دسترسی به محتوای اصلی
تاریخ تازه‌ها

نگاهی به تاریخچۀ روابط کردستان عراق با ترکیه

نتشر شده در:

گذشته از روابط گستردۀ اقتصادی، اقلیم کردستان با ترکیه همکاری‌های امنیتی و سیاسی مهمی نیز دارد. پس از سقوط صدام، حزب دموکرات به رهبری بارزانی و گاه حزب اتحادیۀ میهنی به رهبری طالبانی بارها اجازه دادند ارتش ترکیه برای درهم شکستن نیروهای پ. ک. ک. وارد اقلیم کردستان شود. سال هاست ترکیه با کردستان عراق مانند یک دولت مستقل رفتار می کند و تنها کشور منطقه است که در بارۀ استقلال اقلیم سیاستی دوپهلو دارد. کشورهای بزرگ غربی و کشورهای منطقه به ویژه ایران، عراق و سوریه با استقلال کردهای عراق مخالف اند. در این باره، بارزانی تنها به ترکیه امید بسته است.

رجب طیب اردوغان و مسعود بارزانی
رجب طیب اردوغان و مسعود بارزانی DR
تبلیغ بازرگانی

شنبه هفتم ژانویه نخست وزیر ترکیه در رأس یک هیئت بلندپایۀ ترک به منظور عادی سازی روابط کشورش با دولت عراق به بغداد رفت. روابط دو کشور از چند ماه‌ پیش به ویژه پس از آغاز عملیات آزاد سازی موصِل و پافشاری ترکیه برای شرکت فعال‌ در آن عملیات تیره شده بود. نخست وزیر ترکیه در طی اقامت دوروزه اش در عراق افزون بر رهبران عالی رتبۀ عراق با مسعود بارزانی، رئیس تشکیلات خودمختار کردستان، نیز در اربیل دیدار و گفت و گو کرد. نگاهی به تاریخچۀ روابط کردستان عراق با جمهوری ترکیه می‌افکنیم.

در آخرین سفر مسعود بارزانی به ترکیه که در ۲۳ اوت سال ۲۰۱۶، پس از ورود غیرمجاز نیروهای نظامی ترکیه به اطراف موصل انجام گرفت، در دیدارهای رسمی او با رهبران ترکیه پرچم اقلیم کردستان نیز حضور رسمی داشت. در حالی که در سفرهای پیشین او به ترکیه خبری از آن پرچم نبود. در این سفر بارزانی به خبرنگاران گفت: پدر من ملامصطفی در سال ۱۹۶۰ دربارۀ وضع دشوار کردها نامه‌هایی به سران بیشتر کشورهای جهان نوشت و از آنان درخواست کمک کرد. بعضی‌ها پاسخ دادند، بعضی دیگر سکوت کردند. اما رئیس جمهوری ترکیه تنها کسی بود که نه تنها نامه را نگشود، بلکه آن را به آدرس فرستنده بازگرداند. امروز پس از ۵۵ سال رئیس جمهوری و نخست وزیر ترکیه با حضور پرچم کردستان از من استقبال رسمی می‌کنند.

در پی جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱، شکست نظامی عراق از ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا و اعلام منطقۀ پرواز ممنوع در آن کشور، کردستان عراق اهمیت سیاسی چشمگیر یافت و رفته رفته به یکی از بازیگران منطقۀ خاورمیانه تبدیل شد. در همان زمان، تورگوت اوزال، رئیس جمهوری وقت ترکیه که تبار کُردی نیز داشت، اعلام کرد که ترکیه باید مانند بیشتر کشورها با کردهای شمال عراق رابطه برقرار کند و در سال ۱۹۹۲ از جلال طالبانی، رهبر حزب اتحادیۀ میهنی کردستان، خواست که برای فراهم آوردن امکانِ مذاکرۀ صلح میان دولت ترکیه و پ. ک. ک. به سوریه و بِقاع لبنان سفر کند. در آن زمان، پایگاه فرماندهی پ. ک. ک. به رهبری عبدالله اوجالان در بِقاع لبنان قرار داشت.

در زمان جنگ خلیج فارس و «اعلام منطقۀ پرواز ممنوع»، «مِهمِت شیمشِک» (محمد شمشک)، اقتصاددان کُرد ترکیه و معاون اقتصادی نخست وزیر کنونی آن کشور، کارمند سفارت آمریکا در ترکیه بود. دولت ترکیه به او اجازه داد در مقام مترجم انگلیسی به کردی، فرماندهان نظامی آمریکا را برای آموزش سریع پیشمرگه‌های کرد یاری کند. پس از آنکه نیروهای کرد عراقی کنترل اقلیم کردستان را به دست گرفتند، گاه حزب دموکرات به رهبری بارزانی و گاه حزب اتحادیۀ میهنی به رهبری طالبانی بارها اجازه دادند ارتش ترکیه برای درهم شکستن نیروهای پ. ک. ک. وارد اقلیم کردستان شود.

پس از به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۲ برقراری روابط نزدیک ترکیه با اقلیم کردستان مدتی به طول انجامید. جریان‌های ملی‌گرای ترک و ژنرال‌های بانفوذ ارتش مخالف برقراری روابط رسمی با کردستان عراق بودند و دولت ترکیه را از همدمی با کردهای عراق بازمی‌داشتند. اما پس از استوار شدن قدرت حزب عدالت و توسعه، ترکیه با اقلیم کردستان رابطۀ سیاسی و اقتصادی گسترده ای برقرار کرد. افزون بر رجب طیب اردوغان، که خواهان روابط نزدیک با کردستان عراق بود، دیپلمات‌های بلندپایه ای مانند فریدون سینیرلی اوغلو، سفیر پیشین ترکیه در تل آویو و وزیر پیشین امور خارجه، هاکان فیدان، رئیس کنونی سازمان اطلاعات و امنیت ترکیه، و از همه مهم‌تر، احمد داوود اوغلو، وزیر امور خارجه و نخست وزیر پیشین، از برقراری روابط رسمی ترکیه با اقلیم کردستان پشتیبانی می‌کردند.

در ماه مارس ۲۰۱۴ داوود اوغلو در مقام وزیر امور خارجۀ ترکیه برای شرکت در دومین همایش دانشگاه آمریکایی سلیمانیه در بارۀ مسائل منطقه ای به اقلیم کردستان رفت و سخنرانی اش را به زبان کُردی آغاز کرد. این کار او حتی به هوشیار زیباری، وزیر کُرد تبارِ امور خارجۀ عراق نیز گران آمد. به رغم اعتراض‌های پی در پی آمریکایی‌ها و دولت عراق، ترکیه راه انتقال نفت اقلیم کردستان را به بندر جیهان برای صدور به بازارهای جهانی هموار کرد و از امسال گاز اقلیم نیز به ترکیه صادر خواهد شد. از ۱۲ میلیارد دلار مبادلات بازرگانی ترکیه با عراق ۸ میلیارد دلار به مبادلات آن کشور با اقلیم کردستان اختصاص دارد.

گذشته از روابط گستردۀ اقتصادی، اقلیم کردستان از همان آغاز به همکاری‌های امنیتی و سیاسی مهمی با ترکیه پرداخت. در جنگ داخلی سوریه، ترکیه از کُردهای سوریِ وابسته به بارزانی همواره پشتیبانی کرده است. این کردها زیر عنوان «شورای میهنی کردهای سوریه» بخشی از نیروهای اتئلاف سوری ضد بشار اسد هستند. به درخواست اردوغان، بارزانی نیز دست به تعطیل مراکز وابسته به فتح‌الله گولِن در کردستان عراق زده است.

برخی از تحلیل‌گران مسائل منطقه اعتماد دوجانبۀ تاریخی میان رهبران ترکیه و رهبری اقلیم کردستان را به سال‌های پیش از سقوط صدام حسین می‌رسانند. اما فراموش می‌کنند که پس از سرنگونی صدام حسین در سال ۲۰۰۳ ترکیه در آغاز چندان علاقه ای به حکومت خودمختار کرد در شمال عراق نداشت. از سال ۲۰۰۵ بود که روابط سیاسی و اقتصادی آن کشور با اقلیم کردستان گسترش یافت و سفر تاریخی احمد داوود اوغلو به اقلیم کردستان در سال ۲۰۰۹ فصل تازه ای در روابط اقلیم با ترکیه گشود. پس از سفر او بود که اردوغان و عبدالله گل نیز از کردستان عراق دیدار کردند و رهبران اقلیم نیز بارها به آنکارا دعوت شدند. در سپتامبر ۲۰۱۲ مسعود بارزانی در مقام رئیس اقلیم کردستان یکی از مهمانان ویژۀ کنگرۀ حزب عدالت و توسعه بود.

سال هاست ترکیه با کردستان عراق مانند یک دولت مستقل رفتار می کند. در سال ۲۰۱۲ سفر احمد داوود اوغلو به اربیل و کرکوک بدون اطلاع دولت عراق اعتراض تند آن دولت را برانگیخت. دولت عراق در همان سال از فرود آمدن هواپیمای حامل تانر ییلدیز، وزیر انرژی ترکیه، به فرودگاه اربیل جلوگیری کرد. همۀ این پیشامدها نشان‌دهندۀ روابط ویژۀ اقلیم با ترکیه است.

می‌گویند بزرگ‌ترین هدف بارزانی برگزاری رفراندوم و اعلام استقلال کردستان عراق است. همه می دانند که کشورهای بزرگ غربی و کشورهای منطقه به ویژه ایران، عراق و سوریه با استقلال اقلیم کردستان مخالف اند. گویا ترکیه تنها کشور منطقه است که سیاستی دوپهلو در این باره دارد.

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید

بخش‌های دیگر را ببینید
این صفحه یافته نشد

صفحۀ مورد توجۀ شما یافته نشد.