کارزار انتخابات ریاست جمهوری فرانسه فرصتی است که طی آن نامزدهای انتخاباتی سفرهای نیمه رسمی خارجی نیز انجام می دهند تا در ملاقات با رهبران و شخصیت های بلندپایۀ جهان قابلیت های خود را برای هدایت آیندۀ دولت و کشور بیشتر اثبات کنند. در این بین، سفر به الجزایر - که طی ١٣٢ سال مستعمره و یا جزء مهمی از خاک فرانسه بوده - یکی از مخاطره آمیزترین سفرهای نامزدهای انتخاباتی است و علت آن هم مناسبات دردناک گذشته و زخم های التیام نیافته ای است که همچنان مناسبات دو کشور را پس از جنگ الجزایر و استقلال این کشور رقم می زنند.
با این حال، امانوئل ماکرون نامزد مستقل انتخابات ریاست جمهوری فرانسه نه فقط در پانزدهم فوریه گذشته مخاطرات سیاسی سفر به الجزایر را پذیرفت، بلکه در جریان این سفر گذشتۀ استعماری فرانسه را در عباراتی بی سابقه محکوم کرد. او گفت : "استعمار جزیی از تاریخ فرانسه است. استعمار جنایت است. جنایتی علیه بشریت. توحشی حقیقی است. این جنایت و توحش جزیی از همین گذشته است که باید با آن رو در رو شد و بابت آن از همۀ کسانی که چنین جنایاتی را متحمل شدند عذرخواهی کرد."
اظهارات امانوئل ماکرون موجی از مخالفت و اعتراض را در بین احزاب راست و راست افراطی فرانسه برانگیخت که نسبت به این گذشته نظرات و ارزیابی مشابه ای ندارند. با این حال، حتا کسانی که با سخنان ماکرون مخالفت اصولی نداشتند به او خرده گرفتند که الجزیره جای مناسبی برای ایراد سخنانی از این دست نبود، به ویژه اینکه حکومت الجزایر همواره مناسبات گذشتۀ این کشور با فرانسه را – که هرگز نیز عادی نشده – به ابزاری برای رسیدن به اهداف داخلی خود تبدیل کرده است.
برخی دیگر با اصطلاح به کار گرفته شده از سوی امانوئل ماکرون – اصطلاح "جنایت علیه بشریت" - برای توصیف گذشتۀ استعماری فرانسه موافق نیستند، به ویژه اینکه اصطلاح "جنایت علیه بشریت" برای توصیف نسل کشی ملت های اروپایی توسط آلمان نازی ساخته شد و به کارگیری آن توسط ماکرون نه فقط رنگ و بوی حقوقی به گذشتۀ استعماری فرانسه می دهد، بلکه حتا راه را برای تعقیب قضایی دولت فرانسه و طلب خسارت از این کشور هموار می سازد.
در واکنش به این انتقادها خود امانوئل ماکرون گفت :
فرانسه و الجزایر نباید گذشته شان را مستقیم یا غیرمستقیم دائماً به رُخ یکدیگر بکشند. در تاریخ گذشته و حال فرانسه الجزایر از جایگاه بمراتب گسترده‌تر، مهم‌تر و عمیق‌تری در قیاس با جنگ الجزایر برخوردار است. در سفر به الجزایر دریافتم که برای این کشور نیز فرانسه چیزی به غیر از کشور استعمارگر قدیمی است. گمان می کنم که می توانیم مناسبات تازه ای را میان دو کشور بنا کنیم که هیچ چیز از حافظۀ تاریخی هر یک از دو کشور نمی کاهد و در عین حال دردها و زخم های آنها را به رسمیت می شناسد. این مناسبات تازه دردهای مشترک هر دو طرف را به رسمیت می شناسد و با آشتی دادن شان آنها را پشت سر می گذارد تا به آینده نظر کند.
با این حال، عباراتی که امانوئل ماکرون برای توصیف گذشتۀ استعماری فرانسه به کار گرفت بیان نوعی مفهوم سیاسی و اخلاقی علیه استعمار است که از قرن هفدهم در خود فرانسه رواج داشته است ؛ استعماری که حتا در نخستین سال های پس از پایان جنگ جهانی دوم به طرز بیرحانه ای ساکنان مستعمرات در الجزایر و ماداگاسکار را سرکوب و کشتار کرد.
با این حال، خود امانوئل ماکرون در ادامۀ سنتی که می توان ردپای آن را تا مارکس نیز دنبال کرد نظر سراسر منفی دربارۀ استعمار ندارد. او در نوامبر گذشته در مصاحبه با هفته نامۀ "لوپوئن" در استعمار الجزایر توسط فرانسه به غیر از توحش، نمادهایی از تمدن را نیز دیده بود. او گفته بود که استعمار الجزایر به "تولد دولت، ثروت و طبقۀ متوسط" در این کشور نیز کمک کرد.
با این حال، آنچه امروز امانوئل ماکرون در خصوص استعمار می گوید، شبیه سخنانی است که نیکلا سارکوزی، رییس جمهوری پیشین، و فرانسوا هولاند، رییس جمهوی فعلی فرانسه، پیشتر اظهار داشته بودند. نیکلا سارکوزی در سفر به الجزایر اعتراف کرده بود که در این کشور، فرانسه "مرتکب خطاها و جنایات غیرقابل بخششی شد" و فرانسوا هولاند از "رنج هایی" سخن گفت که مردم الجزایر بابت استعمار فرانسه متحمل شدند. با این حال، برخلاف ماکرون، نه سارکوزی، نه هولاند به خاطر این "خطاها و جنایات و رنج ها" خواستار عذرخواهی فرانسه از الجزایر نشدند.
برخی ناظران اظهارات ماکرون را جزیی از سیاست انتخاباتی او برای جلب آرای نسل های دوم و سوم فرانسویان آفریقایی تبار می دانند. اما، اگر ماکرون حقیقتاً چنین قصدی داشته است، او به همان اندازه، اگر نه بیشتر، با ایراد چنین سخنانی آرای رأی دهندگان راست را از دست داده است.
با این همه، موضعگیری ماکرون در قبال گذشتۀ استعماری فرانسه این امتیاز را داشته است که بحثی سودمند را دربارۀ گذشتۀ نه چندان دور این کشور باعث شده است. درست است که استعمار و جنگ الجزایر به تاریخ تعلق دارند، اما زخم های التیام نیافتۀ این تاریخ، هنوز از عوامل سکون یا بن بست جامعۀ امروز فرانسه به شمار می روند. این گذشته هم به کینه و حسرت – حسرت گذشته ای اساطیری – و عمدتاً در میان احزاب راست سنتی و افراطی فرانسه منجر شده هم ادغام فرانسویان مستعمرات قدیمی در جامعۀ امروز فرانسه را با مانع روبرو کرده است. فرانسه هنوز از گذشتۀ خود رنج می برد و باید بتواند این صفحه از تاریخ خود را پیش از ورق زدن به دقت بخواند.
پیش از این موّرخ فرانسوی، "بنجامن استورا"، گفته بود که فراموشی این بخش از تاریخ فرانسه به "قانقاریا"یی می ماند که رهایی از آن محتاج رویارویی مستقیم با همین بخش پیچیده و پنهان و تیره و پرتناقض تاریخ استعماری فرانسه است. اگر چه بیش از ٥٠ سال از جنگ و استقلال الجزایر می گذرد، اما، هنوز میلیون ها شهروند و آوارۀ فرانسوی (معروف به "چکمه سیاه ها") اعم از یهودیان و عرب تبارها و همچنین فرزندان آنان پیوندهایشان را با این گذشته دردناک از دست نداده اند. این گذشته هنوز از موانع عادی شدن مناسبات دو کشور است و عدم رویارویی با آن یکی از دلایل "بیماری" جامعۀ فرانسه است.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید