ماجرای شبی که حسن روحانی از اطاق خود خارج نشد

حسن روحانی که روز چهارشنبه در شورای وزیران سخن می‌گفت با اشاره به طرح چهاربندی امانوئل ماکرون گفت این پیشنهادات «می‌توانست به نوعی قابل قبول باشد». او که پیش از این رضایت خود را از این طرح به رئیس جمهوری فرانسه نیز اعلام کرده و قرار بود در یک مکالمۀ تلفنی با دونالد ترامپ موافقت خود را به آگاهی او نیز برساند، در آخرین دقایق از تائید نظر خود سر باز زد و حتی حاضر به خروج از اطاق خود نشد.

 این طرح بگفتۀ دیپلمات‌های فرانسوی خواست‌های دو طرف ایرانی و آمریکائی را در بر می‌گرفت و نه تنها از طریق رئیس جمهوری فرانسه مورد توافق آنان قرار گرفته بود، بلکه حسن روحانی و دونالد ترامپ موافقت خود را برای تائید این توافق از طریق یک مکالمۀ تلفنی با یکدیگر اعلام کرده بودند.

این چنین بود که با توافق دو هیئت‌ نمایندگی ایران و آمریکا، تکنسین‌های فرانسوی یک خط تلفنی مستقیم و امن میان هتل «لوت»، محل اقامت دونالد ترامپ، و «میلِنیوم هیلتون هتل»، محل اقامت حسن روحانی، در نیویورک برقرار کردند. بر اساس توافق صورت گرفته، امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، سه شنبه شب ٢٤ سپتامبر، پس از صرف شام در یک پیتزافروشی نیویورک به هتل محل اقامت حسن روحانی رفت تا در ساعت پیش بینی شده، ٢١ و ٣٠ دقیقه، با وی به سالن امنی که روبروی اطاق رئیس جمهوری ایران قرار گرفته بود در انتظار به صدا درآمدن زن تلفن باشند. هنگامی که دونالد ترامپ راس ساعت موعود تماس گرفت، تنها امانوئل ماکرون با او سخن گفت، زیرا حسن روحانی، به رغم توافق قبلی، برای خودداری از گفتگو با رئیس جمهوری آمریکا، حتی از اطاق خود خارج نشد.

بگفتۀ منابع دیپلماتیک، این رفتار رئیس جمهوری ایران نشان می‌داد که او در این زمینه «آزادی عمل» نداشت و «نگران نتایج» چنین مکالمه‌ای برای خود در داخل کشور بود. بگفتۀ آنان، آیت‌الله علی خامنه‌ای پیش از آن هر گونه تماس با آمریکا را به بازگشت این کشور به برجام مشروط ساخته بود.

بنوشتۀ «رابین رایت»، خبرنگار «نیویورکِر»، محمد جواد ظریف در این باره به وی گفته است که این مکالمه «تنها یک بازی بوده است برای کشاندن ما به جلسه‌ای که هیچگونه تضمینی برای آنکه ترامپ به آن پایبند باشد وجود نداشته است».

این چنین، آنشب امانوئل ماکرون با همان خط امن آنچه را رخ داده بود به آگاهی دونالد ترامپ رساند و از وی «به دلیل داشتن روحیۀ باز و اراده گفتگو بر اساس پیشنهادات ارائه شده» سپاسگزاری کرد و گفت طرف ایرانی به او گفته است که به این منظور «نیازمند وقت بیشتری» است.

دونالد ترامپ نیز، بگفتۀ همین منبع، از تلاش‌های امانوئل ماکرون به این منظور قدردانی کرد.

اینک با قدردانی حسن روحانی از این تلاش‌ها و اعلام آمادگی به گفتگو، معلوم نیست که آیا از نظر او «وقت بیشترمورد نیاز» بسر آمده و تهران حقیقاً آمادۀ گفتگوست و یا این آمادگی بیشتر از همان نوعی است که در نیویورک نیز ابراز شده بود.

براساس طرحی که رئیس جمهوری فرانسه تدارک دیده بود، جمهوری اسلامی ایران می‌پذیرد زیر کنترل بین‌المللی برای همیشه از دست یافتن به سلاح اتمی صرفنظر کند و نیز با خودداری از هر گونه دخالت در امور کشورهای منطقه و نیز تضمین امنیت و آزادی رفت و آمد دریائی در خلیج فارس، برای پایان دادن به بحران‌های جاری و از جمله جنگ یمن همکاری نماید. بگفتۀ منابع آگاه برای کلیۀ طرفین کاملاً آشکار بوده است که همکاری در تامین ثبات منطقه برنامۀ موشکی ایران را نیز در بر می‌گیرد. در برابر، ایالات متحد آمریکا کلیۀ مجازات‌های برقرار شده از سالِ ٢٠١٧ به اینسو را برمی‌دارد و ایران می‌تواند صادرات نفت خود را از سر گیرد و درآمد آن را هرگونه که می‌خواهد بکار برد.

مسئولان فرانسوی با اشاره به خودداری روحانی از دیدار با ترامپ، تاکید می‌کنند که به رغم این شکست امانوئل ماکرون مصمم به پیگیری این طرح و فراهم ساختن شرایط قبول رسمی آن از سوی ایران و آمریکاست.