جوائز نوبل ادبیات ٢٠١٨ و ٢٠١٩ به «اولِگا توکارچوک»، نویسندۀ لهستانی، و «پتر هاندکه»، نویسنده جنجالی اتریشی، تعلق گرفت

پتر هاندکه که در ششم دسامبر سال ١٩٤٢ در اوج جنگ جهانی دوم در روستای "گریفن" اتریش چشم بر جهان گشود، از حدود سی سال پیش بیشتر در حومه پاریس زندگی می‌کند. آکادمی نوبل سوئد درباره علت اعطای جایزه به وی اعلام کرد: "پتر هاندکه این جایزه را به خاطر کار موثری دریافت می‌کند که با زبانی خلاق و احاطه ویژه بر پیرامون خود تجارت انسانی را به حیطه آزمایش می‌کشاند. او نوشتن با نیروی ویرانگر شعر علیه جریان روز را مسئولیت خود می‌داند".

روشن نیست که آیا آکادمی نوبل مواضع پتر هاندکه در دفاع از اسلوبودان میلوسوویچ رئیس جمهوری پیشین صربستان را نیز یکی از این مسئولیت‌ها می‌داند یا نه. هاندکه در سال ٢٠٠٤ هنگامی که اسلوبودان میلوسوویچ در دادگاه بین‌المللی لاهه محاکمه می‌شد، بیانیه ای را که به وسیله همکار کانادائی او روبرت دیکسون تنظیم شده بود امضا کرد و با این کار جنجالی کم سابقه در اروپا برانگیخت. در این بیانیه ادعا شده بود که محاکمه میلوسوویچ عادلانه نیست. هاندکه علاوه بر این، مقاله‌ای هم در رد اتهامات میلوسوویچ منتشر کرد و در سال ٢٠٠٦ پس از مرگ رئیس جمهوری پیشین صربستان حاضر شد هنگام خاکسپاری بر مزار او سخنرانی کند. میلوسوویچ از سوی دادگاه بین‌المللی به کشتار خلق و جنایت علیه بشریت متهم شده بود و در زندان مرد.

روزنامه اتریشی پس از اعطای نوبل ادبی به هاندکه نوشت: "تاکنون احتمالا به دو دلیل از اعطای نوبل ادبی به پتر هاندکه، شاعر، نمایشنامه نویس و نویسنده اتریشی خودداری شده بود. یکی به این دلیل که نویسنده هموطن او الفریده ینیلک آن را در سال ٢٠٠٤ دریافت کرده بود و دیگر به خاطر پشتیبانی او از صربستان در جنگ بالکان و سخنرانی غیرمنتظره او بر مزار اسلوبودان میلوسوویچ.

رسوائی اکادمی نوبل در سال ٢٠١٨

علت اعطای دو جایزه نوبل در سال ٢٠١٩ آن است که در سال ٢٠١٨ به خاطر رسوائی در آکادمی سلطنتی سوئد این جایزه اعطا نشد. به این ترتیب جایزه سال ٢٠١٩ به پتر هاندکه تعلق گرفت و جایزه سال ٢٠١٨ را همزمان «اولِگا توکارچوک» نویسنده لهستانی دریافت کرد. ارزش نقدی جایزه نوبل برای هریک از دریافت کنندگان آن ٩ میلیون کرون سوئد است.

از زمان انتشار نخستین رمان پتر هاندکه در سال ١٩٦٦ تاکنون سالی سپری نشده که دست کم یک رمان یا نمایشنامه از وی منتشر نشود.

هاندکه زمانی که ١٨ ساله بود تازه دریافت که همسر برلینی مادرش در واقع ناپدری و یک کارمند بانک متاهل آلمانی پدر واقعی او است. آگاهی دیررس از این موضوع چنان تاثیری بر نویسنده اتریشی نهاد که آن را در سال ١٩٧٦ به انضمام ماجرای مرگ مادر خود در رمان "تصادف ناخواسته" بازآفرینی کرد.

هاندکه در سال ١٩٦١ هنگامی که در گراتس اتریش علوم قضائی می خواند به گروه نویسندگان "مجمع پارک شهر" وصل شد و از همان زمان مراحل رشد خود را با سرعت سپری کرد. در سال ١٩٦٦ با انتشار رمان اول خود شناخته شد و کارهای تجربی پیاپی او بحث های پرهیجان و بعضا سرشار از مجادله ای را در مجامع ادبی اتریش دامن زد.

حضور پربار در تئاتر و سینما

در سال ١٩٦٩ رمان دیگری از او با نام "ترس دروازه بان از پنالتی" بر شهرت هاندکه افزود و با انتشار اتوبیوگرافی تصادف ناخواسته جایگاه او در ادبیات فرهنگی تثبیت شد. اما هاندکه تنها داستان نویس و شاعر نیست، بلکه از جوانی علاقه شدیدی به سینما داشت و در دوران دانشجوئی گاه چندین فیلم را در یک روز تماشا می کرد. این علاقه سرانجام باعث شد که در کنار نوشتن رمان و نمایشنامه به سینما هم روی بیاورد و چهار فیلم بسازد که "زن چپ دست" و "غیبت" از جمله آن ها هستند.

هاندکه با تسلط به زبان‌های آلمانی، انگلیسی، فرانسوی، ایتالیائی و چند زبان شبه جزیره بالکان یک مترجم برجسته نیز هست و ده ها کتاب را از زبان‌های مختلف به زبان‌های دیگر ترجمه کرده است.

رسانه های اتریش پس از اعطای جایزه نوبل به هاندکه از او به عنوان "سرشناس ترین نویسنده زنده اتریش" نام بردند. کتابی با عنوان "کتابخانه هاندکه" که همه کتاب های او را معرفی می کند در اتریش منتشر شده که حجم آن ١١ هزار و ٤٠٠ صفحه است.

خانم بریژیته بیرلاین صدراعظم و آلکساندر شالنبرگ وزیر فرهنگ اتریش در نخستین واکنش به اعطای جایزه نوبل گفتند: "هاندکه نسل های متعددی از خوانندگان کتاب در اتریش را به حرکت انداخت".

اولگا توکارچوک

در بیان دلایل اعطای جایزه نوبل سال ٢٠١٨ به خانم اولگا توکارچوک آکادمی نوبل نوشت: "وی جایزه نوبل را به خاطر قدرت تجسم روائی خود در شکستن مرزها برای رسیدن به فرم تازه ای از زندگی دریافت می کند".

آثار توکارچوک تا به حال به بیش از ٢۵ زبان ترجمه شده و بارها جایزه دریافت کرده است. سال گذشته رمان "ناآرام" او جایزه کتاب مان را دریافت کرد.

برنده جایزه نوبل ٢٠١٨ به نوشته رسانه های آلمانی زبان یکی از سرشناس ترین نویسندگان لهستان است. وی در سال ١٩٦٢ در "سولخوف" لهستان به دنیا آمد و بعدها در ورشو روانشناسی آموخت و به عنوان روانکاو مشغول به کار شد. اما از اواخر دهه نود میلادی ادبیات جای بزرگی در زندگی او پیدا کرد و در سال ١٩٩٣ با انتشار رمان دوجلدی "سفر انسان کتابی" به شهرت رسید. قهرمانان این کتاب در قرن هفدهم میلادی در مرز فرانسه و اسپانیا به دنبال یک کتاب رمزآمیز می گردند.

سومین رمان به نام "اوقات قدیم و دیگر اوقات" در سال ١٩٩٦ بر شهرت توکارچوک افزود. در این رمان او تاریخ لهستان قرن بیستم را به چالش می کشد و کشور خود را به عدم مدارا با مهاجران و سامی ستیزی متهم می کند.

با اعطای جایزه نوبل به یک نویسنده زن دیگر، تعداد زنانی که تاکنون این جایزه را دریافت کرده‌اند به ١۵ تن رسید. یکصد دریافت کننده دیگر جایزه ادبی نوبل را تاکنون مردانی تشکیل داده‌اند که بیشتر آن ها اروپائی بوده‌اند.