٢٦ ژوئن ٢٠١٣ مصادف بود با صدمین سالروز تولد امه سه زر * شاعر، نمایشنامه نویس ونویسنده سیاهپوست اهل مارتینیک فرانسه و به همین مناسبت فرانسه و چندین کشور فرانسوی زبان تصمیم گرفته اند با مراسم مختلف از این سالروز تجلیل کنند. انتشار مجدد آثار معروف امه سه زر و برگزاری همایشهای تحقیقاتی درباره این آثار بخشی از این مراسم بحساب می رود. در همین رابطه تئاتر "له ژمو" در حومه پاریس، از ٨ تا ٢٤ نوامبر امسال نمایشنامه " فصلی در کنگو"، اثر امه سه زر را با کارگردانی کریستیان شیارتی روی صحنه آورده است.
٢٦ ژوئن ٢٠١٣ مصادف بود با صدمین سالروز تولد امه سه زر * شاعر، نمایشنامه نویس ونویسنده سیاهپوست اهل مارتینیک فرانسه و به همین مناسبت فرانسه و چندین کشور فرانسوی زبان تصمیم گرفته اند با مراسم مختلف از این سالروز تجلیل کنند. انتشار مجدد آثار معروف امه سه زر و برگزاری همایشهای تحقیقاتی درباره این آثار بخشی از این مراسم بحساب می رود. در همین رابطه تئاتر "له ژمو" در حومه پاریس، از ٨ تا ٢٤ نوامبر امسال نمایشنامه " فصلی در کنگو"، اثر امه سه زر را با کارگردانی کریستیان شیارتی روی صحنه آورده است.
باید گفت بخشی از آثار سیاسی، مقاله ها و نمایشنامه های امه سه زر از جمله " گفتاری درباب استعمار" ، "نژاد پرستی و فرهنگ"، نمایشنامه های " فصلی در کنگو" و نمایشنامه " فاجعه کریستوف شاه" در دهه چهل خورشیدی، توسط منوچهر هزارخانی به زبان فارسی ترجمه شده است و مجموعه شعر "بازگشت به زادبوم " امه سه زر را نیز محمود کیانوش به فارسی برگردانده است.
امه سه زر در سال ١٩١٣ در جزیره مارتینیک در مجمع الجزایر آنتیل از مستعمرات فرانسه تولد شد و در سال ٢٠٠٨ به عمر ٩۵سالگی چشم از جهان بست. آز انجائی که بخش مهم از آثار او درباره استعمار سیاهپوستان توسط سفیدپوستان، بویژه سفیدپوستان اروپایی نوشته شده، وی همراه با لئوپولد سدار سنگور، پاتریس لومومبا، فرانتز فانون و برخی دیگر، از سیاستمداران و روشنفکران معروف ضد استعماری و از چهره های مدافع حقوق سیاهان و "زنگی گری" یا " سیاه وارگی" **محسوب می شود.
امه سه زر بعد از تحصیلات ابتدایی در مارتینیک، برای تحصیلات دانشگاهی به فرانسه رفت و همزمان با آن درسال ١٩٣۵ نگارش اولین اثر شعری خود " بازگشت به زادبوم" را آغاز کرد. آشنایی آندره بروتون، شاعر سورریالسیت و معروف فرانسوی با این اثر و نزدیکی او با نویسنده باعث شد امه سه زر به این جریان هنری- ادبی به پیوندد اما همانگونه که منوچهر هزارخانی در مقاله ای بدرستی نوشته، امه سه زر از همان آغاز معتقد بود در آفرینش ادبی، نویسندگان سیاه پوست « نباید از هیچکس » درس بگیرند.
امه سه زر، نمایشنامه " فصلی در کنگو" را در سال ١٩٦٦ نوشته، درست چندسال بعد از اتفاقاتی که به استقلال کشور آفریقایی کنگو از سلطه بلژیک در ماه ژوئن ١٩٦٠انجامید. پاتریس لومومبا، رهبر جنبش ملی کنگو بلافاصله بعد از اعلام استقلال این کشور برای مدت شش ماه به نخست وزیری کنگو رسید و بگفته بسیاری ها، به اسطوره انقلابی در آفریقا پیوست. پاتریس لومومبا چنانکه میدانیم بعدتر بگونه مرموزی به قتل رسید.
نمایشنامه فصلی در کنگو، تصویری است از این دوره شش ماهه نخست وزیری لومومبا که امه سه زر آن را با روایت حقیقی بی نظیری به تصویر کشیده است، بگونه ای که این روایت، کتاب را به یک نمایشنامه بزرگ سیاسی از وقایع کنگو مبدل کرده است.
فابین پاسکو، منتقد هفته نامه " تله راما" ی فرانسه معتقد است که خیلی ها شجاعت لازم است تا نویسنده ای، با تکیه بر وقایع روز، یک نمایشنامه سیاسی و شاعرانه بنویسد. بگفته این منتقد، نه شکسپیر و نه برشت، این چنین ریسکی را نپذیرفته و ترجیح داده اند در نمایشنامه های حماسی- سیاسی خود، از زمان حال چندین قرن فاصله بگیرند، اما سه زر این جرئت را کرده و نترسیده است. حتی از اینکه به ناتوانیهای پاتریس لومومبای انقلابی در برابر حوادث دوره نخست وزیری اش اشاره کند.
بدین ترتیب است که سه زر در سه پرده پر التهاب " فصلی در کنگو"، که سه عنصر اصلی هنر آفریقا، یعنی رقص، موسیقی و آواز را بهم آمیخته، نشان میدهد که لومومبای انقلابی، چگونه به یک لومومبای نخست وزیر، با مدیریت روزانه ناقص، پرمدعا و ایدیالیست مبدل می گردد.
وی در بخشی از نمایشنامه به هامر شولد، دبیر کل آن زمان سازمان ملل که معتقد است هرگونه کمک خارجی به جمهوری کنگو باید از راه سازمان ملل صورت بگیرد پاسخ میدهد :
لومومبا- کنگو کشوری است مستقل. خداحافظ آقای دبیر کل! روس ها هواپیماهایی را که شما نمیدهد بما خواهند داد.
هامر شولد- من آرزو می کنم، هرطور باشد، شما روزی مجبور نباشید قیمت بی احتیاطی و زودرنجی خود را خیلی گران بپردازید.... خداحافظ.
بقیه داستان را میدانیم. پاتریس لومومبا در ماه ژانویه ١٩٦١ بگونه تراژیک به قتل رسید، اما این همان پایانی نیست که امه سه زر در نمایشنامه اش آورده است.
بیست و هفت بازیگر فصلی در کنگو، روی یک صحنه کاملا برهنه، که تنها دکور آن یک دایره بزرگ خطی وسفید است، مرگ لومومبا را در صحنه ای از رقص گروهی، به آزمایشی برای قاتلان او مبدل می کنند.
در این آزمایش تئاتری، موسیقی و لهجه آفریقایی زبان فرانسه، با جشنی از سرور و شادی، به مقابله با تاریخ می روند تا حد اقل برای یک روز، در فاصله یک نمایش، آن را عوض کنند.
بدین گونه است که فصلی در کنگو، سر از نمایشنامه ای در می آورد که در آن آدمها، با سرنوشت شان روبرو می شوند، افراد با جمع و شهروندان با تاریخ. به همین سادگی و بگونه ای که بتوانیم گفتار مسیحایی شاعر و نویسنده را از صحنه بشنویم. بگونه ای که، پرحرفی ها و دوگانه گرایی مارکسیستی سه زر را هم به او ببخشیم، اگر یادمان نرفته باشد که او، برای مدتی هم عضو حزب کمونیست فرانسه بوده است.
امه سه زر، در نمایشنامه فصلی در کنگو، شاعر و نویسنده ای است متعهد که به آینده می اندیشد و نه به زمان حال و به همین دلیل است که وی " فصلی در کنگو " را همراه با نمایشنامه " فاجعه کریستوف شاه" و دو نمایشنامه دیگر خود، « تراژدی های خوش بینانه» توصیف می کند.
*Aimé Césaire
** la Négritude
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید