کنفرانس ژنو برای سوریه چه دستاوردی می تواند داشته باشد؟

تا آنجا که به مذاکرات ژنو مربوط می شود، آخرین تلاش های نافرجام در این زمینه که تحت نظارت سازمان ملل انجام گرفت به گفتگوهای ژانویه تا آوریل سال گذشته ۲۰۱۶ باز میگردد. مذاکراتی که ناکامانه به پایان رسید. در این فاصله یکساله چه اتفاقاتی افتاده است؟

خونریزی های بی پایان همه جا گیر شدند. شهر حلب با خشونت های بی سابقه ای به خاک و خون کشیده شد تا آخرین مقاومت های آن بشکند و یکسر به زیر سلطه رژیم در آید. همین روزها خبرگزاری ها از تشدید بمباران ها در اطراف دمشق و نیز در منطقه حمس خبر می دهند. اقداماتی که رژیم در آستانه مذاکرات ژنو آغاز کرده است تا طرف مقابل خود را هر چه ذلیل تر به پشت میز مذاکرات بکشاند. اپوزیسیون این حملات را کشتار خونینی بقصد تخریب گفتگوها توصیف کرده است.

گفتگوهای های پنج شنبه آینده در شرایطی کاملاً متفاوت نسبت به آوریل سال گذشته آغاز خواهند شد. در این فاصله دولت مرکزی به یاری متحدان روسی و ایرانی اش دژ اصلی نیروهای مخالف خود را در شهر حلب تسخیر کرده و آنها را بروزی انداخته است که هم اکنون تنها سیزده در صد از خاک کشور را تحت کنترل خود دارند.

ورود ترکیه به صحنه نبرد نیز از عوامل جدید در مذاکرات محسوب می شود. اینک ترکیه با نیروی زمینی خود وارد جنگ های داخلی سوریه شده است تا بیاری آن، جنگ سوریه را چنان به پایان برساند که کردهای این کشور امتیازات پر اهمیتی بدست نیاورند و در آینده مخاطره ای برای ترکیه بوجود نیاورند.

به این عوامل جدید باید کوشش های روسیه، ایران و ترکیه را نیز برای برقراری صلح به عوامل بالا اضافه کرد. آنها کوشیدند مذاکراتی را میان اپوزیسیون و دولت سوریه در شهر آستانه در قزاقستان سازمان دهند که دستاوردهای مهمی هم نداشت.

بشار اسد نیرومند تر از گذشته در میانه میدان است !
استفان دو میستورا نماینده سازمان ملل درباره سوریه اطمینان می دهد که نسبت به مذاکرات آینده درباره سوریه در ژنو "توهمی ندارد". با این حال او در گفتگو با خبرنگاران در همایش امنیتی مونیخ اطمینان داد که "زمان آن فرا رسیده است که کوشش جدیدی را آغاز کنیم."

برخی منابع نزدیک به سازمان ملل متحد خبر می دهند که این بار کوشش خواهد شد که دو طرف درگیر در جنگ سوریه رودرروی هم قرار گیرند.

این اجلاس طوری سازماندهی شده است که لااقل سه گروه کاری در اطراف سه محور بحث تشکیل شود: روشن کردن تکلیف حکومت، تعیین چارچوب قانون اساسی آینده کشور و سرانجام انتخابات آینده .

این مقوله ها در هیچ کدام از مذاکرات قبلی از مرحله مقدماتی فرا تر نرفته اند. چرا که بویژه در مقوله "انتقال سیاسی" مقاصد رژیم دمشق و نیروهای اپوزیسیون آنچنان در تضاد با یکدیگر قرار دارندکه هیچ راهی برای گفتگو باقی نمی ماند.

در همایش امنیتی مونیخ "الناس آل عبده" رئیس ائتلاف ملی سوریه روز یکشنبه به خبرنگاران گفت که برای صحبت درباره آینده سوریه و یافتن یک راه حل سیاسی برای برون رفت از بحران به ژنو خواهد رفت. وی البته اضافه کرد که "اسد باید برود" چرا که با وجود او هیچ راه حل سیاسی قابل حصول نیست.

رئیس جمهوری سوریه نیز اخیراً دیدگاههای خود را بروشنی ترسیم کرده است. بعقیده او تمام گروههای مخالف رژیم "تروریست" هستند و او امیدوار است که به یاری "حمایت های مردمی" وجب به وجب خاک کشور را پس بگیرد. او می گوید تنها صندوق های رای هستند که تکلیف وی را تعیین می کنند.

در انتظار آشکار شدن سیاست دونالد ترامپ
با توجه به چنین تفاوت عظیمی میان دیدگاههای دو طرف درگیر، همه نظرها بسوی نیروهای منطقه ای و بین المللی متمرکز شده اند تا شاید بتوان با اعمال فشار های بیرونی به راه حلی رسید.

استفان دو میستورا عقیده دارد که نزدیکی میان مسکو و آنکارا "اوضاع را دگرگون کرده است" بنظر او اگر سیاست های واقع بینانه ای بکار گرفته شوند که سمت و سوی مناسبی داشته باشند، باید از آنها دفاع کرد.

یک منبع دیپلماتیک فرانسوی به خبرگزاری فرانسه گفت که "روسیه منافعش این است که از این درگیری خود را بیرون بکشد. در حالیکه ایران کورکورانه از بشار اسد دفاع می کند."

در این صحنه پر ابهام، غایب اصلی منافع و نقشه های آمریکاست. دونالد ترامپ که از پنتاگون خواسته است تا پایان فوریه نقشه های جدیدی برای مبارزه با داعش تدارک ببیند، هنوز اعلام نکرده است که در مجموع چه سیاستی درباره سوریه در پیش خواهد گرفت.

برای داشتن پیش زمینه ای در این باره بد نیست به بخشی از سخنان "برت مک گورک" فرستاده ویژه آمریکا در همایش امنیتی مونیخ اشاره کنیم که روز یکشنبه طی سخنانی تاکید کرد که "تا آنجا که به منافع ما و اهداف ما مربوط می شود ما کاملاً خودخواهانه عمل خواهیم کرد" !

از این روست که "کنت روت" رئیس دیده بان حقوق بشر می گوید "اگر قرار است راه حل بحران سوریه را دونالد ترامپ ارائه کند، از هم اکنون باید دعا کرد که خدا به مردم سوریه رحم کند !"

اپوزیسیون سوریه در چه وضعیتی قرار دارد؟
"ارون لاند" پژوهشگر "بنیاد قرن" عقیده دارد که با وجود بیرون رانده شدن شورشیان از منطقه شرقی حلب، حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید، حاکم شدن جهادگرایان در اکثر سرزمین های متعلق به شورشیان و سرانجام همکاری ترکیه با روسیه، باید گفت که نیروهای اپوزیسیون سوریه از هر امتیازی محروم شده اند.

کریم بیتار از پژوهشگران "انستیتوی روابط بین المللی و استراتژیک" فرانسه نیز عقیده دارد که اپوزیسیون سوریه اینک توانائی زیادی برای مذاکره ندارد.

این اظهار نظرات منفی بیشتر متکی به این واقعیت است که شورشیان، سرزمین های تحت تسلط خود را از دست داده اند. اگر شکست حلب را بزگترین ناکامی اپوزیسیون محسوب کنیم، باید گفت که اینک مخالفین بکلی به حاشیه رانده شده اند. بویژه که ناتوانی هایشان آنها را بشدت به نیروهای جهاگرا همچون فتح الشام (القاعده سابق) و نیز احرار الشام وابسته کرده است.

فابریس بالانس محقق انستیتوی واشنگتن برای سیاست خاورنزدیک معتقد است که اپوزیسیون میانه رو تنها سیزده در صد کشور را در اختیار دارد. رژیم اسد ۳۴ در صد سرزمین های سوریه را کنترل می کند و داعش ۳۳ در صد از مناطق کشور را در اختیار دارد. این در حالی است که کردها هم بیست در صد از مناطق سوریه را در دست دارند.

درباره تفرقه میان نیروهای اپوزیسیون، گرچه می توان گفت که افتراق میان آنها همیشه وجود داشته است، ولی اینک با وابستگی تشکل های مختلف اپوزیسیون به دو رقیب سرسخت جهادگرا، این تفرقه بیشتر و نمایان تر هم شده است. اینک نیروهای اپوزیسیون مذاکره کننده باید خیلی مواظب باشند تا در جریان گفتگوها چیزی نگویند که افراطیون را خشمگین کنند و ناچار به تکذیب حرف های خود شوند.

از این روست که با وجود غیبت نیروهای آمریکائی برای حمایت از مواضع اپوزیسیون، بعید است که آنها بتوانند مطالبات خود، از جمله شرط رفتن بشار اسد را در این گفتگو ها به کرسی بنشانند.

بشار الجعفری سفیر سوریه در سازمان ملل که رهبری گفتگوها را از سوی بشار اسد بعهده دارد از هم اکنون از اپوزیسیون می خواهد تا متعهد شوند که ارتش سوریه را در مبارزاتش علیه تروریسم مورد حمایت قرار دهند.
رهبری مذاکره کنندگان اپوزیسیون را در گفتگوهای آینده ژنو محمد صبرا برعهده دارد. کمیته عالی مذاکرات هم که نهادی برای مذاکره با رژیم محسوب می شود ناصر حریری را بعنوان رئیس این کمیته برگزیده است. این هر دو در مذاکرات روز پنج شنبه نقشی فعال بر عهده خواهند داشت.