تلۀ یمن و سیاست‌های فکرنشدۀ عربستان

خبرگزاری فرانسه در گزارشی که روز چهارشنبه ۴ سپتامبر منتشر کرد مثال می‌زند که جنگ یمن، تحریم قطر و یا برخورد سیاسی با کانادا، همگی نتیجۀ سیاست خارجی جدید عربستان است که به طور کلی گرایشی تهاجمی و حتی گاه پرخاشگر دارد. این سیاست در کلیت خود، در مواجهه با "برتری‌جویی منطقه‌ای ایران" تعریف شده است.

خانم بسمه مومنی، استاد دانشگاه در کانادا، در وصف وجه تهاجمی و گاه خشن سیاست خارجی عربستان می‌گوید "آنها نخست شلیک می‌کنند و سپس به طرح سؤال می‌پردازند". به عقیدۀ او این سیاست، "غریزی و فاقد استراتژی است و در دراز مدت جواب نمی‌دهد". البته به نظر می‌رسد که بعد از قتل فجیع جمال خاشقجی، سیاست‌های ریاض تا اندازه‌ای تعدیل شده باشد. این واقعۀ هولناک به شهرت بین‌المللی عربستان و همچنین به روابطش با آمریکا لطمه زد.

به گفتۀ حسین ایبیش تحلیلگر مقیم واشنگتن، در سالهای اخیر، عربستان خطاهای راهبردی داشته اما یکی از دلایل اشتباهات اینست که ریاض برای اولین بار نقش "رهبر مستقل منطقه" را باور کرده است. ولی حسین ایبیش اضافه می‌کند که "عربستان برای ایفای چنین نقشی آمادگی نداشت... ارتش عربستان برای اجرای مأموریت‌های بزرگ بین‌المللی ساخته نشده بود".

یمن: لانۀ زنبور

اوضاع یمن، نمونۀ روشن سرگردانی‌های سیاسی عربستان است. ریاض امیدوار بود که با پیروزی سریع نظامی به آشوب این کشور  و خطر حوثی‌ها پایان دهد. اما به رغم پشتیبانی قدرت‌های غربی، ائتلاف نظامی به رهبری عربستان نتوانست در مقابل شبه‌نظامیان شورشی به پیروزی دست یابد. به گفتۀ کارشناسان، سلاح‌هایی که به قیمت میلیاردها دلار خریداری شده، برای جنگ‌های غیرمتقارن مناسب نیست و در مقابله با نیروهایی که تاکتیک‌های چریکی دارند، چندان کارآیی ندارد.

اما گذشته از جنبۀ نظامی، مداخلۀ عربستان در یمن به یکی از وخیم‌ترین بحران‌های انسانی جهان انجامیده است. گرسنگی و بیماری اینک بخش بزرگی از جامعۀ یمنی را فراگرفته است. این در حالی است که عربستان از دست متحد اصلی خود یعنی امارات متحد عرب  نیز "خنجر خورده است": جدایی‌طلبان جنوب یمن که علناً توسط اماراتی‌ها پشتیبانی می‌شوند، نیروهای تحت فرمان عربستان را از شهر عدن بیرون راندند. حال، علاوه بر شیعیان حوثی، ریاض باید با جدایی‌طلبان نیز بجنگد.

به گفتۀ بسمه مومنی "اگر یمن دوباره قسمت شود (میان شمال و جنوب)، احتمال دارد که عربستان با دو همسایۀ دشمن طرف شود". اما با وجود همۀ مشکلات، به نظر نمی‌رسد که عربستان طرحی برای خروج (یا خلاصی) از یمن داشته باشد. به همین دلیل، آمریکا قصد دارد که دیپلماسی خود را در مورد یمن فعال‌تر کند و احیاناً باب گفتگوی مستقیم با حوثی‌ها را – چنان که با طالبان افغانستان – بگشاید.