ایران در تدوینِ منشور سازمان ملل شرکت داشت و در ۱۶ اکتبر ۱۹۴۵عضو رسمیِ آن سازمان شد. نخستین موضوعی که شورای امنیت سازمان ملل رسیدگی به آن را در دستور کار خود قرار داد، شکایت ایران از شوروی بود. دومین موضوع مهمی که دربارۀ ایران در شورای امنیت مطرح شد شکایت بریتانیا از ایران بود. اما آن شورا در پی اعلام عدم صلاحیت دیوان بینالمللی دادگستری برای رسیدگی به شکایت بریتانیا از دنبال کردنِ موضوع دست کشید. در نهمین دورۀ مجمع عمومی سازمان ملل، ایران به مدت دو سال از آغاز ۱۹۵۵ تا پایان ۱۹۵۶ به عضویت شورای امنیت انتخاب شد.
سه شنبۀ گذشته ۲۵ سپتامبر به مناسبتِ هفتاد و سومین اجلاسِ سالانۀ مجمع عمومیِ سازمان ملل متحد، رئیس جمهوری آمریکا و رئیس جمهوری اسلامیِ ایران سخنرانیهایِ تُندی از تریبون آن سازمان کردند و سخت به دیدگاهها و سیاستهایِ دولتهای یکدیگر تاختند. رئیس جمهوری آمریکا جمهوری اسلامی ایران را «دیکتاتوری فاسد» خواند و حسن روحانی از تحریمهای آمریکا زیر عنوانِ «تروریسم اقتصادی» یاد کرد و دیدگاههای دونالد ترامپ را به گونهای سربسته یادآورِ تفکرِ نازیها دانست. یکی از کارکردهای سازمان ملل مطرح شدن اختلافها از زبانِ سران کشورهایِ عضو و دعوت از جامعۀ جهانی برای حل آنهاست تا از جنگ جلوگیری شود. از زمان تشکیل این سازمانِ بینالمللی در سال ۱۹۴۵ ایران یکی از اعضای فعال آن است.
سازمان ملل ۶ رُکن اساسی دارد که عبارتند از: نخست، مجمع عمومی؛ دوم، شورای امنیت؛ سوم، شورای اقتصادی و اجتماعی؛ چهارم، شورای قَیمومَت که از نوامبر ۱۹۹۴ تعطیل است و تنها ۵ عضو دائمیِ شورایِ امنیت در آن عضو هستند که در صورت لزوم در آینده تشکیل جلسه خواهند داد؛ پنجم، دیوان بینالمللیِ دادگستری؛ ششم، دبیرخانه.
منشور سازمان ملل در ۲۶ ژوئن ۱۹۴۵ در کنفرانس سانفرانسیسکو به تصویب ۵۱ کشور جهان رسید که ایران یکی از آنها بود. آن منشور از ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵ رسماً به اجرا درآمد. پس از تشکیل سازمان ملل، «جامعۀ ملل» که در دهم ژانویۀ ۱۹۲۰ در پی امضای «عهدنامۀ وِرسای» تشکیل شده بود، در ۱۸ آوریل ۱۹۴۶ منحل شد. ایران جزو ۴۲ کشور پایه گذارِ جامعۀ ملل نیز بود. شمار اعضای آن جامعه در زمان انحلالش به ۶۳ رسیده بود. از زمان تشکیل سازمان ملل نیز هر سال بر شمار اعضای آن افزوده شده و پس از پیوستنِ سودان جنوبی در سال ۲۰۱۲ شمار کشورهای عضو این سازمان به ۱۹۳ رسیده است.
برای تدوینِ منشور سازمان ملل در سانفرانسیسکو چهار کمیتۀ عمومی تشکیل شده بود که هیأت نمایندگیِ ایران به ریاست مصطفی عدل در سه تای آنها شرکت داشت. مجلس ایران در ۶ سپتامبر ۱۹۴۵ برابر با ۱۵ شهریور ۱۳۲۴ آن منشور را که به امضای مصطفی عدل رسیده بود، تصویب کرد و ایران در ۱۶ اکتبر آن سال عضو رسمیِ آن سازمان شد. اجلاس مجمع عمومی و شورای امنیتِ سازمانِ ملل برای نخستین بار در ژانویۀ ۱۹۴۶ تشکیل شد. سازمان ملل از همان آغاز میبایست به پروندههای مهمی رسیدگی کند که یکی از آنها مسئلۀ اسرائیل و فلسطین بود.
اما نخستین موضوعی که در شورای امنیت مطرح شد، شکایت ایران از شوروی بود. موضوع شکایت مداخلۀ شوروی در امور داخلیِ ایران و خودداری آن کشور از بیرون بردن نیروهای نظامیاش از شمال ایران بود. ایران نخستین شکایت خود را در ۱۹ ژانویۀ ۱۹۴۶ و دومین آن را در ۲۸ فوریۀ آن سال تسلیم شورای امنیت کرد. شورای امنیت در ۴ آوریل آن سال قطعنامۀ ۳ خود را به تصویب رساند که بنابرآن دو دولت ایران و شوروی به مذاکرۀ مستقیم دعوت شدند و شورا ادامۀ بحث دربارۀ این موضوع را به ششم ماه می ۱۹۴۶ موکول کرد، زیرا شورویها تعهد کردند خاک ایران را در آن تاریخ تخلیه کنند. قطعنامۀ ۳ با ۹ رأی موافق، یک رأی ممتنع و یک غایب تصویب شد. شوروی در رأیگیری غایب بود و استرالیا به آن رأی ممتنع داد.
دومین موضوعی که دربارۀ ایران در شورای امنیت مطرح شد شکایت بریتانیا از ایران بود. در پی تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت در مجلس شورای ملی در ۱۵ مارس ۱۹۵۱ (۲۴ اسفند ۱۳۲۹) بریتانیاییها با استناد به قرارداد ۱۹۳۳ میان دولت ایران و شرکتِ نفتِ ایران و انگلیس، در ۲۸ ماه می ۱۹۵۱ از ایران به دیوان بینالمللیِ دادگستری در لاهه شکایت کردند و آن دیوان دادخواست آنان را در همان روز تسلیم وزارت خارجۀ ایران کرد. سپس نمایندۀ بریتانیا در سازمان ملل از شورای امنیت خواست که موضوع شکایت کشورش را از ایران در دستور کار خود قرار دهد و پیشنهاد صدور قطعنامه در این باره کرد. اما شورای امنیت به پیشنهاد نمایندۀ فرانسه و با رأی اکثریت تصمیم گرفت پیش از اعلام رأی دیوان بینالمللی دادگستری از پرداختن به این موضوع خودداری کند. سرانجام، بر اثر کوششهایِ دولت ایران دادگاه لاهه عدم صلاحیت خود را برای رسیدگی به شکایت انگلستان اعلام کرد و دبیر کل سازمان ملل این خبر را به اطلاع شورای امنیت رساند و آن شورا از دنبال کردن موضوع و رسیدگی به ادعای انگلستان دست کشید.
عضویت ایران در شورای امنیت یکی دیگر از موضوعهای تاریخیِ مهم در روابط ایران با سازمان ملل است. در نهمین دورۀ مجمع عمومی آن سازمان، ایران که داوطلبِ عضویت در شورای امنیت شده بود با رأیِ موافقِ ۵۶ کشور از ۵۸ کشور حاضر به مدت دو سال از آغاز ۱۹۵۵ تا پایان ۱۹۵۶ به عضویت آن شورا انتخاب شد.
موضوع مهم دیگر در رابطۀ ایران با سازمان ملل، موضوع بحرین در سال ۱۹۷۰ بود. در ۲۰ مارس آن سال دو دولت ایران و بریتانیا از دبیر کل سازمان ملل خواستند هیأتی حقیقتیاب به بحرین بفرستد تا معلوم کنند که آیا بحرین خواهان استقلال است یا میخواهد وابسته به ایران باقی بماند. هر دو دولت به پذیرش نتیجۀ بررسیهایِ آن هیأت تعهد کردند. سرانجام، شورای امنیت برپایۀ نتیجهگیریِ آن هیأت در ۱۱ ماه می ۱۹۷۰ با صدور قطعنامهای رأی به استقلال بحرین داد و دو دولت ایران و بریتانیا آن را پذیرفتند.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید