دسترسی به محتوای اصلی
تاریخ تازه‌ها

تظاهراتِ ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ از زبانِ بعضی از دست اندرکاران

نتشر شده در:

مسعود رجوی ۳۰ خرداد را سرآغاز مقاومت عادلانه و مشروع مردم ایران برای آزادی و دموکراسی می‌داند. مسعود خدابنده، عضو پیشینِ شورای مرکزیِ سازمان مجاهدین، رهبری آن سازمان را متهم می‌کند که کوچک‌ترین برنامه‌ای برای تدارکِ سنگربندی و دفاع از بدنۀ سازمان نداشت. به گفتۀ او در روزهای پس از ۳۰ خرداد ، بیشتر اعضایِ میلیشایِ مجاهدین بی‌آنکه رهنمودی دریافت کنند، در خانه‌‌ها ماندند و به جرم اعلام «فاز نظامی» دستگیر شدند. هاشمی رفسنجانی تظاهرات ۳۰ خرداد را ناچیز می‌شمارد و می‌گوید: اوایل شب آن روز آشوب‌گران شکست خوردند و متفرق شدند، بی‌آنکه کار مهمی از پیش ببرند، به جز تخریب چند ماشین و مرگ و جَرْحِ چند نفر از طرفین. یِرواند آبراهامیان، پژوهشگر تاریخ سیاسی ایران، رهبری سازمان مجاهدین را جدا از تمامیت‌خواهیِ خمینی، سبب‌سازِ هراس و وحشتی می‌داند که با ۳۰ خرداد ۶۰ بر ایران حاکم شد.

روزنامه "جمهوری اسلامی" خرداد ۱۳۶۰
روزنامه "جمهوری اسلامی" خرداد ۱۳۶۰ DR
تبلیغ بازرگانی

سی‌ام خردادِ امسال برابر با بیستم ژوئن ۲۰۱۸، سی و هفت سال از رویدادهایِ ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ می‌گذرد. در آن روز، مجلس شورای اسلامی می‌بایست بررسیِ طرحِ عدم کفایتِ سیاسیِ ابوالحسن بنی‌صدر، نخستین رئیس جمهوریِ اسلامیِ ایران، را که از ۲۰ خرداد آغاز شده بود، به انجام‌ برساند و روز بعد به رأی نمایندگان بگذارد. چنان‌که این کار را کرد و مجلس با ۱۷۷ رأی در برابرِ ۱۲ رأیِ ممتنع و یک رأیِ مخالف، بنی‌صدر را از نظر سیاسی بی‌کفایت شناخت. روز ۳۰ خرداد در اعتراض به عزل بنی‌صدر، سازمان مجاهدین خلق از هواداران خود خواست که دست به تظاهرات بزنند. بعد از ظهر آن روز، در تهران و چند شهر دیگر تظاهراتی روی داد.

به گفتۀ مسعود خدابنده، عضو پیشینِ شورای مرکزیِ سازمان مجاهدین خلق ایران، رژیم تصمیم داشت از راه‌پیمایی جلوگیری کند و برای این کار آماده شده بود. در تهران، راه‌پیمایان در حوالیِ میدان فردوسی با نیروهای انتظامی رو به رو شدند. پافشاریِ آنان به ادامۀ راه‌پیمایی به درگیری با نیروهای انتظامی انجامید که چند ساعت طول کشید. هواداران مجاهدین یک پمپ بنزین و چند خودرو را آتش زدند. تظاهرات با دستگیری حدود صد تن پایان یافت. فردای آن روز، روزنامۀ کیهان عکس چند دختر جوان را چاپ کرد و از خانواده‌هاشان خواست تا با در دست داشتنِ شناسنامه به دادستانیِ انقلاب مراجعه کنند. در همین هنگام سازمان مجاهدین خلق با انتشار اعلامیه‌ای پایان مرحلۀ فعالیت سیاسی و آغاز مرحلۀ فعالیتِ نظامی را اعلام کرد. به گفتۀ مسعود خدابنده، رهبری سازمان مجاهدین کوچک‌ترین برنامه‌ای برای تدارکِ سنگربندی و دفاع از بدنۀ سازمان نداشت. چنین بود که در روزهای بعد، بیشتر اعضایِ میلیشایِ آن سازمان بی‌آنکه رهنمودی دریافت کنند، در خانه‌‌ها ماندند و به جرم اعلام «فاز نظامی» دستگیر شدند.

به گفتۀ علی اکبر هاشمی رفسنجانی که در آن زمان رئیس مجلس شورای اسلامی بود، روز شنبه ۳۰ خرداد طرح عدم کفایتِ سیاسی آقای بنی صدر در دستور بود... جمعیت عظیمی از حزب‌اللهی‌ها در بیرون مجلس جمع شده بودند و خواستار سرعت کار بودند... گروهک‌های مجاهدین خلق، پیکار، رنجبران و اقلیتِ فدایی و... تدارک وسیعی برای ایجاد آشوب و جلوگیری از کار مجلس دیده بودند و به نحوی اعلان مبارزۀ مسلحانه کرده بودند. از ساعت چهار بعد از ظهر به خیابان ها ریختند و تخریب و قتل و غارت و آشوب را در تهران و بسیاری از شهرستان‌ها آغاز کردند. کم کم نیروهای سپاه و کمیته‌ها و حزب‌اللهی‌ها به مقابله برخاستند. اوایل شب آشوب‌گران شکست خوردند و متفرق شدند، بی‌آنکه کار مهمی از پیش ببرند، به جز تخریب چند ماشین و مرگ و جَرْحِ چند نفر از طرفین.

مسعود رجوی می‌گوید: می بایست به هر ترتیب و با هر قیمت یک تظاهرات بزرگ توده ای را بار دیگر آزمایش کرد و آخرین تجربۀ مسالمت آمیز را نیز حتی به منظور اتمام حجت سیاسی و تاریخی از سر گذراند... سرانجام از میان طرح‌های نظامیِ مختلف، پس از مباحثات بسیار، مناسب‌ترین آن‌ها انتخاب شد. این طرح باید به این مسئله جواب می‌داد که چگونه می توان در بحبوحۀ اختناقِ مطلق، بدون اعلام قبلی و بدون کم‌ترین اطلاع دشمن، یک تظاهراتِ مسالمت آمیز چند صد هزار نفری در روز روشن در خیابان های تهران ترتیب داد؟

مهدی ابریشمچی که مجاهدین از او زیر عنوانِ دستِ راست رجوی یاد می‌کنند، می گوید: مسعود سؤال اصلی را مطرح کرد و گفت که اگر ما وارد ۳۰ خرداد شویم و رژیم همین طور که انتظار می رود، متقابلا وارد شود و تظاهرات مسالمت‌آمیز مردم را به رگبار ببندد، شما مسئولان مجاهدین چه کار می خواهید بکنید؟ تصمیم‌تان را پیشاپیش بگیرید تا در فردای ۳۰ خرداد حیران و سرگردان نمانیم. کسی که می خواست وارد ۳۰ خرداد شود، باید قدم بعد از ۳۰ خرداد را هم محاسبه می کرد. این همان جلسه‌ای بود که اتمام حجت مقدمتا در داخل مرکزیت مجاهدین و به دنبال آن در صفوف مجاهدین انجام گرفت.

ابراهیم یزدی که در آن زمان نمایندۀ تهران در مجلس شورای اسلامی بود، بعدها گفت: پیش از حوادث خرداد ۱۳۶۰ بچه‌های سازمان مجاهدین پیش من آمدند و گفتند که تجربۀ انقلاب را تکرار خواهند کرد. من با صراحت به آنان گفتم که تحلیل‌هاشان اشتباه است. و آنان جواب دادند که در دوران انقلاب خیابان‌ها در کنترل ما بود، حالا هم همان کار را می‌کنیم. و من در جواب ایشان گفتم: در آن زمان بدنۀ جامعه هر حرکتی را برضد نظام شاهنشاهی تأیید می‌کرد، اما امروز بدنۀ جامعه با شما نیست. شما یک گروه کوچک و اقلیت هستید و اگر بخواهید دست به کار مسلحانه بزنید، با شما برخورد خواهند کرد و شما تاب مقاومت ندارید. بنابراین، به شدت آسیب خواهید دید و متلاشی خواهید شد. در آن ملاقات کم ‌و بیش مطرح کردند که قاطعانه خواهند ایستاد؛ آنان به میلیشیایی که درست کرده بودند پُشت‌گرم بودند و گمان می‌کردند‌ می‌توانند مقاومت کنند.

وب سایت سازمان مجاهدین خلق دربارۀ ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ می‌نویسد: ۳۰ خرداد در تقویم مقاومت مردم ایران به‌عنوان سرفصلِ سرفصل‌ها و سرآغاز یک مقاومت عادلانه و مشروع برای آزادی و دموکراسی در برابر غصبِ حاکمیتِ مردم توسط دیکتاتوری ولایت ‌فقیه است.

به گفتۀ مسعود بهنود، روزنامه‌نگار، در تاریخ جمهوری اسلامی هیچ رویدادی به اندازۀ ۳۰ خرداد در زندگیِ نسل حاضر و نسل‌های دیگر ایرانی اثرگذار نبوده است.

و سرانجام، یِرواند آبراهامیان، پژوهشگر تاریخ سیاسی ایران، رهبری سازمان مجاهدین را جدا از تمامیت‌خواهیِ خمینی، سبب‌سازِ هراس و وحشتی می‌داند که با ۳۰ خرداد ۶۰ بر ایران حاکم شد

برای شنیدن فایل صوتی این مجله رادیویی، روی فلش بالای صفحه کلیک کنید.

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید

بخش‌های دیگر را ببینید
این صفحه یافته نشد

صفحۀ مورد توجۀ شما یافته نشد.