دختران خیابانِ انقلاب، فصل تازه ای در تاریخ زنان ایران

اعتراضِ تماشاییِ ویدا موحد به حجاب اجباری الهام‌بخش زنان و دختران دیگر شد. تصویر ویدئویی او را روزنامۀ ایتالیایی «لارِپوبلیکا» در صفحۀ اول خود منتشر کرد و جهانیان را به ستایشِ پایداری و دلاوریِ او واداشت. جنبشی که به نام «دخترانِ خیابان انقلاب» به راه افتاد، خیلی زود چندین شهر ایران را فراگرفت و ده‌ها دختر و زن جوانِ ایرانی به شیوه ای خیره کننده روسری‌هاشان را به چوبی آویختند و در گذرگاه‌ها از بالای سکویی تکان دادند. این جنبش فصل تازه ای در تاریخ زنان ایران گشوده است. پیامدهای آن پیش‌بینی ناپذیر است. اما نشانه‌هایی از عقب‌نشینی رژیم به چشم می‌خورد.

دختران خیابانِ انقلاب، فصل تازه ای در تاریخ زنان ایران DR

پنجشنبه ۸ مارس، مردان و زنان آزادی‌خواه و برابری‌طلبِ جهان روز جهانی زن را جشن می‌گیرند. در سال ۱۳۹۶ خورشیدی که به پایان خود نزدیک می‌شود، زنان برابری‌طلبِ ایران به مبارزۀ خود برای دست‌یابی به حقوق، آزادی‌ها و فرصت‌هایِ برابر با مردان ادامه دادند و بر دامنۀ کوشش‌هاشان در جهتِ آزادی و دموکراسی برای ایران افزودند. بزرگ‌ترین رویداد سال ۱۳۹۶ که زنان و دختران ایران را زبانزدِ خاص و عام در مقیاس جهانی کرد، اعتراض تماشاییِ زنی جوان در خیابان انقلاب تهران به حجاب اجباری بود.

او که زنی ۳۱ ساله و مادرِ کودکی خُردسال است، در ۶ دی‌ماه، یک روز پیش از تظاهراتِ سراسری در شهرهای ایران، بدون مانتو در تقاطع خیابان انقلاب و خیابان وصال بر بالای سکویی رفت، روسریِ سفیدش را به ترکه ای بست و آن را مانند دِرَفشی در هوا تکان داد. انتشار تصویر‌های او در شبکه‌های اجتماعی، دختران دیگری را در تهران و شهرهای دیگر ایران به پیروی از شیوۀ مبارزۀ او برانگیخت و بدین‌سان، جنبشی سراسری زیر عنوان «دخترانِ خیابان انقلاب» به راه افتاد. آن مادرِ ۳۱ ساله که الهام‌بخش چنین شیوۀ تماشاییِ مبارزه شد، «ویدا موحد» نام دارد. تصویر ویدئویی او را روزنامۀ ایتالیایی «لارِپوبلیکا» در صفحۀ اول خود منتشر کرد و جهانیان را به ستایشِ پایداری و دلاوریِ او واداشت.

ویدا موحد، که پس از اعتراضِ خیره کننده اش به حجاب اجباری «دختر خیابانِ انقلاب» نام گرفت، در همان روزی که دست به آن اعتراض زد، مدت کوتاهی بازداشت و سپس آزاد شد. نسرین ستوده، حقوق‌دان و وکیل نام‌آورِ دادگستری، که نگران و پیگیرِ وضع آن زن جوان بود، خبر داد که او را پس از آزاد شدن، دوباره بازداشت کرده اند، و افزود: او را نخست به کلانتری ۱۴۸ خیابان انقلاب برده اند و پس از تشکیل پرونده در دادسرای خیابان خارْک، زندانی کرده اند. روز چهارشنبه ۴ بهمن، سازمان عفو بین‌الملل در بیانه ای خواستار آزادی فوری و بی‌قید و شرط او شد. ویدا موحد یک ماه در بازداشت موقت به سر برد تا اینکه در هشتم بهمن نسرین ستوده در پیامی که بر روی صفحۀ فیس‌بوک خود منتشر کرد، از آزادی او خبر داد و نوشت: در مراجعه به دادسرا برای پیگیریِ پروندۀ دخترِ خیابانِ انقلاب مدیر دفتر گفت که او آزاد شده است. اما گویا آزادیِ او موقت است و برایش زمانِ دادگاه تعیین کرده اند.

نرگس حسینی دومین «دخترِ خیابان انقلاب» بود که در نهم دی‌ماه در همان جایی که ویدا موحد اعتراضِ تماشایی اش را به حجاب اجباری به نمایش گذاشته بود، بر بالای سکویی رفت و روسری اش را به اهتزاز درآورد. او را نیز بی‌درنگ بازداشت کردند و در دادگاه قضایی ارشاد به اتهام ظاهر شدنِ بدون حجاب اسلامی در معابر، تظاهر به عمل حرام و تشویق به فساد محاکمه کردند. نسرین ستوده که وکالت او را به عهده داشت، گفت: اتهام تشویق به فساد اتهام سنگینی است و از ۱ تا ۱۰ سال زندان در پی دارد. نرگس حسینی در زندان قَرچَک ورامین زندانی بود و با وثیقۀ ۶۰ میلیون تومانی آزاد شده است.

جنبشی که به همت این دو زن جوان به نام «دخترانِ خیابان انقلاب» به راه افتاد، خیلی زود چندین شهر ایران را فراگرفت و ده‌ها دختر و زن جوانِ ایرانی به شیوۀ آنان روسری‌هاشان را به چوبی آویختند و در گذرگاه‌ها از بالای سکویی تکان دادند. تاکنون بیش از ۳۰ تن از دخترانِ خیابان انقلاب دستگیر شده اند و تنها چند تن از آنان توانسته اند افکار عمومی را از سرنوشت خود آگاه کنند. پنجشنبه ۱۵ بهمن، اعظم جنگرَوی، زن جوانی که به گفتۀ خود از فعالان دو حزب اصلاح طلب بود، به دختران خیابان انقلاب پیوست و در تقاطع خیابان وصال و خیابان انقلاب روی جعبۀ پست برق رفت و روسری اش را به اهتزاز درآورد. می‌گویند مأموران بر اثر مقاومت مردم به دشواری توانستند آن زن جوان را دستگیر کنند. او پیش از دست زدن به اعتراض در متنی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد، گفت که از احزاب اصلاح‌طلب ناامید شده است.

روز پنجشنبه سوم اسفند (۲۲ فوریۀ ۲۰۱۸) دو زن جوان دیگر، یکی به نام فاطمه شجری زاده با نام مستعار شاپَرَک و دیگری به نام مریم شریعتمداری در دو نقطۀ تهران هنگام اعتراضِ به حجاب اجباری به شیوۀ «دختر خیابانِ انقلاب» دستگیر و به زندان قَرچَک ورامین منتقل شدند. شاپرک شجری زاده را که از روز شنبه 5 اسفند دست به اعتصاب غذای تَر زده بود، روز نهم اسفند آزاد کردند. نسرین ستوده که وکالت هردو زن جوان را عهده دار شده است، اجازۀ دیدار با آنان نداشت.

از اعتراضِ خیره کنندۀ مریم شریعتمداری، ۳۲ ساله، ویدئوهایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که بسیار تماشایی و برانگیزنده است. در صحنه ای مأموران امنیتی و پلیس می‌کوشند او را راضی کنند که از روی جعبۀ مخابرات پایین بیاید، اما هنگامی که با پرسش‌های پیوستۀ او دربارۀ اینکه جرمش چیست، رو به رو می‌شوند، یکی از مأموران بالا می‌رود و زن جوان را به پایین پرت می‌کند. زانویِ زن به شدت آسیب می‌بیند. با این حال، او را بازداشت می‌کنند. فردای آن روز، مادرش در اعتراض به بازداشت دخترش به کلانتری می‌رود. او را نیز بازداشت می‌کنند و وقتی می‌خواهند آزادش کنند، به نشانۀ اعتراض در کلانتری می‌ماند.

جنبشِ دختران خیابانِ انقلاب فصل تازه ای در تاریخ زنان ایران گشوده است. پیامدهای آن پیش‌بینی ناپذیر است. اما نشانه‌هایی از عقب‌نشینی رژیم به چشم می‌خورد.