کت و شلوار و کراوات، نماد مدرنیته La modernité en costume-cravate

ریاکاری است که عده‌ای کت و شلوار و کراوات را ناپسند بشمارند و در عین‌حال برای دستیابی به تکنولوژی هسته‌ای از هیچ کوششی فروگذار نکنند. مگر نه آن که این تکنولوژی نیز ارمغان غربی‌هاست؟

محمد تقی ملک الشعرا بهار

شنوندگان عزیز، سلام !

Chers auditeurs bonsoir

در سال 1928 میلادی، امان‌الله خان، پادشاه افغانستان، به درباریان و اعضای «لویا جیرگه» (شورای بزرگ)، دستور داد که به جای فینه و دستار، کلاه بر سر بگذارند؛ به جای تنبان فراخ، شلوار بپوشند و به جای پیراهن بلند مردانه، روپوشی به شیوۀ اروپاییان به تن کنند. از آن پس بود که کرایه دهندگان جامه‌های اروپایی در کابل ظاهر شدند. در ایران نیز در همان سال مجلس شورای ملی قانون یونیفرم یا لباس متحدالشکل را تصویب کرد که بنابرآن، همۀ مردان ایرانی جز روحانیان و طلبه‌ها می‌بایست کت و شلوار بپوشند و کلاه پهلوی بر سر بگذارند. در ترکیه، قانون یکدست کردن لباس مردان، سه سال پیش از افغانستان و ایران، یعنی در سال 1925 به تصویب رسیده بود. آتا تورک می‌گفت: ترکان باید از سر تا پا غربی شوند.

C’est à partir du 19e siècle que dans la plupart des pays non-européens le port du costume occidental rime avec modernité. En 1894, à l’ère Meiji, le gouvernement japonais oblige ses fonctionnaires à l’endosser. Le 16 novembre 1925, une loi vestimentaire interdit aux hommes turcs le port de toutes les anciennes coiffures, les obligeant à se vêtir à l’occidentale. Atatürk estime en effet qu’en portant une tenue différente et une coiffure distincte, les Turcs s’isolent. Trois ans plus tard, l’Iran et l’Afghanistan adoptent eux aussi le costume occidental. En 1928, Aman Allah Khan, le roi d’Afghanistan, l’impose à sa Cour et aux membres de Loya Jirga (la Grande Assemblée). Ceux-ci doivent abandonner le turban et le fez pour un chapeau, le pantalon bouffant pour un pantalon européen et la robe masculine pour un pardessus occidental. La même année, une loi vestimentaire en Iran oblige les hommes sauf les mollahs à porter le costume et le képi

کت و شلوار مردانه شکل تحول‌یافتۀ کت بلند انگلیسی است که فرانسویان به آن ردَنگت می‌گفتند. این تحول از قرن هفدهم میلادی آغاز شد. در سال 1855، ادوارد هفتم در بریتانیا برای نخستین بار کت و شلوار یکدست پوشید. اما کت او هنوز بلند بود. این کت بلند به ویژه برای سازگار شدن با ورزش رفته رفته کوتاه‌تر شد و به صورت کت‌های کنونی درآمد. اما کراوات از نام مردم کروات گرفته شده است. زیرا در قرن هفدهم میلادی یونیفرم هنگ سواره نظام کروات‌ها در زمان فرمانروایی لویی سیزدهم دربرگیرندۀ دستمال سفیدی نیز بود که به گردن می‌بستند. این مُد در دربار لویی سیزدهم نیز معمول شد. این هنگِ سواره نظام در سال 1666 در زمان لویی چهاردهم، «هنگ سلطنتی سواره‌نظام کراوات» نام گرفت. دراواخر قرن هیجدهم کراوات جایگزین دستمال سینۀ توری شد. از اواخر قرن نوزدهم، اشراف و شیک‌پوشان انگلیسی کت و شلوار و کراوات را در سراسر جهان معمول کردند.

Le costume masculin qu’on appelle aussi le complet-veston est en réalité la forme évoluée de la redingote qui était à l’origine très ornementée et qui a commencé à se simplifier en Grande Bretagne dès le 17e siècle. En 1855, Edouard VII, roi du Royaume-Uni, porte pour la première fois un costume complet d’un même tissu. Mais la veste qu’il endosse sur son pantalon est encore longue. Ce costume évolue par la suite pour devenir, notamment du fait du sport, plus pratique. La redingote sera ainsi remplacée par le veston. La mode de la redingote puis celle du costume ont été répandues de par le monde au 19e siècle par les nobles et les dandys anglais. Ces vêtements,conçus au départ pour la campagne et la pratique du sport, deviennent au fur à mesure l’uniforme des donneurs d’ordres et incarnent le sérieux et la responsabilité. Quant à la cravate, elle était au départ une écharpe blanche que portaient les membres du régiment particulier de hussards croates sous Louis XIII au 17e siècle. Cette écharpe devient à la mode à la Cour de France. En 1666 sous Louis XIV, le régiment s’appellera Royal-Cravates. En fait, le mot cravate est une déformation du mot croate

روی آوردن رهبران و سرآمدان فرهنگی و سیاسی جامعه‌های گوناگون به کت و شلوار و کراوات دو علت اساسی داشت. نخست آنکه این پوشاک خیلی زود در همۀ کشورهای جهان به نشانۀ تشخُص تبدیل شد. دوم آنکه نماد تمدن و پیشرفت شناخته شد. از اواخر قرن نوزدهم بسیاری از سرآمدان فرهنگی و مردان سیاسی جامعه‌های غیرغربی که از دیدن پیشرفت‌های علمی، فنی و فرهنگی غرب شگفت‌زده شده بودند و می‌خواستند از این پیشرفت‌ها بهره‌مند شوند به پوشیدن کت و شلوار و بستن کراوات روی آوردند و سپس آن را در میان مردمانشان رواج دادند. اما پس از مدتی در بعضی از کشورهایی که در گذشته مستعمرۀ قدرت‌های غربی شده بودند، این پوشاک به نماد برتری‌جویی و زورگویی غربیان تبدیل شد و رهبران سیاسی و سرآمدان فرهنگی آن کشورها به نام اصالت فرهنگی و استقلال سیاسی، از پوشیدن کت و شلوار و بستن کراوات خودداری کردند.

Deux raisons principales sont à l’origine de cet engouement des élites politiques et culturelles des pays non-occidentaux pour le costume-cravate. La première est que cette tenue vestimentaire s’est très vite transformée en un signe de distinction et de notabilité. La deuxième est que partout dans le monde, elle a commencé à symboliser le progrès et la civilisation. Depuis la fin du 19e siècle et le début du 20e siècle, la plupart des élites non-européennes qui ont été éblouies par les progrès scientifiques, technologiques et culturels de l’Europe et qui voulaient en faire bénéficier leurs peuples ont opté pour le port du costume-cravate. Ils ont ensuite encouragé, parfois même obligé, leurs peuples à le porter. Mais il n’a pas fallu attendre longtemps pour que dans les pays anciennement colonisés le rejet du costume-cravate devienne une façon d’affirmer son identité. Dans cette deuxième phase, ce vêtement a symbolisé la volonté de domination et la convoitise de l’Occident

مُوبوتو، رئیس جمهوری زئیر، پس از سفری به چین، کت مائویی پوشید و نام آن را «اباکوست» مخفف «ابا لو کوستوم» یعنی «مرگ بر کت و شلوار» گذاشت. اباکوست تبدیل به آموزه‌ای پوشاکی شد که مُوبوتونزدیک به دو دهه مردم زئیر را به رعایت آن واداشت. در کِنیا نیز در مخالفت با کت و شلوار غربی، لباس ملی اختراع کردند. پس از انقلاب اسلامی در ایران، اگرچه بستن کراوات کم و بیش تعطیل شد، اما کت و شلوار از فرهنگ پوشاکی ایرانیان بیرون نرفت. در آغاز انقلاب بیشتر اعضای دولت به کراوات نیز آراسته بودند، اما سپس زیر تأثیر انقلابیان مسلمان بستن کراوات عادتی ناپسند و نکوهیده شمرده شد و مردم از آن دست کشیدند. امروز بیشتر وزیران و رهبران سیاسی در ایران کت و شلوار می‌پوشند اما کراوات نمی‌بندند. بعضی از آنان به این بسنده کرده‌اند که به جای پیراهن یقه دار، پیراهن بی‌یقه بپوشند.

Après un voyage en Chine, Mobutu Sese Seko, président du Zaïre, s’enthousiasme pour la veste Mao et en fait une doctrine vestimentaire baptisée « abacost » (raccourci de « abas le costume ») qu’il impose de 1972 à 1990 à son peuple au nom de sa politique d’authenticité. Au Kenya, on décide de se doter d’un costume national (une chemise et une cape sur l’épaule). En Iran, après la révolution islamique, les révolutionnaires ont réussi à éradiquer la cravate, mais le costume occidental a survécu. L’apparition récente d’un conseiller du président actuel de l’Iran en costume-cravate au Forum économique mondial à Davos a suscité un tollé parmi les fondamentalistes du régime. Si vous regardez la tenue vestimentaire des ministres iraniens, par exemple celle du ministre des Affaires étrangères, vous verrez qu’ils portent, dans la plupart des cas, un costume occidental, mais pour se distinguer des Occidentaux, ils revêtent en même temps une chemise à col Mao. La persistance du costume occidental en Iran après la révolution est due, d’une part, à la résistance de la classe moyenne occidentalisée dont le nombre a fortement augmenté depuis et, d’autre part, à l’ambigüité des islamistes quant à la tenue vestimentaire des hommes

کت و شلوار و کراوات مانند بسیاری از عناصر و نمادهای فرهنگ غربی، جهانگیر شده است. مقاومت در برابر آن زیر عنوان دفاع از اصالت فرهنگی، درواقع، نشانۀ تلخ‌کامی و دل‌آزردگی است. در همۀ کشورهایی که این شیوۀ لباس پوشیدن را ناپسند می‌شمارند، فرهنگ و تکنولوژی غربی جایگیر شده است. ریاکاری است که عده‌ای این نماد را ناپسند بشمارند و در عین‌حال برای دستیابی به تکنولوژی هسته‌ای از هیچ کوششی فروگذار نکنند. مگر نه آن که این تکنولوژی نیز ارمغان غربی‌هاست.

Le costume-cravate est certes un symbole culturel de l’Occident. Mais il est devenu, comme beaucoup d’autres éléments culturels de l’Europe, universel. Rejeter cette tenue vestimentaire au nom de je ne sais quelle authenticité relève aussi bien du ressentiment que de l’hypocrisie. En effet, comment se fait-il que les détracteurs de cette tenue soient par ailleurs autant attachés à se procurer d’autres bienfaits de la civilisation occidentale comme par exemple la technologie nucléaire en Iran

شاد و خرم باشید!

Je vous souhaite santé, bonheur et prospérité
Et j’espère vous retrouver dans la prochaine émission