آیا در ایران، مبارزه با فساد، اسم رمز رقابت‌های سیاسی است؟
نتشر شده در:
گوش کنید - ۳۷:۰۵
تشکیل همایش ملی سلامت اداری و مبارزه با فساد که در هفته‌ای که گذشت همزمان با روز جهانی مبارزه با فساد، در روز ١٧ آذر برگزار شد در رسانه‌های فارسی‌زبان بازتاب گسترده‌ای داشت.
شاید بتوان گفت که نکته چشمگیر این همایش، وجود آشکار دیدگاه‌های متفاوت شخصیت‌هائی بود که دراین گردهم آئی شرکت داشتند و گویا قرار نبود برای نزدیک شدن دیدگاه‌هایشان بقصد رسیدن به راهکاری مشترک، هیچ کوششی مبذول گردد.
در واقع این همایش اگر نتوانست با جمع بندی واحدی به اتمام برسد، اما این حسن را داشت که نشان دهد چگونه نیروهای اثرگذار در صحنه سیاسی کشور تفاهم چندانی بر سر مبارزه با فساد ندارند و این اجلاس تریبونی بود که آنها باردیگر بر مواضع متفاوت خود تأکید کنند.
در این همایش، حسن روحانی و معاونش اسحاق جهانگیری بر این نکته تأکید داشتند که بدون مشارکت‌های مردمی و حضور نهادهای مدنی و نقش افشا کننده رسانه‌ها، مبارزه با فساد ناممکن است.
این در حالی است که نمایندگان قوه قضائیه بیش از یکبار از علنی شدن اخبار مربوط به فساد و بدنامی‌های ناشی از انتشار «غیرمسئولانه» اخبار توسط رسانه‌ها اظهار نگرانی کردند.
در این میان شخص رئیس قوه قضائیه صادق لاریجانی بیش از همه از احتمال «سیاه نمائی‌ها» اظهار ناخشنودی میکرد. او تأکید داشت که «نباید اجازه دهیم موضوع فساد تبدیل به وسیله و ابزار سیاسی شود»؛ او علاوه بر این یادآوری کرد که گویا بیش از همه منتقد دولت قبلی بوده و «هزینه»اش را هم پرداخته است ولی در عین حال اصرار داشت که نباید تمام فسادها را گردن دولتی قبلی انداخت
رئیس قوه مجریه،علی لاریجانی، در این میان ایده بکلی متفاوتی داشت و معتقد بود باید امر مبارزه با فساد از حیطه اختیار دولت خارج شود و در سازمانی فراقوه‌ای متمرکز گردد و بر هر سه قوه نظارت داشته باشد.
در این اجلاس سخنان حسن روحانی در نقد تمرکز قدرت و ثروت و اسلحه و اطلاعات که بنظر او ابوذر و سلمان را هم فاسد می‌کند، توسط تمام مفسران اعتراض به نقش اقتصادی سپاه تفسیر شد و سرو صدای فراوانی برپا کرد.
و بالاخره آخرین نکته مهمی که در این همایش توجه ناظران را جلب کرد، نقش کمرنگ رهبر جمهوری اسلامی در فرستادن پیام و یا حضور در مراسم افتتاح آن بود.
گفته شد که اسحاق جهانگیری نامه ای به رهبر نوشته و از او تقاضای پیامی برای این همایش کرده است. آیت الله خامنه‌ای در پاسخ این درخواست نوشته است «این سمینار و امثال آن بناست چه معجزه ای بکند؟ مگر وضعیت برای شما مسئولان سه قوه روشن نیست؟»
***
در گفتگوئی با ٣ نفر از فعالین سیاسی، آقایان حسن شریعتمداری- تحلیلگر مسایل سیاسی در آلمان، احمد شیرزاد- استاد دانشگاه و نماینده اصلاح طلب مجلس ششم در ایران و تقی رحمانی- فعال سیاسی ملی- مذهبی در فرانسه، جلوه های مختلف این همایش را به بحث و گفتگو گذاشته‌ایم که می‌شنوید.
در پاسخ به یکی از پرسش‌ها درباره اهداف پشت پرده و محتملاً سیاسی مبارزه با فساد، حسن شریعتمداری معتقد است که نکته درست در سخنان رئیس قوه قضائیه درباره خودداری از سیاسی کردن مبارزه با فساد این است که تا فساد تعریف نشود، تا مبارزه با فساد بوسیله قوانین شفافی به اجرا در نیاید، این مبارزه می تواند ابزاری برای برتری جستن به رقبا و یا پیروزی در انتخابات هم تلقی شود.
بعقیده شریعتمداری، موقعی می توان فساد را تعریف کرد که هیچ جناحی از نظام این معنا را قبول نداشته باشد که فساد نوعی امتیاز است و خودی ها حق دارند از این امتیاز برخوردار شوند. او می گوید در وضعیت موجود چنین نیست.
احمد شیرزاد در بخشی از سخنانش درباره اهداف سیاسی مبارزه با فساد می گوید: بسیاری از مردم کوچه و بازار بر این تصورند که هر دولتی می آید فساد قبلی‌ها را میریزد روی دایره و بعد که رفت دیگران می آیند فسادهای خودش را برملا می کنند.
احمد شیرزاد می گوید، متأسفانه این تلقی در جامعه وجود دارد و تلقی بسیار خطرناکی هم هست؛ چرا که باعث می شود جامعه نسبت به بحث آگاهی در مبارزه با فساد دچار بی‌عملی شود و عادت بکند و بگوید همیشه از این صحبت ها مطرح می‌شود.
احمد شیرزاد می کوشد تفاوت‌های میان دولت قبلی را با دولت های دیگر نشان دهد. او می گوید وقتی آقای احمدی نژاد می‌آید درباره فساد پیشینیان خود صحبت می کند، تمام امکانات دستگاه قضائی در اختیار اوست؛ دادستانی بنام سعید مرتضوی دارد که از یاران صمیمی اوست و در خدمت او عمل می کند. علاوه بر این امکان برخورد با تمام مدیران قبلی براحتی فراهم است. چرا که کلیه احزاب اصلاح طلب و روزنامه‌هایشان در شرایط سختی قرار دارند.
احمد شیرزاد گرچه نمی خواهد بگوید که مدیران اصلاحات همه سالم بوده اند و هیچ انحرافی نداشته اند، ولی می گوید همانطور که دیده شد در عمل یک افتضاح مالی بزرگ هم پیدا نکردند. «من بعید می دانم کسی باور داشته باشد که قوه قضائیه آنزمان هوای اصلاح طلبان را داشته است !»
بنظر شیرزاد درست است که این تصور در میان مردم وجود دارد که هر کسی می آید پیشینیان خویش را افشا می کند ولی تفاوت از زمین تا آسمان است. یک دولتی تمام قوه قضائیه و پلیس و اطلاعات و غیره در اختیارش بوده ولی دولت دیگری فقط امیدش به بسیج مردم و رسانه‌هاست تا افکار عمومی شاید کارش را به پیش ببرد.
تقی رحمانی، عقیده دارد که فساد در ایران یک کتابچه است که جناح راست افراطی نمی گذارد حتی ما جلدش را ورق بزنیم، راست سنتی اجازه می دهد صفحه اولش را ورق بزنیم و جناح بوروکرات‌ها به ریاست روحانی اجازه نمی دهد صفحه سوم ورق بخورد و همین جور به ترتیب. حالا ما در همان مرحله ورق زدن جلد هستیم.
تقی رحمانی، در این مصاحبه توجه بیشتری به سخنان روحانی دارد که گفت جمع شدن اسلحه و رسانه و پول، ابوذر و سلمان را هم فاسد می کند؛ بعقیده رحمانی او با این حرف دست روی محوری ترین جای فساد در ایران گذاشت، یعنی نظامیان نه حساب پس می دهند، بیشتر از بوروکرات ها فساد دارند و این را با قلدری هم می گویند و تا همه مملکت را هم نگیرند، دست بردار نیستند.
رحمانی اعتقاد دارد که اراده جدی برای مقابله با فساد در ایران وجود ندارد. او از کتابی نوشته علی ربیعی، وزیر کار، بنام "زنده باد فساد" نقل می کند که فساد در کشور ساختاری شده است.
با این حال رحمانی فکر می کند که مسئله مهم در این همایش کشمکش میان بوروکرات ها و نظامیان سیاسی است. او کوشش های روحانی در عقب نشاندن نظامیان به پادگان ها را مثبت ارزیابی می کند، «که البته موفق شدنش خیلی کار دارد چرا که او ابزار کافی برای این کار در اختیار ندارد.»
به همین دلیل رحمانی عقیده دارد که روشنفکران و جامعه مدنی باید نسبت به این عرصه مبارزه علیه فساد حساس باشند. او می گوید نظامیان نظارت پذیر نیستند و برای مقابله با این وضعیت جامعه مدنی شخصیت های سیاسی و احزاب باید نسبت به مواجهه نظامیان با بوروکرات ها حساس باشند و بدان توجه کنند.
از آنجا که بحث درباره هماوردی سپاه با دولت روحانی برای هر سه شرکت کننده اهمیت زیادی داشت، این نکته جای پراهمیتی در گفتگوها پیدا کرد.
تقی رحمانی همانطور که اشاره شد بیشتر به ناتوانی دولت در این همآوردی اعتقاد دارد و به همین دلیل مردم و جامعه مدنی را بیاری می طلبد.
حسن شریعتمداری تا آنجا پیش می رود که اظهار نظر می کند، در این کشمکش میان دولت و سپاه یا آقای روحانی شکست خواهد خورد که این شکست شامل مذاکرات اتمی و اصلاحات اقتصادی هم خواهد شد و یا موفق می شود که در آن صورت تعادل نوینی بر قرار خواهد گردید که سپاه را وامیدارد دخالت خود در اقتصاد و سیاست را به حداقل برساند. شریعتمداری نتیجه این رویاروئی را «مسئله بود و نبود» توصیف می کند. به پیش‌بینی او در آینده نه چندان دور «ما شاهد درگیری خیلی بزرگی در این زمینه خواهیم بود.»
بر خلاف این شرکت کننده، احمد شیرزاد اعتقاد دارد که «ما باید واقع‌بین باشیم و به توانائی‌های دولت توجه درستی داشته باشیم. این که فکر کنیم دولت می تواند با نهاد نظامی دربیفتد، یا بودجه‌های آنرا کم و زیاد کند، من فکر می کنم تصور درستی نیست.»
به اعتقاد شیرزاد، «آنقدر که ما بتوانیم به شفافیت فضا و به حساس شدن افکار عمومی کمک کنیم، می‌تواند کارساز باشد. بنابراین ما نباید برویم دنبال شعارهائی که واقعاً عملی نیست.»
او تأکید می کند که «درافتادن روحانی با نهادهای نظامی نه عملی است و نه به صلاح است و نه ما را به جائی می‌رساند.»
به این گفتگو از طریق فایل صوتی گوش کنید.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید