آئین های نوروزی تجسم همبستگی کردها در چهار کشور منطقه

در این وضعیت، کردهای منطقه که سرنوشت، آنها را در چهار کشور متفاوت پراکنده است، گرچه طی سالهای طولانی با مردم این کشورها آمیخته و یا همزیستی کرده اند و تاثیرات فرهنگی آشکاری پذیرفته و یا بر دیگران تاثیر گذارده اند، با این حال نوروز و مراسم آن یکی از عرصه های شگفت انگیز آئینی است که مردم کرد با تحمل مشکلات فراوان در حفظ آن کوتاهی نکرده اند و بویژه در سه کشور عراق و سوریه و ترکیه کرد ها برای محافظت از آئین نوروزی مقاومت های چشم گیری را سازمان داده و با پرداختن هزینه های گاه بسیار گزاف،سنت های باستانی پدران خود را پاس داشته اند.

هاشم احمد زاده که دکترای شرق شناسی از انگلستان دارد و مطالعاتی درباره تاریخ فرهنگی زندگی کردها انجام داده است، درباره گذشته های دورتر کردها تاکید می کند که تا قرن پانزدهم و شانزدهم کردها در فلات ایران می زیستند و آداب و سنت هایشان مشابه بقیه مردمان ساکن این فلات بود.

تنها در اوایل قرن شانزدهم است که دو امپراطوری صفوی و عثمانی مناطق کرد نشین را به حوزه های تحت حاکمیت خود تقسیم می کنند و به این ترتیب برای اولین بار کردها در دو کشور جداگانه تقسیم می شوند.

دکتر احمدزاده البته تاکید می کند که با وجود این جدائی، تا اوخر قرن نوزدهم کرد های تحت حاکمیت هر دو کشور بطور کلی در اجرای آئین های خود ازاد بودند و یگانگی سنت ها ی فرهنگی خود را حفظ کرده بودند . تنها پس از قدرت گیری کردهای ناسیونالیست در ترکیه است که اوضاع به ضرر کردها تغییر می کند و کوشش های خودکامانه بقصد همرنگ سازی اقوام کرد با "ملت ترک " آغاز می گردد. کوشش هائی که در همان گام اول برپائی مراسم نوروزی را ممنوع اعلام می کند.

هاشم احمد زاده درباره سنت های قدیمی نوروزی در میان کردها می گوید کردها بالماسکه بر پا میکرده اند و زنان و مردان با لباس های مبدل به جشن و سرور می پرداخته اند.

گفته می شود که وجود مراودت های فرهنگی و نیز همسایگی، باعث شده است که کردهای سوریه نیز مراسمی بسیار نزدیک به کردهای ترکیه داشته باشند.

محمد رضا اسکندری روزنامه نگار کرد مقیم هلند در این باره می گوید با توجه به اینکه کردستان چهار پارچه شده است، کردهای سوریه و ترکیه مشابهت های بیشتری از نظر انجام آئین های نوروزی دارند.

اسکندری روایت می کند که چگونه برپایی دولت بعثی در سوریه و قدرت گیری حافظ اسد (پدر بشاراسد) باعث سرکوب خونین کردهای سوریه شد و سالهای متمادی اسد می کوشید با سرکوب و اختناق از برپائی مراسم نوروز در میان کردها جلوگیری کند.

اسکندری سپس از نوروز خونین سال 1985 در سوریه یاد می کند که دولت بعثی مراسم جشن های مردمی نوروز را به گلوله بست و تعداد زیادی از مردم شرکت کننده در این مراسم را بقتل رسانید.

او می گوید با این همه مردم کرد سوریه هیچ گاه دست از مقاومت فرهنگی خود بر نداشتند و با قاطعیت به انجام مراسم نوروزی خود ادامه دادند و رژیم سوریه را وادار به عقب نشینی کردند.

کردهای سوریه هر سال روز اول بهار سر ساعت یازده صبح در میادین بزرگ شهر ها تجمع می کنند و با رقص و پایکوبی به استقبال نوروز می روند.

کاوه قریشی روزنامه نگار کرد مقیم آلمان که خود مدتی در منطقه کردستان عراق زندگی کرده است، می گوید در کردستان عراق مراسم نوروزی بر خلاف ایران با چهارشنبه سوری آغاز نمی شود و همان روز اول بهار آغاز جشن های نوروزی است.

کردهای عراق شب تحویل سال در بلندی ها آتش می افروزند و بر خلاف رسوم رایج در ایران همان روز اول عید (به جای سیزده بدر در ایران) به کوهستان و دامنه های طبیعت روی می آورند.

بروایت کاوه قریشی جشن های نوروزی در پانزده سال اخیر توسط حکومت محلی کردستان مورد حمایت قرار میگیرد و مردم در میادین و خیابان های بزرگ شهرها به رقص و پایکوبی می پردازند.

قریشی یاد آوری می کند که آئین نوروزی همواره یک جنبه سیاسی هم برای کردها دارد تا با استفاده از این فرصت صدای اعتراضشان علیه حکومت های وقت را نیز بگوش همه برسانند.

درباره کردهای عراق از آقای هالکود حکیم، یک کرد عراقی که در پاریس زندگی می کند نیز پرس و جو کردیم . او که استاد دانشگاه است و به زبان شیرین فارسی نیز صحبت می کند عقیده دارد که نوروز نشانه یکتائی و وحدت ملی کردهاست. او عقیده دارد که دین مردم کرد همچون ایرانیان در گذشته، دین زردشتی بوده است و اسلام هیچ گاه نتوانست با احساس ملی کردها هماهنگ شود.

و سرانجام درباره آئین های نوروزی کردهای ایرانی با خانم پروین ذبیحی فعال مدنی در شهر مریوان گفتگو کردیم.
خانم ذبیحی گر چه به تفاوت هائی درباره مراسم نوروز در منطقه کردستان ایران اشاره می کند و مثلاً از ساکنان برخی روستا ها یاد می کند که مراسم نوروز را از اوائل اسفند ماه آغاز می کنند، ولی خاطرنشان می سازد که در مجموع آئین های نوروزی کردها درست مثل مراسم مناطق فارس نشین است. یعنی چهارشنبه سوری، سال تحویل، سفره هفت سین و بقیه قضایا.

بروایت خانم ذبیحی مردم مریوان برای استقبال از بهار و نوروز دستجمعی به خارج از شهر می روند و آتش بر پا می کنند و به جشن و پایکوبی می پردازند.