گاندو، سریال اطلاعات سپاه علیه خبرنگاران و دولت ایران

این سریال به ویژه از این نظر دارای اهمیت است که در بخش‌های مختلف با انتقاد از مقام‌های دولت فعلی آنها را تا حد مزدور بیگانگان نمایش می‌دهد.

سریال گاندو در واقع به ماجرای دستگیری جیسون رضائیان، خبرنگار ایرانی-آمریکایی می‌پردازد. جیسون رضائیان مدیر دفتر تهران روزنامه واشنگتن پست بود که در سال ۱۳۹۳ به اتهام جاسوسی از سوی نیروهای اطلاعاتی سپاه پاسداران دستگیر و در دادگاه غیرعلنی محکوم شد. او پس از ۱۸ ماه حبس به همراه سه آمریکایی دیگر در قالب مبادله زندانیان آزاد شد.

گاندو در قالب روایت ماجرای نفوذ یک جاسوس آمریکایی به نام "مایکل هاشمیان" در نقش جیسون رضائیان، تلاش می‌کند نشان دهد که مقام‌های دولت حسن روحانی و به ویژه وزارت امور خارجه سدی در برابر مراحل دستگیری این "جاسوس" بوده‌اند و حتی پس از دستگیری و اثبات اتهام، باز هم وزارت خارجه و شخص وزیر امور خارجه به دنبال آزادی هرچه سریع‌تر وی بوده‌اند.

گاندو، تمساح کمین‌گر

گاندو یا تمساح ایرانی، در واقع یک نوع تمساح با پوزه پهن است. آن را شکارچی کمین‌گر نامیده‌اند کـه قدرت بالایی دارد.

سریال گاندو در واقع مجموعه‌ای جاسوسی است که به سراغ داستانی رفته که ادعا می‌شود واقعی است. در تیتراژ ابتدایی سریال آمده که این مجموعه بر اساس پرونده‌ای واقعی ساخته شده و فقط نام‌ها در آن تغییر یافته‌اند.

هرچند بدون اشاره به این موضوع هم، با دیدن شخصیت‌های مایکل هاشمیان و "الن ویکن" اولی در نقش خبرنگار- جاسوس و دومی مسئول میز ایران در وزارت امور خارجه آمریکا و یکی از طراحان نفوذ در ایران، می‌توان حدس زد که آنها قرار است نقش جیسون رضائیان و الن ایر را در دنیای واقعی ایفا کنند.

اما گاندو خیلی زود و پس از پخش چند قسمت از آن با واکنش مقامات دولتی مواجه شد.

موضوع جاسوسی خواهرزاده رئیس جمهور، نفوذ نیروهای خارجی در میان مقامات دولتی ایران و بی نتیجه نشان دادن تلاش وزارت امور خارجه در مذاکرات اتمی بحث برانگیز بود.

محمود واعظی، رئيس دفتر حسن روحانی گفت که  در جلسه هیات دولت ایران به رئيس‌صداوسیما درباره پخش سریال گاندو تذکر داده شده است. او گلایه کرده که در این سریال با وزارت اطلاعات و نهادهایی چون شورای عالی امنیت ملی و وزارت‌خارجه بد برخورد شده است.

همچنین موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه درباره تصویر "غربزده"ای که از محمد جواد ظریف در این سریال نشان داده شده به خبرنگاران گفت: " مانده‌ام که چه بگویم و عجیب است آنچه که در این سریال از وزارت خارجه، شخص وزیر و همکاران ما در این سریال نشان داده می‌شود با واقعیت منطبق نیست."

موسوی به خبرنگاران گفته که " اسناد مذاکرات و مکاتبات وزارت خارجه در داخل و خارج موجود است و اگر می‌گفتند ما این اسناد را در اختیارشان قرار می‌دادیم که سریال واقعی‌تر باشد."

ظریف هم در جمع خبرنگاران با حمایت از عملکرد وزارت امور خارجه از هزینه و صرف پول سپاه پاسداران برای ساخت چنین سریال‌هایی انتقاد کرد.

این اعتراضات سبب شد با اینکه کارگردان سریال گاندو در ابتدا گفته بود "همه شخصیت‌های سریال واقعی هستند"، نویسنده آن در گفت‌وگویی تاکید کند که ۸۰ درصد از داستان سریال حاصل تخیل خود او بوده و قصد تخریب مدیران دولتی در میان نبوده است.

خبرنگاران، سیبل همیشگی نهادهای امنیتی

سازندگان گاندو پا را از این هم فراتر گذاشته و با نشان دادن شخصیت‌های خبرنگار، فعال محیط زیست، عکاس و نقاش به عنوان جاسوس سعی دارند نشان دهند افرادی با این عناوین و شغل‌ها که هر از چندگاه به اتهام جاسوسی در جمهوری اسلامی بازداشت می‌شوند چندان هم بی‌دلیل دستگیر نشده‌اند.

"مایکل هاشمیان" که خود خبرنگار یک نشریه آمریکایی بوده و به سازمان سیا پیوسته و بعد در قالب خبرنگار به ایران آمده است. او همچنین با تشکیل انجمنی برای آموزش خبرنگاران در ایران در واقع در حال آموزش جاسوس برای دولت آمریکاست.

همچنین مایکل هاشمیان در سفری که به آمریکا می‌کند به سازمان سیا پیشنهاد حمایت مالی برای راه‌اندازی یک روزنامه در ایران را می‌دهد. یکی از نیروهای امنیتی سپاه در فیلم با تاکید بر این موضوع می‌گوید که  "بهترین پوشش برای جاسوسی، خبرنگاری است."

از آن گذشته دیگر شخصیت‌های فیلم یا عکاسانی هستند که در جشنواره‌های خارجی برنده جوایزی شده‌اند، یا هنرمندان دیگر حوزه‌ها که البته همه متهم به همکاری با " یکی از بزرگترین جاسوسان خاورمیانه" هستند.

بحث‌های داغ توئیتری درباره گاندو

با افزایش حواشی مربوط به سریال گاندو، حسام الدین آشنا، مشاور حسن روحانی در انتقاد از آن در توئیتر نوشت: " ۱. دولت نه اجازه و نه پول دارد که سریال بسازد. ۲. صدا و سیما هم پول ندارد سریال بسازد. ۳. ولی گویا جای دیگری هست که برای تضعیف نهاد دولت هم پول فراوان دارد، هم مجوزها و مشوق‌های لازم را دریافت کرده است و هم می‌تواند صدا و سیما را الزام به پخش کند. ۴. با گاندو، گنده نمی‌شوید."

پس از این توئیت سید محمود تهیه کننده فیلم‌های سیاسی و از چهره‌های نزدیک به اصولگرایان،  در پاسخ به حسام الدین آشنا نوشت: "دکتر جان! تا جایی که من دیدم و به عنوان بیننده فهمیدم‌، گاندو را واسه گنده‌گی نساختن، چون اون‌ها واسه گنده‌گی راه‌های بهتری بلدن به نظرم گاندو ساخته شد تا مردم و مسئولین با هم بفهمن نباید گاف بدن و به کشور گند بزنن! در جذب و انتقال پیام به مردم که موفق بودن، مسئولین را نمیدانم!"

گاندو و گاف‌های آن

گاندو با وجود ادعای نویسنده و کارگردان آن مبنی بر تحقیق بسیار اشکالات دیگری هم دارد که شاید کمتر به آن توجه شد.

از جمله در بخشی از این سریال چنین گفت‌وگویی را میان یک مقام بلندپایه امنیتی و مامور پرونده جیسون رضائیان می‌شنویم که "سازمان سیا پیش از مرگ بن لادن به طور مخفیانه به دنبال یک جایگزین مناسب برای رهبری القاعده بود و به همین دلیل پس از مرگ بن لادن میان انتخاب ملاعمر و زرقاوی اختلاف وجود داشت."

این درحالی است که زرقاوی در سال ۲۰۰۶ و بن لادن در سال ۲۰۰۱ کشته شد. همچنین ملاعمر رهبر طالبان بود و اختلافات در طالبان وجود داشت نه در القاعده.

سابقه سریال سازی نهادهای امنیتی

سریال سازی نهادهای امنیتی در جمهوری اسلامی چندان هم بی‌سابقه نیست.

یکی از مشهورترین این موارد پخش برنامه تلویزیونی چراغ است که در دی‌ماه سال ۱۳۷۷ از شبکه یک صداوسیما پخش شد. در این برنامه روح‌‌الله حسینان، چهره تندرو در یک برنامه تلویزیونی اتهاماتی را متوجه مسئولان دولت و جناح نزدیک به آنان در وزارت اطلاعات در پرونده قتل‌های زنجیره‌ای کرد و محمد خاتمی مانع از حضور رئيس‌ صداوسیما در جلسه هیات دولت شد.

از برنامه‌های مشابه دیگر "هویت" بود که  در سال ۱۳۷۵ از شبکه ۱ سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد. در این برنامه بسیاری از نویسندگان و روشنفکران مورد انتقادات شدید قرار گرفتند و اعترافات تلویزیونی برخی زندانیان سیاسی که در زندان ضبط شده بود هم در این برنامه پخش شد.

در نوروز ۹۷ نیز با حمایت سپاه پاسداران پنجمین قسمت از سریال تلویزیونی "پایتخت" ساخته شد که هرسال عید پخش می‌شد. مجموعه‌ای که هدف آن حمایت از حضور سپاه در سوریه و ایجاد ترس و وحشت از داعش در میان مردم بود. امری که چندان هم بی‌نتیجه نماند.

اما سریال گاندو این بار فراتر از همه مجموعه‌های سفارشی قبلی تمام قد در برابر دولت ایستاده است. امری که نشاندهنده حضور پررنگ سپاه به عنوان نهادی نظامی و امنیتی در جایگاهی شاید بالاتر از دولت در ایران باشد.