کدام خانۀ پروین اعتصامی در حال تخریب است؟

نوشته: رضا ولی‌زاده

خبرگزاری میراث فرهنگی در ایران نوشته است مالکان خانۀ پروین اعتصامی از شهرداری مجوز ساخت یک مجتمع تجاری را دریافت کرده‌اند و تا هفت روز دیگر این خانه را تخریب می‌کنند.
مسعود علویان صدر، معاون حفظ و احیای سازمان میراث فرهنگی نیز می‌گوید مالکان این خانه پس از خروج از ثبت حکم دیوان عدالت اداری، مجوز ساخت مجتمع تجاری را از شهرداری دریافت کرده‌اند.
خانۀ پروین اعتصامی که به عنوان خانۀ مشاهیردرزمرۀ میراث ملی قرار گرفته بود از فهرست آثار تاریخی حذف شده است.
در خبر خبرگزاری میراث فرهنگی اشاره شده این خانه در بافت تاریخی پایتخت است؛ البته پیش از این و در سال ۱۳۸۵ خانه پروین اعتصامی در خیابان عباسی شهر تبریز با شمارهٔ ثبت ۱۸۶۸۱ به ثبت رسیده است که بنایی تاریخی و مربوط به دوره پهلوی اول است.

دربارۀ دلایل احتمالی خروج خانۀ پروین اعتصامی از ثبت آثار ملی و تخریب آن با رضا مرادی غیاث‌آبادی، پژوهشگر باستان‌شناسی در ایران گفت‌و‌گو کردیم.

مرادی غیاث‌آبادی گفت: «این اعتراض نباید متوجه مالکان شود به خاطر اینکه مالکان وظیفه ندارند ملکشان را به خاطر منافع عمومی نگاه دارند و این اعتراض‌ها باید متوجه نهادهایی باشد که وظایف قانونی خود را در قبال مالک انجام نمی‌دهد.»
این پژوهشگر باستان‌شناسی افزود: «قانونی مبنی بر حفظ و نگه داری خانه‌های مشاهیر نداریم اما در برنامۀ چهارسالۀ پنجم توسعه، سازمان میراث فرهنگی موظف شده با اطلاع قبلی مالک و حق اعتراض برای او، خانه‌های مشاهیر را شناسایی و در فهرست آثار ملی ثبت کند. از طرفی از آنجا که مالکان دچار ضرر و زیان می‌شوند، به موجب مادۀ ۱۱۴ مصوب در برنامۀ پنجم توسعه پرداخت ضرر و زیان مالکان به عهدۀ شورای شهر و شهرداری‌ها گذاشته شده است که از محل اعتبارهای عمومی می‌توانند ضرر مالک را جبران کنند.»
غیاث‌آبادی تصریح می‌کند: «اما اگر این کار انجام نشود و مالک نسبت به سلب حق تصرف خود معترض باشد می‌تواند به دیوان عدالت اداری شکایت کند و دیوان عدالت اداری در این صورت نمی‌تواند حکم به خروج اثر از فهرست آثار ملی بدهد؛ بلکه حق سلب شدۀ مالک را به او بازمی گرداند، که می‌تواند در آن تصرف و احیانا آن را تخریب کند.»
او معتقد است: «اینجا نبود همکاری‌های لازم بین نهاد‌ها و شلختگی‌های مرسوم در کارهای میراث فرهنگی موجب چنین آشفتگی‌هایی شده است.»
غیاث آبادی در مورد مشکل معرفی برخی بنا‌ها به عنوان خانۀ مشاهیر می‌گوید: «البته دیده شده عده‌ای از مالکان برای خانه‌های خود سابقه تراشی می‌کنند. مثلا الان چند خانۀ مربوط به ستارخان، مدرس یا پروین اعتصامی وجود دارد. این افراد با همکاری برخی اشخاص ذی نفوذ و رسانه‌ها ترتیب فروش خانه را به قیمتی بالا‌تر از فروش ملک می‌دهند. نمونۀ اخیر آن هم خانه‌ای بود که مجلس به نام خانۀ مدرس خرید و بالاخره معلوم شده اصلا خانۀ مدرس نبوده است.»
در این گفت و گو رضا مرادی غیاث آبادی به این پرسش پاسخ می دهد که اگر یکی از مشاهیر ملی در دوران حیات خود در چند خانۀ مختلف زندگی کرده باشد آیا باید همۀ این خانه ها را به عنوان خانۀ او به ثبت تاریخی رساند یا ثبت یکی از آن ها کفایت می کند؟