در امپراتوری روم روز ۲۵ دسامبر روز پرستش میترا بود. اما چون مناسکِ آن در پرستشگاههای زیرزمینی برگزار میشد، پس از رواج مسیحیت و رسمی شدن آن در امپراتوری با توجه به اینکه در کتاب مقدس اشارهای به زادروز مسیح نشده است کلیسا مدعی شد که مسیح در همان روز زاده شده است. با این کار، از سویی زادروزی برای مسیح دست و پا کرد و از سوی دیگر کوشید از پیشروی آیین میترا جلوگیری کند. زاده شدن عیسی مسیح در ۲۵ دسامبر یک رویداد قراردادی است و نه تاریخی. بسیاری از مسیحیان به این حقیقت آگاهاند. امروز جشن کریسمَس نیز مانند بیشتر جشنهای کهن که خاستگاه دینی داشتند، تبدیل به جشنی غیردینی یا سکولار شده است و مانند جشنهای ایرانیِ نوروز و یلدا فرصتی است تا اعضای پراکندۀ خانوادهها شبی را دور هم جمع شوند.
دیروز سه شنبه ۲۵ دسامبر مسیحیانِ جهان کریسمَس، زادروز عیسیٰ مسیح، را جشن گرفتند. جشن کریسمَس از شب ۲۴ دسامبر آغاز میشود و در سراسر روز بعد ادامه مییابد. در فرانسه به آن نوئل، در ایتالیا «ناتاله»، در اسپانیا «نَویٖداد» و در آلمان «وایْناختْن» میگویند. این جشن در آغاز جشن «زادروزِ خدای خورشید» در میان رومیان بود. پیش از رواج مسیحیت در امپراتوری روم و رسمی شدنِ آن به عنوان دین دولتی در قرن چهارم میلادی، رومیان آن را جشن میگرفتند و به آن «زادروزِ خورشیدِ شکست ناپذیر» میگفتند. پرستش «خدای خورشید» در قرن سوم میلادی در امپراتوری روم معمول شده بود. خدای خورشیدِ رومیان آمیزهای بود از آپولون، خدای یونانی، و میترا، خدای هند و ایرانی. آپولونِ یونانی خدای شعر، موسیقی، آواز، هنر و زیباییِ مردانه بود و میترایِ هند و ایرانی خدای پیمان، سوگند و خورشید.
اُرِلیَن، امپراتور روم، روز برگزاریِ جشن «زادروزِ خورشیدِ شکست ناپذیر» را فردای انقلاب زمستانی تعیین کرده بود که در آن زمان با ۲۵ دسامبر مصادف میشد. از همین رو، هنگامی که آن جشن به یک جشن مسیحی با عنوانِ جشنِ «زادروز عیسیٰ مسیح» تبدیل شد، روز برگزاری آن تغییر نکرد. در آن زمان انقلاب زمستانی یعنی آخرین شب پاییز و بلندترین شب سال را رویداد بزرگ نجومی میشمردند و در بیشتر نقاط جهان جشن میگرفتند. مردمان اروپای شمالی به آن «یول» میگفتند و در شب ۲۴ دسامبر به افتخار زایش دوبارۀ خورشید آتش میافروختند. در تقویم کنونی مسیحیان انقلاب زمستانی در ۲۱ دسامبر روی میدهد که برابر با ۳۰ آذر در تقویم خورشیدی ایرانیان است. در ایران به آن شب یلدا میگویند و آن را از گذشتههای خیلی دور جشن میگیرند.
درواقع، در امپراتوری روم روز ۲۵ دسامبر روز پرستش میترا بود. اما چون مناسکِ آن در پرستشگاههای زیرزمینی برگزار میشد، پس از رواج مسیحیت و رسمی شدن آن در امپراتوری با توجه به اینکه در کتاب مقدس اشارهای به زادروز مسیح نشده است کلیسا مدعی شد که مسیح در همان روز زاده شده است. با این کار، از سویی زادروزی برای مسیح دست و پا کرد و از سوی دیگر کوشید از پیشروی آیین میترا جلوگیری کند.
البته امروز برای بیشتر مسیحیانی که کریسمَس را جشن میگیرند اهمیتی ندارد که مسیح در چه روزی چشم به جهان گشوده است. امروز جشن کریسمَس نیز مانند بیشتر جشنهای کهن که خاستگاه دینی داشتند، تبدیل به جشنی غیردینی یا سکولار شده است و مانند جشنهای ایرانیِ نوروز و یلدا فرصتی است تا اعضای پراکندۀ خانوادهها شبی را دور هم جمع شوند.
نخستین بار که ۲۵ دسامبر را به عنوانِ «زادروز مسیح» جشن گرفتند در سال ۳۳۶ میلادی در رُم بود. البته، پیروانِ دینها و آیینهای دیگرِ امپراتوری از جمله پیروانِ آیین میترا به برگزاری جشنهای خود در آن روز ادامه دادند. با فرمان سالونیک در ۲۷ فوریۀ ۳۸۰ میلادی که با آن تئودوسِ کبیر، امپراتور روم، بت پرستی و آیینهای کفرآمیز را ممنوع کرد، روز ۲۵ دسامبر مختصّ مسیحیان شد. پس از سقوطِ امپراتوریِ روم غربی در ۴ سپتامبر ۴۷۶ و مسیحی شدنِ مردمانِ ژرمنی و اسکاندیناو در اروپای شمالی، جشن «یول» نیز جای خود را به جشن «زادروز مسیح» سپرد.
در قرون وسطا کریسمَس به صورت یکی از مهمترین جشنهای مسیحی درآمد و در دورۀ استعمار که با رواج و گسترش مسیحیت همراه بود، در سراسر جهان معمول شد. اگرچه برای بیشتر مردمانی که امروز این جشن را برگزار میکنند، جنبۀ مذهبی کریسمَس اهمیتی ندارد، با این حال، مؤمنان مسیحی مراسم و مناسک آن را به دقت رعایت میکنند. در کشورهای اروپایی و به طور کلی در جهان مسیحیت مردم از یکی- دو هفته پیش خود را برای برگزاری جشن آماده میکنند و تا پایان سال مراسم جشن را ادامه میدهند. درواقع، جشن کریسمَس دورهای را در برمیگیرد که به آن «دورۀ جشنها» یا «جشنهای پایان سال» میگویند.
یکی از نشانههای این جشن آراستنِ درخت کریسمَس یا درخت نوئل است و معمولاً برای این کار از درختِ همیشه سبز کاج استفاده میکنند. در خانوادههایی که این درخت را میآرایند معمولاً هدیههای کریسمَس را پای درخت میچینند. این سنت در قرون وسطا معمول شد. تا پیش از قرن هیجدهم میلادی برای آراستنِ درخت کریسمَس از سیب و آجیل و خرما استفاده میکردند. اما سپس شمع نیز برای آراستن آن به کار بردند. با اختراع برق، لامپهای کوچک برقی جایگزین شمع شد. معمولاً یک ستاره یا تندیسِ کوچک یک فرشته نیز بر بالای کاج میآویزند که نشانۀ فرشتۀ بیت لَحم است، همان فرشتهای که نویدبخشِ تولد عیسی مسیح بر شبانان بوده است.
زاده شدن عیسی مسیح در ۲۵ دسامبر یک رویداد قراردادی است و نه تاریخی. بسیاری از مسیحیان به این حقیقت آگاهاند. بعضی از مورخان برای تعیینِ تقریبیِ زادروز مسیح به بررسیِ اطلاعاتی پرداختهاند که در دو انجیل یوحنّا و لوقا دربارۀ تاریخِ مصلوب شدن او آمده است. آنان به توجه به تقویم رایج در آن زمان و از روی یک رشته محاسباتِ تطبیقی به این نتیجه رسیدهاند که او ۵ یا ۷ سال پیش از میلاد زاده شده است. برپایۀ تحقیقات مورخان و دینشناسان مسیح شخصیتی تاریخی است و تاکنون پژوهشگری نتوانسته است واقعیتِ تاریخیِ او را با دلیل و برهان انکار کند.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید