نهال تجدد: ما در تحمل درد نیز از غربی‌ها کهنسال تریم

"چهره‌ها و گفتگوها" این هفته میزبان بانوئی است از سرزمین ایران که به چین نظردارد، ساکن دوران خویش است، امّا همواره در سفر روزگار مولانا جلال الدین محمد بلخی است. نوادۀ مرجع تقلید شیعیان، نوۀ آیت الله و دختر مردی است که لباس روحانیت از تن بر افکند و نام خانوادگی تجدد بر گزید تا نه مبداء پشت سر، که مقصد پیش رو را بلند دارد.میهمان این هفتۀ "چهره ها و گفتگوها" چین شناس، پژوهشگر در ادب فارسی و نویسنده، نهال تجدد است.

© RFI/Persian

او هر چند به سرزمین های دور نظر دارد و در سفر روزگاران دراز گذشته است، امّا هرگز اینجا و امروز را از یاد نبرده و در دوران خویش زیسته است. پس، پیش از هر سخن دیگری در جستجوی نگاه او به رویدادهای اخیر پاریس هستیم و، بیش از آن، می پرسیم چگونه در کنار و یا در میان آنها زندگی می کند.

نهال تجدد می گوید همانند هر شخصی که از خونریزی و بیعدالتی رنج می برد، این رویداد برای او و خانواده اش دردآور بوده است و بویژه یاد رخدادهای ایران را در او زنده کرده است. «نا امنی‌هائی که ایجاد شده بود، تلفن‌هائی که می‌شد و همه را به حال دیگری می افکند و همین مرا به این فکر انداخت که ما در این زمینه، در زمینۀ تحمل درد نیز از اینها کهنسال تریم و پس می‌توانیم کمک کنیم. من خود را یک پاریسی می دانم که در درد و رنج است، با مرگ روبرو شده است، اما کهنسال تر‌ و با تجربه تر. از همین رو ما می توانیم تسلی بدهیم، در این مرثیه ما جای بزرگی داریم زیرا رویدادهائی اینگونه را تجربه کرده ایم». نهال تجدد می گوید «این رویدادها برای فرانسویان جدید است اما برای ما اینگونه نیست و بنابراین ما دیدی دیگر نسبت به آنها داریم. تجربه به ما آموخته است که این نیز بگذرد، همچون فاشیسم که گذشت و دیگر پدیده هائی که می گذرد».

با این حال بگفتۀ او باید به ریشه های این رویدادها نیز توجه داشت، باید درک کرد که «چرا یک پسر یا یک زنی که هرگز قرآن نخوانده همکار تروریست ها می شود و بگفتۀ خود گام در راه جهاد می گذارد». و همین جاست که از نظر نهال تجدد «ما کهن سال تریم، زیرا در انقلاب ایران نیز همین اتفاق افتاد. کسانی که اتقلاب کردند، ایران را دو دسته کردند: ما و دیگران، خودی‌ها و غیر خودی‌ها» و این یک گودال عجیبی است که تا با درک متقابل پُر نشود خروج از بد فهمی‌ها ممکن نخواهد بود.

در برابر این دید که بسیاری اینگونه رویدادها و رویاروئی ها را حاصل سوء تفاهم میان عقاید و فرهنگ های گوناگون می دانند، نهال تجدد می گوید:«اگر با یک بار فرهنگی به تمدنی دیگر نظر افکنیم، چیزی از خود در آن می بینیم. اما برای قبولاندن آن به همه کاری طولانی لازم است».

وی می گوید همواره در برابر دو تقاضا مقاومت کرده بود: تقاضای آشنایان برای نوشتن در بارۀ مادر خود، خانم مهین جهانبگلو- تجدد که زبان شناس و نمایشنامه نویسی سر شناس بود، و خواستِ ناشر خود که کتابی در بارۀ انقلاب ایران می خواست. او از گام نهادن در این دو وادی پرهیز می کرد. هنگامی که کتاب خود، "ایستاده روی خاک" را نوشت و به ناشر سپرد، دانست که نا خود‌آگاه در آن، هم در بارۀ مادر خود نوشته است و هم در بارۀ انقلاب. وی می گوید «اگر آگاهانه بود، در این دو زمینه جرئت نوشتن نمی کردم». کتاب یک رمان است و بنابراین هنگام نوشتن، سخن از شخصیتی داستانی است که حاصل اندیشۀ نویسنده است و همین نوعی آزادی و بویژه جرئت نوشتن می دهد.

نهال تجدد در پاسخ به این پرسش که چگونه و چرا به زبان چینی روی آورده، می گوید انگیزۀ اصلی آن بود که «از کودکی می خواستم چیزی بدانم و بخواند که مادرم قادر بدان نباشد و از همین رو به آموختن زبان چینی روی آوردم».

در این گفتگو، نهال تجدد توضیح می دهد که چگونه در قرن دوم میلادی هنگامی که راههای ابریشم ایجاد شد، ایرانیانی که به بودائیسم گرویده بودند، این مذهب را به چین بردند. همچنین است در بارۀ یهودیت و مسیحیت و نیز مذاهب ایرانی که متون نخستین آن به زبان چینی توسط ایرانیان نگاشته شده است.

او همچنین در بارۀ آخرین رمان خود بزبان فرانسه، "او بازی می کند"، که با الهام از زندگی و خاطرات گلشیفتۀ فراهانی هنرپیشۀ شهرۀ ایرانی نوشته است سخن می گوید و در پایان درسی از مولانا را یاد می آورد که می توان آنرا در سه کلمه خلاصه کرد: ساختن با تبعید.

در بارۀ میهمان هفته

هنگامیکه تنها ۱۷ سال داشت، کشور خود، ایران، را ترک کرد و برای ادامۀ تحصیلات به فرانسه آمد. نهال تجدد در خانواده ای فرانسه زبان به دنیا آمده و تحصیلات ابتدائی و متوسطۀ خود را در مدرسۀ فرانسه زبان تهران، رازی، به پایان برده بود و از همین رو با فرهنگ و سُنن و ادب این سرزمین آشنائی کامل داشت. او امّا به فرانسه آمد تا زبان چینی بیاموزد. پس، در "موسسۀ ملّی زبان ها و تمدن های شرقیِ" پاریس ثبت نام کرد و چنان شیفتۀ ادبیات و فرهنگ چین شد که تحصیلات خود را تا دکترا در همین رشته ادامه داد. رسالۀ دکترای او که به مانَویّت در چین اختصاص داشت، برای نخستین بار متون اصلی مانَویّت را از دستنوشته هائی که به زبان چینی در کتابخانۀ ملّی فرانسه موجود است در اختیار همگان قرار داد.

نهال تجدد زادۀ اسفند ۱۳۳۸ خورشیدی در تهران است. پدرش، رضا تجدد، نویسنده و مادرش، مهین جهانبگلو- تجدد، پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات فارسی و از پیشگامان نمایشنامه نویسی در ایران بودند.

نهال تجدد تحقیقات مفصلی در آثار و احوال مولانا جلال الدین بلخی کرده و در این زمینه برخی از اشعار او را به زبان فرانسه برگردانده و شرح حالی داستانی نیز از او به همین زبان نوشته است.

از نهال تجدد تا کنون آثار تحقیقی و ادبی بسیاری به چاپ رسیده که "عارف جان سوخته: شرح حال مولانا"، "در جستجوی مولانا"، "روشنائی خاموش شده"، "پاسپورت به سبک ایرانی" و "او بازی می کند" از جملۀ آنهاست.

نهال تجدد همسر ژان کلود کارییر۱، فیلمنامه نویس و کارگردان مشهور فرانسوی است.

1. Jean-Claud Carrière