از آغاز حکومت طالبان بر افغانستان تا برافتادن آن در ۲۰۰۱ جمهوری اسلامی همواره مخالف طالبان باقی ماند. ایران در سال ۲۰۰۱ از برچیده شدن بساط آنان و اشغال افغانستان حمایتِ ضمنی کرد. با این حال، پس از حملۀ آمریکا به افغانستان شماری از فرماندهان و جنگجویانِ طالبان که نتوانستند خود را به پاکستان برسانند، به ایران پناهنده شدند. در آن زمان، تحلیل‌گران علت اصلیِ سازش ایران را با طالبان ترس رهبران جمهوری اسلامی از همدستیِ طالبان با جُندالله، گروه شبه نظامیِ بلوچ، می‌دانستند. اما امروز همکاری ایران را با طالبان برای جلوگیری از گسترش نفوذ داعش در افغانستان می‌دانند. پشتیبانی ایران از طالبان در هماهنگی با روسیه انجام می‌گیرد. در فوریۀ ۲۰۱۷ جان ویلیام نیکُلسون، فرمانده ارشد نیروهای آمریکایی در افغانستان، در مجلس سنای آمریکا گفت که فعالیت‌های روسیه و ایران در افغانستان در جهت تضعیفِ آمریکا و ناتو صورت می‌گیرد.
چهارشنبۀ هفتۀ گذشته ۲۶ دسامبر ۲۰۱۸ برابر با پنجم دی ماه ۱۳۹۷ علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیتِ ملی ایران، در رأس هیأتی از مقام‌های عالیِ سیاسی، نظامی و امنیتیِ ایران برای مذاکره با طالبان و دولت افغانستان به کابل رفت و در دیداری با مشاور امنیت ملی افغانستان اعلام کرد که گفت و گوهای ایران با طالبان با اطلاع دولت افغانستان ادامه خواهد یافت. یک هفته پیش از سفر شمخانی به کابل، نمایندگان طالبان سه روز با مقام‌های آمریکایی در ابوظبی گفت و گو کرده بودند. روز یکشنبه سی‌ام دسامبر نیز هیأتی از طالبان برای ادامۀ گفت و گوها با ایران وارد تهران شد.
با اعلام خبر خروجِ احتمالیِ نزدیک به نیمی از سربازانِ آمریکایی از افغانستان و خطر گسترش نفوذ داعش در آن کشور، دولت ایران می‌کوشد به منظور حل مسائل امنیتی افغانستان و جلوگیری از بی ثبات شدن هرچه بیشتر منطقه با دولت افغانستان از سویی و با طالبان از سوی دیگر گفت و گو و همکاری کند. جمهوری اسلامی ایران با طالبان روابطی دیرینه دارد.
در ۱۹۹۷ هنگامی که طالبان برای نخستین بار مزار شریف، مرکز استان بلخ، را به تصرف خود درآوردند، ده دیپلمات و روزنامه نگار ایرانی را به اتهام جاسوسی اعدام کردند. جمهوری اسلامی ایران تا مرز جنگ با طالبان پیش رفت، اما سپس منصرف شد. از ۲۷ سپتامبر ۱۹۹۶ که طالبان بر کابُل دست یافتند و «امارَت اسلامیِ افغانستان» را بنیان گذاشتند تا اکتبر ۲۰۰۱ که آمریکایی‌ها به دنبال حمله‌های تروریستیِ ۱۱ سپتامبر حاکمیت آنان را برچیدند، ایران همواره مخالف طالبان باقی ماند و برخلاف پاکستان، عربستان سعودی و امارات متحد عربی هرگز حکومت آنان را به رسمیت نشناخت. ایران حتی پایگاهی نظامی در اختیار مجاهدینِ غرب افغانستان گذاشت که با طالبان می‌جنگیدند و از ائتلاف شمال به رهبری احمد شاه مسعود پشتیبانی کرد. بی‌جهت نبود که در سال ۲۰۰۱ از سرنگونی طالبان و اشغال افغانستان حمایتِ ضمنی کرد.
با این حال، پس از حملۀ آمریکا به افغانستان شماری از فرماندهان و جنگجویانِ طالبان که نتوانستند خود را به پاکستان برسانند، به ایران پناهنده شدند و ایران نه تنها از تحویل دادن آنان به دولتِ نوبنیاد و برگماشتۀ افغانستان خودداری کرد بلکه، برپایۀ منابع افغانی، پایگاه نظامی‌اش را که پیش‌تردر اختیار مجاهدین غربِ افغانستان گذاشته بود به فرماندهان و جنگجویان طالبان واگذاشت. بعدها مسئولان نظامی افغانستان در غرب آن کشور چندین بار سلاح‌های ساخت ایران را در برابر دوربین‌ها به نمایش گذاشتند که همه را از طالبان به غنیمت گرفته بودند یا پیش از رسیدنشان به دست طالبان کشف کرده بودند. اما دولت افغانستان از روی مصلحتِ سیاسی از تأیید خبر آن‌ها خودداری کرد. در آن زمان، تحلیل‌گران علت اصلیِ سازش ایران را با طالبان ترس رهبران جمهوری اسلامی از همدستیِ طالبان با جُندالله، گروه شبه نظامیِ بلوچ، می‌دانستند.
در سال ۲۰۱۰ در اسناد سرّی ارتش آمریکا دربارۀ «جنگ افغانستان» که ویکی‌لیکس در وب‌سایت خود منتشر کرد، گفته شده بود که ایران به منظور «مبارزه با نیروهای ائتلاف در افغانستان» به شورشیانِ طالبان در خاک خود پناه داده است و از آنان حمایت مالی، تسلیحاتی و آموزشی می‌کند. اما جمهوری اسلامی هرگز زیر بار نرفت. تا اینکه در ماه می ۲۰۱۵ خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، خبر داد که هیأت سیاسیِ گروه طالبان در قطر به رهبری «طَیّب آغا»، مسئول دفتر سیاسی آن گروه، به تهران رفته است. در نوامبر آن سال مقام‌های دولت افغانستان و رهبران گروه طالبان اعلام کردند که ایران برای جلوگیری از گسترش نفوذ داعش در افغانستان با طالبان همکاری می‌کند.
ملّا عمر، رهبر طالبان، در آوریل ۲۰۱۳ در بیمارستانی در شهر کَراچی درگذشت و «ملا اختر محمد منصور» جانشین او شد. رهبر جدید طالبان با جمهوری اسلامی روابط نزدیک داشت. آمریکایی‌ها او را مانند دیگر رهبران بلندپایۀ طالبان تعقیب می‌کردند تا که سرانجام در ۲۱ ماه می ۲۰۱۶ در بلوچستانِ پاکستان با حملۀ پهباد او و همراهانش را از پای درآوردند. آن روز ملا اختر منصور پس از سپری کردن سه روز در تهران و دیدار و گفت و گو با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجۀ ایران، و شماری از فرماندهانِ سپاه پاسداران به پاکستان برمی‌گشت و تازه از خاک ایران وارد خاک پاکستان شده بود که هدف حملۀ پهباد آمریکایی قرار گرفت. جمهوری اسلامی ایران منکر حضور رهبر طالبان در تهران شد. اما وزارت امور خارجۀ پاکستان اعلام کرد که در خودروی منهدم شدۀ ملا اختر منصور پاسپورت جعلی او را با عکس وی یافته‌اند که مُهر ویزای ایران بر خود دارد.
سرانجام در دسامبر ۲۰۱۶ محمدرضا بهرامی، سفیر ایران در افغانستان، در گفت و گو با تلویزیون آریانای افغانستان «تماس» میان جمهوری اسلامی و طالبان را تأیید کرد و گفت: ما با طالبان تماس داریم، اما رابطه نداریم و این تماس برای کنترل و اِشراف اطلاعاتی است. با این حال، در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۶ مقام‌های ولایت فَراه از فعالیتِ سپاه پاسداران در صفوف مخالفانِ مسلحِ دولت افغانستان در آن ولایت خبر دادند. ولایتِ فراه هم‌مرز ایران است. حتی گفته شد جسدهای بعضی از کشته شدگانِ طالبان در درگیری‌های آن منطقه به ایران منتقل شده‌اند و در خاک ایران برای آنان مراسم عزاداری برپا کرده‌اند.
گویا پشتیبانیِ ایران از طالبان در هماهنگی با روسیه انجام می‌گیرد. در فوریۀ ۲۰۱۷ جان ویلیام نیکُلسون، فرمانده ارشد نیروهای آمریکایی در افغانستان، در مجلس سنای آمریکا گفت که فعالیت‌های روسیه و ایران در افغانستان در جهت تضعیفِ آمریکا و ناتو صورت می‌گیرد. روسیه نیز باب گفت و گو با طالبان را گشوده است و مانند ایران می‌کوشد به این گروه مشروعیت ببخشد. تا چندی پیش نمایندۀ اصلیِ طالبان برای مذاکره با ایران «طَیّب آغا» مسئول پیشین دفتر غیررسمیِ سیاسیِ طالبان در قطر بود که بارها محرمانه به ایران سفر کرده است.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید