چهار دهه اعتراضات مردمی و سرکوب حکومتی در ایران چه تحولاتی یافته است؟
نتشر شده در:
گوش کنید - ۲۱:۵۸
آبان ماه ۹۸، اعتراضاتی که با خشم مردم علیه افزایش سرسامآور بهای بنزین جرقه خورد، به سرعت به اعتراضات حکومتی با شعارهای ورای مشکلات اقتصادی تغییر ماهیت داد. این نخستین بار طی یک دهه اخیر نیست که اعتراضات نسبت به مشکلات اقتصادی چنین با شتاب به اعتراضات ضد نظام جمهوری اسلامی ایران تبدیل میشود. در دی ماه دو سال پیش (۱۳۹۶) هم شعار «نه به گرانی» به سرعت به شعارهایی که بنیان نظام را هدف گرفتند، تغییر شکل داد.
اعتراضهایی که همانند دهههای پیش تنها به پایتخت و چند شهر بزرگ بسنده نکرد و دامنه آن به بیش از صد شهر در ایران رسید و در آخرین دور هم دامنه وسعت اعتراضات در شهرستانهای دور از مرکز گستردهتراز پایتخت بود.
چه تفاوتی میان اعتراضات در دهه نود خورشیدی و اعتراضات در سه دهه پیشین که با عناوین جنبش سبز و جنبش دانشجویی در جامعه ایران شناخته میشوند، حاصل شده است؟
علی افشاری، پژوهشگر و عضو هیات سیاسی اجرایی سازمان همبستگی جمهوریخواهان ایران، ساکن واشنگتن، که تفاوتها میان اعتراضات اخیر با جنبشهای پیشین را زیاد و البته ملموس برمیشمرد، تاکید دارد که در اعتراضات فراگیر دو سال پیش، شهرهای بزرگ کمتر از نقاط دور از مرکز، در تظاهرات حضور داشتند هر چند که در اعتراضات آبان ۹۸ اعتراضات در مرکز هم به گستردگی استانهای دور از مرکز بود.
این فعال سیاسی، در مقایسه میان جنبشهای دهههای اخیر، تصریح میکند که جنبشهای پیشین، بیش از پیش، در چارچوب مطالبات سیاسی استوار بود و میدانداران آن، دیدگاههای اصلاحطلبانه داشتند اما در دی ماه ۹۶ و آبان ۹۸ اعتراضات با انگیزههای سیاسی آغاز و برانگیخته شد هر چند بدلیل ناامیدی و سرخوردگی نسبت به ساختار سیاسی جناحهای درونی به سرعت سیاسی شدند و در آبان ۹۸ این روند تعمیق بیشتری پیدا کرد و یک بعد دیگر، اعتراض به فقدان مشارکت در تصمیمگیریها هم به آن اضافه شد.
مهرداد درویشپور، استاد دانشگاه و جامعهشناس در استکهلم سوئد، در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه بستر اعتراضات کنونی چه تغییر ماهیتی نسبت به دو دهه پیشین یافته است، با اشاره به اینکه جرقه این اعتراضات خودجوش مردمی، که بر پایه معضلات اقتصادی زده شد، منجر به فراهم شدن بستری برای سراسری شدن و گسترش و عمیقتر شدن این اعتراضات شد، میگوید: در بررسی چهار دهه نظام جمهوری اسلامی ایران، در دهه اول، فقط گروههای سیاسی هستند که به چالش حکومت اسلامی پرداختند؛ جنبشهایی هم در نقاطی از ایران از جمله ترکمن صحرا و کردستان در اوایل انقلاب فعالیت داشتند که سرکوب شدند؛ بعد از روی کار آمدن محمد خاتمی با نوعی رویکرد اصلاحطلبی روبرو هستیم، که جنبش دانشجویی بعنوان جنبش پیشرو، صدای سوم را متولد میکند، که فراتر از اصلاحطلبان و اصولگرایان است اما به قشر دانشجو محدود ماند و فراگیر نشد و در پی آن جنبش اصلاحات به میدان آمد که فراگیر شد البته با چهرههای سیاسی مشخص و رهبران نمادین.
مهرداد درویشپور با اشاره به اعتراضات دی ماه ۹۶ تاکید دارد که نطفه انقلاب دیگری بسته شده که برخلاف دو جنبش قبلی، جنبه اقتصادی در آن برجسته بود اما به سرعت به فراگیر شده، به کل حکومت پرداخت و ایران را در مسیری برگشتناپذیر قرار داد.
برای شنیدن میزگرد رادیویی زمینهها و دیدگاهها با حضور علی افشاری، پژوهشگر و عضو هیات سیاسی اجرایی سازمان همبستگی جمهوریخواهان ایران، ساکن واشنگتن و مهرداد درویشپور، استاد دانشگاه و جامعهشناس در استکهلم سوئد، بر روی تصویر کلیک کنید.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید