در سال ۲٠۵٠ فرانسه زبانی (فرانکوفونی) دومین زبان جهان خواهد شد

بر اساس پیش بینی های سازمان بین المللی فرانسه زبانی در دهه های آینده قریب ٨۵ درصد فرانسه زبانان جهان در آفریقا و ۱۲ درصد آنان در اروپا خواهند بود. به این ترتیب، شمار فرانسه زبانان جهان از ۲٧۴ میلیون نفر در حال حاضر به ٧٠٠ میلیون نفر در سال ۲٠۵٠ خواهد رسید و زبان فرانسه با اندک اختلافی بعد از زبان چینی به دومین زبان جهان تبدیل خواهد شد. در حال حاضر، زبان فرانسه پنجمین زبان جهان به شمار می رود.

سه نویسندۀ فرانسوی زبان شرکت کننده در رقابتهای فرانسه زبانی سال 2017 © RFI/Lucie Bouteloup

چهارشنبه چهاردهم فوریه کنفرانس بین المللی دو روزه ای در شهرک بین المللی دانشجویی پاریس دربارۀ "فرانسه زبانی" Francophonie یا زبان فرانسه برگزار شد. قرار است در بیستم مارس آینده رئیس جمهوری فرانسه "طرح بزرگ" خود را به مناسبت روز جهانی زبان فرانسه ارایه کند.

چنانکه رئیس جمهوری فرانسه، امانوئل ماکرون، می گوید، در سال های آینده زبان فرانسه نه فقط به نخستین زبان آفریقا، بلکه ای بسا به نخستین زبان جهانی نیز تبدیل خواهد شد.

سازمان بین المللی فرانسه زبانی در آماری که به سال ۲٠۱۴ منتشر کرد، اعلام نمود که هم اکنون شمار فرانسه زبانان در آفریقا بیش از تعداد آنان در قارۀ اروپا است : در حالی که ۱۵٠ میلیون نفر فرانسه زبان در قارۀ آفریفا زندگی می کنند، تعداد فرانسه زبانان اروپا حدود ۱٠٠ میلیون نفر است.

این گرایش بر اساس پیش بینی های سازمان بین المللی فرانسه زبانی در دهه های آینده تشدید خواهد شد. بر اساس گزارش این سازمان در سال ۲٠۵٠ قریب ٨۵ درصد فرانسه زبانان جهان در آفریقا و ۱۲ درصد آنان در اروپا خواهند بود.

به این ترتیب، شمار فرانسه زبانان جهان از ۲٧۴ میلیون نفر در حال حاضر به ٧٠٠ میلیون نفر در سال ۲٠۵٠ خواهد رسید و زبان فرانسه با اندک اختلافی بعد از زبان چینی به دومین زبان جهان تبدیل خواهد شد. در حال حاضر، زبان فرانسه پنجمین زبان جهان به شمار می رود.

بی دلیل نیست که امانوئل ماکرون در جریان سفرش به آفریقا در نوامبر سال گذشته گفت : "مدت زمان طولانی است که زبان فرانسه نه زبان متعلق به کشور فرانسه، بلکه بیشتر زبانی آفریقایی است. در همین چارچوب او لیلا سلیمانی، نویسندۀ فرانسوی مغربی تبار و برندۀ جایزۀ ادبی "گُنکور" سال ۲٠۱۶ را به عنوان نمایندۀ مستقیم خود در شورای دایمی سازمان بین المللی فرانسه زبانی برگزید. لیلا سلیمانی "فرانسه زبانی" را از کثرتگرایی زبانی جدا نمی داند. او می گوید :

زبانی" پدیده ای نوین است. زیرا، جوانان کشورها و محافل اجتماعی گوناگون در پنج قارۀ جهان به آن تجسم می بخشند. خود من در کنفرانس امروز پاریس مجری میزگردی بودم که در آن یک جوان حقوقدان اهل اسلوانی، یک فعال سیاسی موریتانیایی، یک معمار مکزیکی و یک نویسندۀ الجزایری شرکت داشتند که همگی به یاری زبان فرانسوی کار می کنند و همگی به زبان های گوناگون نیز آشنایی دارند و در جهان بی مرز امروز زندگی می کنند. به همین خاطر "فرانسه زبانی" پدیده ای است نوین و کافی است آن را در عمل نشان داد و تجربه کرد. برای این منظور باید از تلقی سنتی دربارۀ رابطۀ زبان ها با یکدیگر فاصله گرفت. "فرانسه زبانی" بدون "کثرتگرایی زبانی" غیرقابل فهم است. برای نمونه، باید از تصور سنتی تقابل زبان های فرانسوی و انگلیسی فاسله گرفت. زبان ها به غنای یکدیگر می افزایند. زبان ها با یکدیگر تقابل نمی کنند. ما در جهانی زندگی می کنیم که در آن افراد می کوشند و مایلند بیش از پیش زبان های تازه ای بیاموزند. من فکر می کنم که فرانسه زبانان باید بیش از پیش زبان های جدید بیاموزند و در خود فرانسه نیز باید به آموزش زبان های خارجی بیش از پیش بها داد. کثرتگرایی زبانی یکی از پایه های مهم فرانسه زبانی است.

رئیس جمهوری فرانسه چه در جریان سفرش به فرانکفورت و چه در سفرش به بورکینافاسو از این نیز فراتر رفت و از زبان فرانسه به عنوان زبانی جهانی یاد کرد و خواستار توسعۀ این میراث فرهنگی فارغ از هرگونه محدودیت های جغرافیایی و سیاسی شد و از طرح تدوین فرهنگ لغات زبان فرانسوی با همکاری آکادمی فرانسه پشتیبانی کرد و گفت که او امیدوار است که زبان فرانسوی در نزدیکی و پیوند اقتصادی و فکری جوامع و کشورها به کار گرفته شود.

با این حال، سازمان بین المللی فرانسه زبانی تأکید می کند : اگر چه گرایش جمعیتی آفریقا عامل اصلی توسعۀ زبان فرانسه به شمار می رود، اما، دیگر عامل مهم توسعۀ فرانسه زبانی، رفتار زبانی خود جمعیت هایی است که زبان فرانسوی را در زندگی فردی و اجتماعی شان به کار می گیرند.

سازمان بین المللی فرانسه زبانی که در برگیرندۀ ۵۴ کشور است، تأکید می کند که تحقق پیش بینی این سازمان در زمینۀ توسعۀ زبان فرانسه در دهه های آینده نیازمند تدابیر حقیقتاً قوّی و کارآمد در حوزۀ آموزش است به طوری که بتوان سطح آموزش و پرورش را در کشورهای آفریقایی ارتقاء داد و خود کشورهای آفریقایی فرانسوی زبان نیز جایگاه مهمی را به زبان فرانسه در نظام های آموزشی شان اختصاص بدهند.

افزون بر این از نگاه سازمان بین المللی فرانسه زبانی، زبان فرانسه از امتیازات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی قابل توجه ای برخوردار است. این زبان از امتیازی سیاسی برخوردار است، زیرا، فرانسه زبانی به ٨۴ کشور جهان امکان می دهد که در دورۀ جهانی شدن سرمایه وزن قابل توجه ای به ارزش های جهانشمول بدهند. همانطور که تجربۀ کنفرانس جهانی پاریس برای جلوگیری از گرم شدن کره زمین نشان داد، این کشورها می توانند به سهولت و به سرعت وارد ائتلاف با یکدیگر بر سر سر اهداف مشترک شوند.

فرانسه زبانی یک امتیاز یا دستاورد فرهنگی است. زیرا، در زمانۀ اینترنت و انقلابات اینترنتی و دیجیتالی به نیاز گفتگوی کشورها معنای مشخصی می دهد. و بالاخره فرانسه زبانی امتیازی اقتصادی نیز به شمار می رود، زیرا، به عنوان زبان خلاقیت و فرهنگ، زبان فرانسوی یکی از عوامل جذابیت بین المللی به شمار می رود.

همین دلایل بسیاری از منتقدان تأکید می کنند که تحقق دورنمای توسعۀ فرانسه زبانی بدون اعتبارات مالی و نهادهای لازم امکان ناپذیر است به ویژه اینکه در پانزده سال گذشته بسیاری از نهادهای فرهنگی و آموزشی زبان فرانسه ناگزیر بوده اند به دلیل کمبود منابع به فعالیت های خود خاتمه بدهند و تنها نهادی که در این زمینه هنوز فعال است آلیانس فرانسه و ٨٣۴ شعبۀ آن در جهان است که تنهایی وظیفۀ آموزش و اشاعۀ زبان و فرهنگ فرانسه را برعهده دارد.