رشد روحیۀ انتقادی در فرانسه و کاهش اعتماد فرانسویان به رسانه ها

نظرسنجی سالانه ای که مؤسسۀ معتبر "کانتار" برای روزنامۀ کاتولیک های فرانسه، لاکروآ، تهیه کرده، می گوید : به همان نسبت که افکار عمومی فرانسه بیش از گذشته به مسائل روز توجه و علاقه از خود نشان می دهد، اعتماد فرانسویان نسبت به رسانه های عمومی کاهش یافته است.

افول اعتماد به رسانه‌ها در فرانسه با جنبش جلیقه زردها به طرز بی سابقه‌ای نمودار شد. Fuente: Ludovic MARIN / AFP.

مدیر روزنامۀ لاکروآ، گییوم گُبر،معتقد است که فرانسویان بیش از پیش روحیه ای انتقادی نسبت به مسائل کسب کرده اند به طوری که ٦٧ درصد کسانی که در  نظرسنجی مؤسسه "کانتار" شرکت جسته اند، گفته اند که مسائل روز جامعه را با دقت دنبال می کنند، هر چند برای نمونه تنها یک سوم فرانسویان معتقدند که رسانه های این کشور چنانکه شایسته است رویدادهای مربوط به جنبش جلیقه زردها را منعکس ساختند.

مدیر روزنامۀ لاکروآ  می گوید :

آنچه بیش از همه باید به آن توجه کرد رشد خارق العادۀ توجه و علاقۀ عمومی به اخبار و اطلاعات است که در سال جدید به طرز خاصی پراهمیت بوده اند. این اهمیت به جنبش جلیقه زردها برمی گردد. آنچه که در عین حال باید مد نظر داشت - به ویژه در سال جاری - این است که اعتماد عمومی به رسانه ها تناسبی با افزایش علاقۀ عمومی به اخبار ندارد و این اعتماد در سال جدید تا حدودی نیز کاهش یافته است. این کاهش اعتماد به رسانه ها را طی هفته ها و ماههای اخیر در جریان جنبش جلیقه زردها ملاحظه کردیم. افکار عمومی معتقد است که رسانه ها اخبار و اطلاعات مربوط به این جنبش را آنطور که آنان احساس می کنند، منعکس نکرده اند. آنچه ما خبرنگاران باید به مردم بگوییم این است که ما رسانه یا در واقع میانجی انتقال اخبار هستیم و به همین خاطر در انجام حرفه مان از فنون مشخصی استفاده می کنیم . به همین خاطر ما داده های خام را منتقل نمی کنیم و برخی اوقات ناگزیر از گزینش هستیم و این گزینش بر اساس یک ایدئولوژی خاص صورت نمی پذیرد. برای نمونه، هنگامی که با دو نظر روبرو هستیم نظری را برمی گزینیم که روشن تر است و بهتر بیان شده و این موجب می شود نظری را کنار بگذاریم که از روشنی و صراحت کمتری بهره مند است.        

نظرسنجی مؤسسۀ "کانتار" حکایت از آن دارد که اعتبار عمومی رسانه های فرانسه اعم از رادیو و تلویزیون و روزنامه ها و سایر جراید این کشور به طرز خیرکننده ای در سال ۲۰١۹ رو به افول بوده است. تنها ۵۰ درصد فرانسویان معتقدند که رادیو – که سنتاً از اعتبار بالایی در نزد افکار عمومی برخوردار است – رویدادهای کشور را آنطور که هست منعکس می کند. با این حال، این شاخص نسبت به سال گذشته به میزان ٦ درجه کاهش یافته است. این نسبت اعتماد به روزنامه ها و سایر جراید فرانسه با ۸ درجه کاهش به ۴۴ درصد رسیده است. بیشترین آسیب را از منظر شاخص اعتماد تلویزیون متحمل شده که با ۱۰ درجه کاهش، میزان اعتماد عمومی نسبت به آن به ٣۸ درصد رسیده است. در این حال، درجۀ اعتماد عمومی به اینترنت تغییر نیافته است. شاخص اعتماد به اینترنت به عنوان رسانه همچنان به ۲۵ درصد می رسد.

در واقع، نتایج نظرسنجی مؤسسۀ "کانتار" انزجار عمومی از خبرنگاران را تصدیق می کنند که بعضاً از خلال برخی خشونت های جنبش جلیقه زردها در قبال خبرنگاران نمودار شد. بر اساس این نظرسنجی ۲٣ درصد فرانسویان خصومت های جنبش جلیقه زردها را علیه خبرنگاران "کاملاً یا تقریباً موجه" می دانند و ٣٩ درصد دیگر خیلی این خصومت ها را موجه ندانسته اند. به بیان دیگر، این دسته نیز دست کم تا حدودی این خشونت ها را موجه خوانده اند. تنها یک سوم فرانسویان این خصومت ها و خشونت ها را در قبال خبرنگاران محکوم کرده اند.

افکار عمومی فرانسه رویهمرفته ارزیابی مثبتی در قبال خبرنگاران ندارد. در نظرعموم، خبرنگاران افراد مطیعی هستند که در مقابل فشارهای سیاسی و اقتصادی مقاومتی از خود نشان نمی دهند.

ناسازۀ نظرسنجی مؤسسۀ "کانتار" این است که تلویزیون همچنان منبع اصلی دسترسی فرانسویان به اخبار و اطلاعات است، هر چند اعتماد عمومی نسبت به آن رو به کاهش بوده است. در فرانسه تلویزیون از ۴۶ درصد استقبال عمومی برخوردار است، در حالی که این اقبال نسبت به اینترنت به ۲٩ درصد، نسبت به رادیو به ١۸ درصد و نسبت به جراید تنها به ٦ درصد می رسد.

در اینترنت پایگاه ها و نرم افزارهای جراید با برخورداری از ۲٨ درصد استقبال، مهمترین وسایل دسترسی به اخبار و اطلاعات به شمار می روند. این استقبال در مورد شبکه های اجتماعی به ۱۸ درصد می رسد.

با این حال، در خصوص جنبش جلیقه زردها فیسبوک با برخورداری از ۲۶ درصد اقبال عمومی، چهارمین منبع اخبار و اطلاعات بوده، در حالی که همین رقم در مورد اخبار تلویزیونی ٦٤ درصد، اخبار رادیویی ٣۸ درصد، شبکه های خبررسانی ٣٧ درصد، و روزنامه ها ۱۷ درصد بوده است.

برغم این داده ها، شاخص استقبال از اخبار و اطلاعات مربوط به مسائل روز و جامعه در فرانسه در سال جدید میلادی پنج درجه رشد یافته است. دو عامل، اما، این پیشروی را تعدیل می کند. اولین عامل عبارت از این است جوانترهایی که از آموزش عالی بی بهره اند کمتر به مسائل روز حسّاس هستند. افزون بر این، افکار عمومی برغم انتقادهایش همچنان معتقد است که خبرنگاران بهتر از همه می توانند مانع از نشر اخبار دروغ بشوند.