دو عامل مهم جمهوری اسلامی را به توسعۀ جدی صنایع دفاعی واداشت. نخستین عامل، جنگ ایران و عراق و دومین عامل تحریمهای بینالمللی بود. در جنگ ایران و عراق، پشتیبانانِ ایران چند کشور انگشتشمار مانند لیبی، سوریه و کرۀ شمالی بودند. جالب اینکه اسرائیلیها نیز برای جلوگیری از پدید آمدن ائتلافِ عربی در برابر ایران از فروش اسلحه به جمهوری اسلامی خودداری نکردند. بعدها معلوم شد که آمریکاییها در آن زمان از رابطۀ سرّیِ اسرائیل با جمهوری اسلامی آگاه بودند و مخالفتی با آن نداشتند.
توسعۀ برنامۀ موشکیِ جمهوری اسلامی ایران بسیاری از کشورهایِ خاور میانه را نگران و بعضی از آنها را سراسیمه کرده است. آمریکاییها آن را خطری برای متحدانشان و، بالاتر از آن، تهدیدی برای کشور خود میدانند. از همین رو، به منظورِ بازداشتن ایران از تولید موشکهای بالیستیک خواهانِ کاربستِ تحریمهای تازه اند. اروپاییها تاکنون آنان را همراهی نکرده اند. اما امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، روز چهارشنبه ۸ نوامبر در مصاحبه ای با روزنامۀ اماراتی «الاتحاد» گفت که با برنامۀ موشکی ایران و فعالیتهای منطقه ای آن باید سخت برخورد کرد. جمهوری اسلامی ایران مدعی است که برنامۀ موشکی اش جنبۀ دفاعی دارد و دربارۀ آن با هیچ قدرتی مذاکره نمیکند. حسن روحانی در یک کنفرانس مطبوعاتی در مارس گذشته گفت: توان موشکی ایران به قصد تجاوز به هیچ کشوری از جمله همسایگان ایران نیست.
ایرانیان در سالهای پایانیِ رژیم گذشته بود که به فکر بنیانگذاری و توسعۀ صنایع دفاعی افتادند. در آن زمان، ارتش ایران کم و بیش همۀ سلاحهای جنگی اش را از آمریکا و اروپا میخرید. در سال ۱۹۷۳ دولت به منظور تعمیر سلاحهای وارداتی اش صنایع الکترونیکی در ایران به راه انداخت. افزایش هرچه بیشتر توانِ نظامی ایران و تبدیلِ ارتش ایران به یکی از ارتشهای نیرومند جهان یکی از آرزوهای محمدرضا شاه بود. ایرانیان از سویی پیشرفت تکنولوژیِ موشکی هند و پاکستان را میدیدند و از سوی دیگر، نگرانِ پیشرفتِ ساز و برگِ نظامی عراق بودند. از سال ۱۹۷۱ تا سال ۱۹۷۵ ایران تنها از آمریکا ۸ میلیارد دلار جنگافزار خرید. به رغم آنکه کنگرۀ آمریکا در سال ۱۹۷۶ «قانون کنترل صادرات اسلحه» را به تصویب رساند، دولت آمریکا تا انقلاب ۱۹۷۹ در برابر فروش اسلحله به ایران مانعی ایجاد نکرد. در سال ۱۹۷۷ «سازمان صنایع دفاعی ایران» برای ساختن موشکهای دوربُرد، پروژه ای به نام «پروژۀ شکوفه» با همکاری اسرائیلیها به راه انداخت که با انقلاب و برافتادن شاه ناتمام ماند.
ایران و اسرائیل در نظر داشتند نه تنها تکنولوژیِ موشکهای ضد کشتیِ اسرائیلی به نام گابریل را توسعه دهند، بلکه دست به مونتاژ موشکهای آمریکایی نیز بزنند و آنها را مخفیانه مجهز به کلاهک اتمی کنند. سی سال بعد، با انتشار کتاب «جنگ پنهانِ اسرائیل با ایران» نوشتۀ رونِن بِرگمن، روزنامه نویسِ جست و جوگر اسرائیلی، معلوم شد که اسرائیلیها در آن پروژۀ مشترک سر ایرانیها کلاه گذاشتند، از سرمایۀ یک میلیارد دلاریِ ایران برای توسعۀ سلاحهای جدید برای کشور خود استفاده کردند و ایرانیان را تنها با تکنولوژیِ سلاحهای از دور خارج شده آشنا کردند.
پس از انقلاب، جمهوری اسلامی از راه مهندسیِ معکوسِ بعضی از سلاحهای روسی مانند «آر پی جی۷»، راکت اندازهای «بی ام ۲۱» و کاتیوشا و موشکِ دوش پرتاب «سام ۷» گامهایی در جهت تولید سلاحهای بومی برداشت. اما دو عامل مهم زمامداران تازۀ ایران را به توسعۀ جدی صنایع دفاعی واداشت. نخستین عامل، جنگ ایران و عراق بود. در آن جنگ، نزدیک به ۳۰ کشورِ جهان از جمله فرانسه، اتحاد شوروی و چین از عراق پشتیبانی کردند. پشتیبانانِ ایران چند کشور انگشتشمار مانند لیبی، سوریه و کرۀ شمالی بودند. در سال ۱۹۸۳ صدها مستشار کُره ای استفاده از سلاحهای ساختِ شوروی را به ایرانیان آموزش میدادند. جالب اینکه در آن جنگ اسرائیلیها برای جلوگیری از پدید آمدن ائتلافِ عربی در برابر ایران از فروش اسلحه به جمهوری اسلامی خودداری نکردند. بعدها معلوم شد که آمریکاییها در آن زمان از رابطۀ سرّیِ اسرائیل با جمهوری اسلامی آگاه بودند و مخالفتی با آن نداشتند.
عامل دوم در واداشتن جمهوری اسلامی به توسعۀ صنایع نظامی ایران، تحریمهای بینالمللی بود. البته سپاه پاسدارانِ انقلاب اسلامی از همان آغازِ جنگ وظیفۀ سازماندهیِ صنایع نظامیِ داخلی را عهده دار شد و وزارت دفاع سرمایۀ هَنگفتی به توسعۀ صنعت موشکسازی اختصاص داد چنان که کارشناسانِ غربی اکنون از زرادخانۀ موشکیِ ایران سخن میگویند. از سال ۱۹۹۲ ایران توانست تانک، خودروهایِ زره پوش و موشکهایِ دوربُرد بسازد. به گفتۀ مقامهای بلند پایۀ جمهوری اسلامی، ایران در سال ۲۰۰۳ یکصد میلیون دلار ساز و برگ نظامی به کشورهای دیگر فروخته و در سال ۲۰۰۶ به ۵۷ کشور اسلحه صادر کرده است.
اما با همۀ کوششهایی که مهندسان جمهوری اسلامی برای توسعۀ صنعت هواپیماسازی کرده اند، ایران هنوز نتوانسته است هواپیمایی بسازد که در روزگار کنونی از توانایی رزمیِ بالایی برخوردار باشد. هواپیماهایی که ایرانیها تاکنون با نامهای گوناگون از روی تکنولوژیِ جنگندههای ۵۰ سال پیش آمریکا ساخته اند، در بهترین حالت به درد آموزش خلبانی و عملیات آکروباتیک میخورند. امروز پاکستان هواپیمایِ جنگندۀ «جی اف ۱۷» میسازد که کم و بیش همسطح «اف ۱۶ ای» آمریکاست.
درسال ۲۰۰۷ با بحرانی شدن پروندۀ هسته ای ایران و کاربستِ تحریمهایِ شورای امنیتِ سازمان ملل، ایران از حق صادر کردن هر نوع جنگ افزاری محروم شد. با این حال، به کشورهای سودان و سوریه و کرۀ شمالی ساز و برگ نظامی صادر کرد. ایران از حق وارد کردن جنگ افزار نیز محروم شده بود، اما در دورۀ تحریمها توانست یک دستگاه دفاع هواییِ دوربُرد به نام «باور ۳۷۳» همترازِ دستگاه دفاعِ موشکی «اس ۳۰۰» روسی تولید کند. درواقع، ایرانیها دستگاه دفاعِ هوایی «باور ۳۷۳» را با تغییراتی در دستگاه «اس ۳۰۰» روسی تولید کردند. «باور ۳۷۳» را در اوت ۲۰۱۶ با حضور حسن روحانی برای نخستین بار به نمایش گذاشتند. ایرانیها از راه مهندسیِ معکوسِ زیردریاییهای پیشرفته توانسته اند یکی دو زیردریایی نیز بسازند. یکی از آنها زیردریاییِ غدیر و دیگری، زیردریاییِ رادارگریزِ نهنگ است.
ایران در سال ۲۰۰۶ یک موشکِ خود- پیشرانِ زیردریایی به نام «اژدرِ حوت» نیز تولید کرد که سلاحِ انفجاریِ پرتابی است و میتوان آن را از رو یا از زیر آب پرتاب کرد. مقامهای ایرانی مدعی اند که «حوت» سریعترین اژدر دنیاست و گویا سرعت آن میتواند به ۲۲۳ مایل در ساعت برسد. گویا میتوان کلاهک اتمی نیز بر آن نصب کرد. میگویند تکنولوژیِ حوت را چینیها در اختیار جمهوری اسلامی گذاشته اند و خود آنان از راه مهندسیِ معکوسِ یک اژدر روسی به نام «وی اِی-۱۱۱ اْشْکْوال» به آن تکنولوژی دست یافته اند.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید