منیر شاهرودی فرمانفرمائیان هنرمند سرشناس«همۀ فصول» درگذشت

منیر شاهرودی فرمانفرمائیان در دورۀ پُربار هنری خود در زمینۀ تصویر سازی مُد، گرافیسم و نقاشی فعال بود و بویژه در آینه کاری، آفرینش‌های وی راه گشای سبک تازه و یگانه‌ای در این زمینه شد. او همچنین مجموعه داری بود که علاوه بر آثار هنرمندان بین‌المللی، با سفر به نقاط گوناگون ایران، آثار بسیاری از آنچه هنرهای مردمی خوانده می‌شود و از جمله انبوهی از جواهرات نقره‌ای ترکمن را فراهم آورده بود.

منیر شاهرودی فرمانفرمائیان که از کودکی دل در گروی نقاشی گذاشته بود، نخست تحصیل در دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران را آغاز کرد و در میانۀ جنگ دوم جهانی برای پیگیری آموزش خود راهی نیویورک شد و در مدرسۀ طراحی پارسونز تصویرسازی مُد آموخت.

او در پایان تحصیلات خود سال‌ها در آمریکا ماند، با نشریات گوناگونی به عنوان طراح و گرافیست همکاری کرد و با هنرمندان بسیاری چون اندی وارهول، لوئیز نِوِلسون، جاکسون پولاک، ویلم دو کونینگ، بارنت نیومن و جوآن میچل آشنائی و دوستی یافت.

منیر شاهرودی فرمانفرمائیان یک سال پس از بازگشت به ایران در نخستین نمایشگاه دوسالانۀ تهران در ١٣٣٧ با ارائۀ یک نقاشی انتزاعی، مدال طلای نمایشگاه را از آنِ خود ساخت. آثار او از آن پس در دو دوره نمایشگاه دوسالانۀ ونیز، در مونت کارلو، و در انجمن ایران و ایتالیا و انجمن ایران و آمریکا به نمایش گذاشته شد.

او در اواخر دهۀ ٤٠ خورشیدی نخست به نقاشی و سپس به حجم سازی با ترکیبی از نقاشی پشت شیشه، آینه کاری و طراحی هندسی رسید و در این سبک صاحب آفرینش‌های بیسابقه‌ای شد که از آنِ خود اوست.

چند اثر آینه کاری او در هتل لاله، فرهنگسرای نیاوران، کاخ نیاوران و موزۀ فرش دیده می‌شود.

کامبیز صبری، مجسمه ساز و استاد مجسمه سازی در تهران، منیر شاهرودی فرمانفرمائیان را «زنی برای همۀ فصول» توصیف می‌کند که «زندگی او می‌تواند سرمشقی برای همۀ هنرمندان جوان باشد».

او می‌گوید منیر شاهرودی فرمانفرمائیان «زنی است که نزدیک به یک قرن، دوره‌های تاریخی مختلف در ایران را پشت سر گذاشته و با روحیۀ هنرمند خود، زندگی را در یک خانوادۀ ثروتمند اشرافی تا کارگری که روی پای خود بایستد، تجربه کرده است».

کامبیز صبری تاکید می‌کند که «منیر شاهرودی فرمانفرمائیان از یکسو در مدارس هنری بین‌المللی آموزش دیده و با هنرمندان سرشناس در جهان رفت وآمد و داد و ستد هنری داشته و در همان حال با سفر به شهرها و روستاهای ایران از آثار ارزشمند کشور و فرهنگ خود بازنمانده است».

می‌دانیم که منیر شاهرودی فرمانفرمائیان در این سفرها مجموعه‌ای از آثار گوناگون و بویژه آنچه هنرهای مردمی خوانده می‌شود و از جمله انبوهی از جواهرات نقره‌ای ترکمن را فراهم آورد.

او همچنین در بازدید از اماکن مذهبی و نیز خانه‌های شخصی افراد جذب آینه کاری ایرانی می‌شود و، بگفتۀ کامبیز صبری، در می‌یابد که این آینه‌ها مرتباً در حال انعکاس صدها انسانی هستند که از برابر آنها عبور می‌کنند». منیر شاهرودی فرمانفرمائیان با الهام از این آینه کاری‌ها، بگفتۀ کامبیز صبری «آثار هنری بدیعی می‌آفریند که شاخص‌ترین گونۀ کار او شناخته می‌شود».

او در بارۀ ویژگی‌های آینه کاری‌های منیر شاهرودی فرمانفرمائیان می‌گوید «مهمترین آنها بیان شخصی اوست که با ترکیب‌های ویژه میان اجزا گوناگون گفتگو ایجاد می‌کند. در کار او بافتی وجود دارد که در آن اجراء بزرگ‌تر، ذرات کوچک‌تر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. او این چنین با ترکیب بندی‌های شخصی خود، بیان مستقلی در آینه کاری دارد. دومین خصیصۀ دیگر کار او در این زمینه، وارد کردن رنگ‌ها و نقاشی‌های پشت شیشه در آینه کاری است که به این هنر رنگ وجلوۀ خاصی می‌دهد و ابداع دیگر او وارد کردن حجم در آینه کاری است که تا آن هنگام تخت و تقریباً یک سطح بود».

در دوران انقلاب اسلامی، خانه و بسیاری از آثار منیر شاهرودی فرمانفرمائیان مصادره شد و او ناگزیر راهی خارج گردید و یکبار دیگر در نیویورک سکونت گزید و در آن شهر سرگرم کار شد. او این بار ٢۵ سال در آمریکا ماند و هنگامی که در سال ٢٠٠٤ به ایران بازگشت، با گشودن دوبارۀ کارگاه شخصی خود کار آفرینش را از سر گرفت. در آذر ١٣٩٦ تالار دائمی منیر فرمانفرمائیان در باغ موزۀ نگارستان افتتاح شد. یک سال پیش از آن نمایشگاه انفرادی آثار او در موزۀ گوگنهایم به نمایش در آمد. او تنها هنرمند ایرانی است که از برگزاری چنین نمایشگاهی در این موزه برخوردار شده است.

کامبیز صبری تاکید می‌کند که «زندگی منیر شاهرودی فرمانفرمائیان الگوی بسیار خوبی برای هنرمندان جوانی است که در سردرگمی‌ها و نا‌امیدی‌ها و امیدواری‌های خود در دنیای پر از جنگ و تشویش امروز و جامعه‌ای در حال گذار که پیروزی‌ها و شکست‌های پیاپی دارد، به جایگاه خلاقیت و آفرینش بیاندیشند و با توجه به زندگی او بدانند که انسان براحتی می‌تواند با پست و بلند زندگی سر کند، اگر بداند که ارزش زندگی در چیست».