در ۱۹۷۰ فرانسه جزو کشورهایی بود که با عراق بیشترین داد و ستد اقتصادی را داشتند. در سال ۱۹۷۴ ژاک شیراک، نخست وزیر ژیسکاردستن، از صدام حسین زیر عنوانِ دوستِ شخصیِ خود یاد کرد و اجازه داد فرانسه یک راکتور هسته ایِ آزمایشی در نزدیک بغداد بسازد. در جنگ هشت سالۀ عراق با ایران فرانسه پیشرفتهترین سلاحها را در اختیار صدام حسین گذاشت و در ساختن فرودگاهها و به راه انداختنِ کارخانههای عراق از هیچگونه یاری دریغ نکرد. از سال ۲۰۱۴ فرانسه پشتیبان پر و پا قُرص دولت عراق در جنگ با داعش است.
پنجشنبۀ گذشته پنجم اکتبر حیدر العبادی، نخست وزیر عراق، که در رأس گروهی از مقامهای بلند پایۀ عراقی به فرانسه آمده بود، در یک نشست مشترکِ خبری با امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، شرکت کرد. در آن نشست رهبران دو کشور بر حاکمیت ملی و تمامیت ارضیِ عراق تأکید کردند، رئیس جمهوری فرانسه پشتیبانی کشورش را از به رسمیت شناختنِ حقوق کردها در چارچوب قانون اساسیِ عراق اعلام کرد و حیدر العبادی از پیشمرگههای کُرد خواست که مانند گذشته فعالیتهای خود را با نیروهای عراقی هماهنگ کنند.
فرانسه با عراق پیوندِ سیاسی و اقتصادیِ دیرینه دارد. پس از جنگ جهانی دوم هنگامی که خاور میانه روی هم رفته به زیر نگینِ ایالات متحدِ آمریکا و بریتانیا در آمد، فرانسه برای استواریِ روابط تجاری اش با کشورهای نفتخیز آن منطقه دیپلماسیِ جداگانه ای در پیش گرفت. در ۱۹۶۷ در جنگ شش روزۀ اعراب و اسرائیل، شارل دوگل از کشورهای عربی پشتیبانی کرد. در ۱۹۷۰ فرانسه جزو کشورهایی بود که با عراق بیشترین داد و ستد اقتصادی را داشتند. در سالهای دهۀ ۷۰ میلادی، بر دامنۀ روابط دیپلماتیک و اقتصادی دو کشور روز به روز افزوده شد. در سال ۱۹۷۴ ژاک شیراک، از رهبران گُلیست فرانسه و نخست وزیر ژیسکاردستن، از صدام حسین زیر عنوانِ دوستِ شخصیِ خود یاد کرد و اجازه داد فرانسه یک راکتور هسته ایِ آزمایشی در نزدیک بغداد بسازد. اسرائیلیها سپس آن را بمباران کردند. در سالهای پایانی دهۀ ۷۰ فرانسه دومین کشور پس از اتحاد شوروی بود که به عراق ساز و برگ نظامی و غیرنظامی میفروخت.
در سالهای دهۀ ۸۰ میلادی که سوسیالیستها در فرانسه به قدرت رسیدند، تغییری در سیاست آن کشور در روابطش با عراق ایجاد نشد. در جنگ هشت سالۀ ایران و عراق، فرانسه مانند دیگر کشورهای غربی از عراق پشتیبانی کرد و ارتش آن کشور را با سلاحهای پیشرفته آراست. در آن سالها دولت فرانسه بمبافکنهای میراژ و جنگندههای تهاجمیِ «سوپر اِتاندار» مجهز به موشکهای ضد کشتی در اختیار عراق گذاشت و هنگامی که عراقیها برای پرداخت بدهیهاشان به زحمت افتادند، از دادن مهلت به آنان دریغ نکرد. فرانسویها خیلی دیر متوجه شدند که در روابط اقتصادیشان با عراق زیان دیده اند. در پایان دهۀ ۸۰ میلادی عراقیها چهار میلیارد دلار به فرانسه بدهکار بودند.
هنگامی که در سال ۱۹۹۰ میلادی ارتش صدام حسین به کویت تاخت و نیروهای عراقی آن کشور را اشغال کردند، فرانسویها به اعتبار روابطِ دیرینۀ سیاسی و اقتصادیشان با عراق گمان بردند که میتوانند عراقیها را به بیرون رفتن از کویت راضی کنند. آنان که در جنگ هشت سالۀ عراق با ایران پیشرفتهترین سلاحها را در اختیار صدام حسین گذاشته بودند و در ساختن فرودگاهها و به راه انداختنِ کارخانههای عراق از هیچگونه یاری دریغ نکرده بودند، اکنون میبایست جلو فزونخواهیِ او را بگیرند. چند روز پیش از آغاز عملیات معروف به «طوفان صحرا» در ۱۷ ژانویۀ ۱۹۹۱ و حملۀ آمریکا و متحدانش به عراق، نمایندههای سیاسیِ فرانسه در بغداد میکوشیدند راه حلی دیپلماتیک برای بحران کویت بیابند.
عملیات «طوفان صحرا» که روی هم رفته صد روز طول کشید، ارتش عراق را زمینگیر کرد. میتران و دولتهای سوسیالیست در خلع سلاح عراق و کاربست تحریمها برضد آن کشور با ائتلاف بینالمللی به رهبری آمریکا همآواز و همگام شدند. با انتخاب ژاک شیراک به ریاست جمهوری، فرانسویها کوشیدند در روابطشان با عراق راه خود را از راه آمریکاییها و دیگر قدرتهای غربی جدا کنند. در ۲۵ اکتبر ۱۹۹۶ شیراک در سخنانش در قاهره در حضور حُسنی مبارک گفت: «ما به طبع همۀ قطعنامههای سازمان ملل را میپذیریم، اما فقط آن قطعنامهها را». آمریکاییها سیاست آشتیجویانۀ ژاک شیراک را نسبت به عراق سوداگرانه خواندند. اما آرشیوهای دیپلماتیک چنین اتهامی را تأیید نمیکنند. رئیس جمهوری فرانسه دریافته بود که با تحریمهای روزافزون نمیتوان صدام حسین را وادار به همکاری با جامعۀ بینالمللی کرد.
در سال ۱۹۹۸ شیراک و کوفی عنان، دبیر کل سازمان ملل، کوشیدند به زبان دیپلماتیک با صدام حسین مذاکره کنند، اما خیلی زود فهمیدند که او قصد همکاری ندارد. پس از شکست گفت و گوهای بازرسانِ خلع سلاحِ سازمان ملل با دولت عراق، آمریکاییها و بریتانیاییها عملیاتی را زیر عنوانِ «روباه صحرا» آغاز کردند و از ۱۶ تا ۱۹ دسامبرِ آن سال پایگاههای نظامی و انبارهای مهمات عراق را بمباران کردند. در سال ۱۹۹۹ بحران عراق با بن بست رو به رو شد. از آن پس، روز به روز بر نگرانی آمریکاییها دربارۀ صدام حسین افزوده شد.
پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ حملۀ نظامی آمریکا به افغانستان رسماً اعلام شد. در ۱۸ سپتامبر آن سال شیراک برای دیدار با جرج دبلیو بوش به واشنگتن رفت. فرانسویها میترسیدند که آمریکاییها با رژیم صدام حسین نیز همانگونه رفتار کنند که تصمیم داشتند با طالبان بکنند. اگرچه در آن دیدار خاطرشان تا حدودی آسوده شد، اما آینده نشان داد که ترسشان بیجا نبود.
مخالفت فرانسه با حملۀ نظامی آمریکا و ائتلاف بینالمللی به عراق در سال ۲۰۰۳ رابطۀ آن کشور را با جانشینان صدام حسین دشوار کرد. نزدیک به ۵ سال رشتۀ پیوند فرانسه با عراق سست بود. در سال ۲۰۰۸ پس از انتخاب سارکوزی به ریاست جمهوری فرانسه روابطِ دوجانبۀ دو کشور در همۀ زمینهها از سر گرفته شد. از ۱۶ تا ۱۹ نوامبر ۲۰۰۹ جلال طالبانی، رئیس جمهوری عراق، در رأس گروهی از مقامهای بلند پایۀ عراقی از فرانسه دیدار کرد و چندین قرارداد مهم در زمینههای علمی، فنی، دفاعی و فرهنگی امضا کرد. سفارت فرانسه در بغداد فعالیتهای همیشگی اش را از سر گرفت و سرویسهای گوناگونِ آن آغاز به کار کردند.
در دورۀ ریاست جمهوریِ فرانسوا هولاند دو کشور بیش از پیش به هم نزدیک شدند. از سال ۲۰۱۴ فرانسه پشتیبان پر و پا قُرص دولت عراق در جنگ با داعش است. در دهم اوت آن سال، وزیر امور خارجۀ فرانسه به عراق رفت تا بر کمکهای انسانیِ کشورهای اروپایی نظارت کند و اثربخشیِ آنها را بسنجد. در ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۴ به درخواست رهبران عراق فرانسوا هولاند نیروی هواییِ فرانسه را درگیرِ جنگ با داعش کرد. فرانسه از نظر نظامی دومین کشور در ائتلاف بینالمللی برضد داعش است.
از قرن نوزدهم فرانسویها در کشف و بازسازیِ گذشتۀ کهنِ بینالنهرین پیشگام بوده اند و در راهی که گشوده اند همچنان پیش میروند. دولت کنونی فرانسه در حفاظت از میراث باستانشناختیِ عراق به جد میکوشد.
فراز و نشیب روابط فرانسه و عراق در ۵۰ سال گذشته
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید