سیاستمداری که به مردم وعدههای سر خرمن بدهد عوامگرا است یا شیاد؟ گذشته از دونالد ترامپ، امروزه نسلی از سیاستمداران در کشورهای جهان بر آمدهاند که به قول یک روانکاو فرانسوی، ساخته و پروردۀ شرایط و محیطی هستند که "شیاد ساز" است. راستی مرز عوامگرایی و عوامفریبی در کجا قرار میگیرد؟
آیا میان عوامگرایی (پوپولیسم) و عوامفریبی تفاوتی هست؟
کافی است دردهای مردم را خوب بفهمید و تظاهر به همدلی کنید. اگر خرده استعدادی هم در نقش بازی کردن داشته باشید، خواهید توانست سیاسمتدار موفقی باشید. این حرف چندان تازگی ندارد اما از نظر رولان گوری (Roland Gori)، روانکاو و پژوهشگر فرانسوی، زمانه و شرایط کنونی جهان به ویژه دورۀ مساعدی برای آدمهایی است که وی صریحاً "شیاد" میخواند.
دونالد ترامپ را معمولاً پوپولیست توصیف میکنند. اما حدود دو سال قبل از ریاست جمهوری او، زمانی که گوش دنیا هنوز با اسم ترامپ آشنا نشده بود، رولان گوری در کتابی به اسم "کارخانۀ شیادسازی" (La Fabrique des imposteurs) هشدار میداد که زمانه، زمانۀ شیادان است.
این کتاب با این که حرفی از دونالد ترامپ نزده است اما بلافاصله شخصیت رئیس جمهوری جدید آمریکا را به یاد میآورد. رولان گوری شخصیتهای تاریخی گوناگونی را برای ارائۀ مثال و تحلیل رفتار و شخصیت نام میبرد که برخی از آنان کلاهبرداران بزرگ تاریخاند. نویسنده در هیچ یک از موارد کلمۀ "پوپولیست" را به کار نمیبرد و ترجیح میدهد از واژۀ فرانسوی معادل شیاد (Imposteur) استفاده کند.
به عقیدۀ رولان گوری، دنیای کنونی، کارخانۀ "شیاد سازی" است زیرا امروزه "اندیشیدن، یعنی هدر دادن وقت". او دموکراسی "منحط" جوامع غربی را نقد میکند و هشدار میدهد که اگر "کلام سیاسی" قدرت و نفوذ و اعتبار خود را باز نیابد، فاجعه و جنگ و انحطاط قطعی است.
پوپولیسم و دشمنی با نخبگان
اما نظریهپردازان سیاست و روابط بینالمللی، تعاریف دیگری از پوپولیسم دارند. یکی از پژوهشگران پراعتبار غربی که از سالها قبل در بارۀ این موضوع تحقیق کرده است یان ورنر مولر (Jan Werner Müller) آلمانی است. او که به عنوان استاد مدعو در مدرسۀ مطالعات عالی پاریس و همچنین در دانشگاه پرینستون آمریکا تدریس میکند میگوید: پوپولیست سیاسی کسی است که ادعا میکند «نمایندۀ واقعی مردم فقط من هستم»...
در عین حال او گوشزد میکند که پوپولیست، الزاماً عوامفریب نیست. کسانی، مثل برخی دیکتاتورهای معروف، حرفهای عوامپسند میزدند و همانطور هم عمل میکردند. آنان قبل از هر چیز با "نخبگان" دشمنی داشتند...
(مشروح سخنان رولان گوری، یان ورنر مولر و چند صاحبنظر دیگر را در فایل صوتی برنامه گوش کنید)
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید