موسیقی فلامنکو و میراث فدریکو گارسیا لورکا (٣): برو ماه، ماه!
نتشر شده در:
گوش کنید - ۱۴:۰۱
یکی دیگر از اشعار فدریکو گارسیا لورکا که توسط بزرگترین خوانندگان فلامنکو بارها اجرا شده، شعر «ماه، ماه» است که ترجمۀ فارسی آن، به لطف صدای احمد شاملو بسیار شناخته و پرمخاطب شد. لورکا این شعر را با الهام از افسانههای کولیان سرود. موسیقی فلامنکو هم که یکی از سرچشمههای اصلیاش فرهنگ کولیان است، بلافاصله بعد از سرایش، شعر را از آن خود کرد. امروزه دهها اجرا در سبکهای مختلف فلامنکو از ترانۀ «ماه، ماه» وجود دارد.
«ماه به آهنگرخانه میآید»...
تنها صدای احمد شاملو نبود که ترجمۀ فارسی اشعار لورکا را چنین موفقیتآمیز کرد. مقایسۀ ترجمههای متعدد به روشنی نشان میدهد که شاملو در برگردان اشعار نه تنها دقیق بوده که توانسته کیفیت زبان و شاید مهمتر از همه، حال و هوای شعر را هم نگاه دارد.
در شعر «ماه، ماه»، لورکا با برداشت از قصهها و باورها و ترسهای کولیها، حکایت میکند که مرگ در هیئت ماه، یا به قولی مرگ-ماه از آسمان به آهنگرخانهای میآید و کودک کولی را با خود میبرد.
شعر با شیون و زاری کولیان پایان مییابد:
... و در آهنگرخانۀ خاموش بچه چشمهای کوچکش را بسته...
... و بر آسمان ماه میگذرد
ماه، همراه کودکی دستش در دست
در آهنگرخانه، گرد بر گرد سندان
کولیان به نومیدی گریاناند...
(ترجمۀ شاملو)
چرا آهنگرخانه؟
آهنگری و چکش و سندان از زندگی کولیان اسپانیا جداییناپذیر بود. یکی از حرفههایی که کولیانِ اسپانیا از همان ابتدای ورود به این کشور (حوالی قرن پانزدهم میلادی) به آن اشتغال داشتند آهنگری یا به عبارت دقیقتر، چلنگری بود. در واقع حرفۀ آهنگری "سطح بالا" که شمشیر و نیزه و زره نظامیان و درباریان را میساخت از دسترس کولیها خارج بود. آنان به ساختن ابزار روزمره مثل قفل و انبر و چفت و میخ اکتفا میکردند. اما در هر صورت بسیاری از خاندانهای کولی که چندان حقی برای آمیختن با غیرکولیان نداشتند، در چلنگرخانه زندگی میکردند و گاه «سر بر سندان» میخفتند و میمردند.
بدین ترتیب، موسیقی و فرهنگ فلامنکو با چکش و کورۀ آهنگری ارتباطی جداییناپذیر دارد. هنوز اینجا و آنجا و از جمله در منطقۀ «کابرا»، کولیانی هستند که این حرفۀ سخت را ادامه میدهند.
در میان آوازهای فلامنکو هم هنوز قطعه یا "گوشه"ای شنیده میشود به اسم «مارتینته» (Martinete) که ریشه در آوازهای آهنگران دارد و در اصل بدون ساز و فقط همراه با ضرب چکش خوانده میشود (در اسپانیایی: چکش=Martillo ).
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید