت و بی آنکه تصمیم مهمی اتخاذ کند، با تاکید بر یکپارچگی اعضاء حفظ ظاهر کرد و تنها از دبیرکل سازمان خواست اسباب اندیشه در این باره را در آینده فراهم کند.
مشروح این سخنان را با دانلود برنامه و یا بکار انداختن ابزار رایانه‌ای گوش کنید...
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید