دسترسی به محتوای اصلی
عراق/موصل

آرایش نیروها در نبرد سرنوشت ساز موصل

از نخستین ساعات روز دوشنبه با اعلام حیدر عبادی رئیس جمهوری عراق نبرد سرنوشت ساز موصل برای بازپس گرفتن آخرین پایگاه مهم داعش در خاک عراق آغاز شد. نگاهی به آرایش نیروهای شرکت کننده در این نبرد نهایی مبیین اهداف و منافع متفاوت و بعضاً متضاد نیروهایی است که برای آزادی موصل و پاکسازی استان نینوا از وجود جهادگرایان داعش و عناصر وابسته به این گروه در این نبرد سرنوشت ساز شرکت دارند. تنها هدفی که نیروهای شرکت کننده در نبرد موصل را به یکدیگر پیوند میزند، قصد و اراده همگی آنها برای مقابله با داعش است. نیروهای ارتش عراق، نیروهای امنیتی و پلیس حکومت فدرال عراق، نیروهای پیشمرگه اقلیم کردستان، نیروهای شبه نظامی شیعه بسیج مردمی عراق موسوم به حشد الشعبی که ارتباطات بسیار نزدیک با ایران دارند، پیکارجویان طوایف سنی، حشد وطنی (شبه نظامیان سنی) و یگان‌های عملیات ویژه آمریکا، نیروهای عمده حاضر در نبرد موصل را تشکیل میدهند. نیروی هوایی ائتلاف بین المللی علیه داعش به رهبری آمریکا حمایت و پشتیبانی یگان های زمینی در نبرد موصل را به عهده دارند.

نقشه آرایش نیروها در نبرد موصل
نقشه آرایش نیروها در نبرد موصل
تبلیغ بازرگانی

ائتلافی از نیروهای ناهم‌گرا و در مواردی مخالف با هم جبهه نبرد موصل را به وجود آورده اند. تاکتیک‌های به‌کار رفته در حمله‌های پیشین نیروهای عراقی علیه مواضع داعش در شهرهایی مانند فلوجه، رمادی و تکریت، این نظر را تقویت می کند که نیروهای در گیر در نبرد موصل علیه داعش پیش از نفوذ در این شهر و آغاز یک جنگ خیابانی و محله به محله، با محاصره کامل موصل، تمامی راه‌های ارتباطی این شهر با شهرها و مناطق دیگر را قطع خواهند کرد. پیشروی نیروها از روز آغازین نبرد، یعنی دوشنبه بسیار خوب بوده و تا امروز دهها دهکده و شهرک در اطراف موصل را آزاد کرده اند. نیروهای ویژه آمریکایی، فرانسوی و کانادایی و برخی دیگر از کشورهای غربی ائتلاف علیه داعش در خط مقدم جبهه نبرد موصل شرکت دارند. وظیفه آنان هماهنگی با نیروهای هوایی ائتلاف و همچنین واحدهای توپخانه دوربرد و موشکی نیروهای درگیر در جبهه نبرد موصل است.

در عملیات آزاد سازی موصل، نیروهای ارتش، نیروهای یگان مبارزه با تروریسم، پلیس فدرال، الحشد الشعبی، پلیس استان نینوا و برخی نیروهای محلی از سمت جنوب و منطقه القیاره (65 کیلومتری جنوب موصل)، عملیات را آغاز کردند و نیروهای پیشمرگه اقلیم کردستان نیز از سمت شرق حملات خود را آغاز کردند. آنها هم اکنون در فاصله 5 تا 15 کیلومتری موصل هستند.
شهر موصل مرکز استان نینوا دومین شهر بزرگ عراق پس از بغداد محسوب می‌شود و استان نینوا با 32 شهر بزرگ و کوچک پس از استان الانبار دومین استان بزرگ عراق محسوب میشود.

هم اکنون اطراف شهر موصل در محاصره یگان های نظامی ارتش عراق و پیشمرگه های اقلیم کردستان، شبه نظامیان شیعه ،عرب و آسوری و نیروهای قبایلی استان نینوا است. قدرت های خارجی نزدیک و دور، از جمله ایران و آمریکا نیز به طور مستقیم و غیر مستقیم در منطقه نبرد موصل حاضر هستند. همه این نیروها که دارای منافع کما بیش متضاد هستند در نبرد موصل با یک دشمن واحد روبرو هستند و آن نیروهای گروه دولت اسلامی(داعش) است که کنترل این شهر بزرگ عراق را از اواسط سال 2014 میلادی در دست دارند.
در بستر شکاف ها و شکنندگی که بین نیروهای نامتجانس و ناهمگرا در عراق و منطقه وجود دارد، آزادی موصل میتواند به ایجاد کانون های جدید تنش و درگیری بین نیروهای حاضر در نبرد موصل بیانجامد. نباید فراموش کرد که تمامی نیروهای حاضر در صحنه نبرد موصل نقش مستقیم در آزادی موصل نخواهند داشت.به عنوان مثال، توافق شده که شبه نظامیان شیعه حشد الشعبی در نبرد شهری وارد نشوند. وظیفه آنها حمایت و پشتیبانی از نیروهای فدرال عراق در خط مقدم جبهه نبرد است. نیروهای سنی حشدالوطنی نزدیک به مواضع ترکیه و عربستان نیز اجازه شرکت مستقیم در نبرد موصل را کسب نکرده اند. دولت مرکزی عراق و حکومت خود مختار اقلیم کردستان با شرکت مستقیم این نیروها دربرد موصل مخالف کرده اند.

گروه دولت اسلامی(داعش):

داعش پس از آنکه با حملات برق آسا در سال 2014 میلادی سرزمین های وسیعی در شمال و غرب بغداد را به تصرف خود درآورد، طی ماه های اخیر در حال از دست دادن سرزمین های تحت کنترل خود در خاک عراق است. موصل شاید بزرگ ترین و آخرین منطقه مهمی در خاک عراق باشد که هنوز تحت کنترل داعش است. تعداد ستیزه جویان داعش در شهر موصل و اطراف آن بین 3 تا 5 هزار نفر برآورد می شود. داعش طی ماه ها و هفته های اخیر بسیاری از کادرهای برجسته خود را در بمباران های هوایی نیروهای ائتلاف از دست داده است.

ارتش عراق:

ارتش عراق پس از شکست ها و ناکامی های سال 2014 در برابر داعش، با آموزش گسترده مشاوران آمریکایی و تجدید سازمان عمیق آن، تغییرات عمده ای کرده و ساختار تازه ای یافته است. این ارتش در صحنه نبرد موصل برای مقابله با داعش و آزادی شهر نقش عمده را بازی می کند. این ارتش تلاش میکند تا وظیفه و نقش حفظ تمامیت ارضی کشور را تضمین کند. با این وجود، ارتش عراق ناگزیر است تا با نیروهای پیشمرگه اقلیم کردستان عراق در نبرد موصل شریک و همراه شود. حضور طولانی نیروهای ارتش عراق در مرزهای اقلیم خود مختار کردستان میتواند حساسیت فزاینده پیشمرگه های اقلیم کردستان را بر انگیزد و پس از آزادی موصل به تنش و درگیری بین آنها دامن بزند.

در نبرد موصل 11 تیپ ویژه عراق، هر تیپ به استعداد 2 هزار تا 2 هزار و 200 نفر آماده عملیات تهاجمی‌اند. با توجه به نیروهای لجستیکی و پشتیبانی ارتش عراق تعداد نیروهای ارتش عراق در صحنه نبرد موصل در حدو 30 هزار نفر برآورد میشود. علاوه بر این، پنج یگان متشکل از پلیس و طوایفِ عمدتاً سنی که شمار آنها به 6 هزار نفر می‌رسد، آماده اجرای عملیات‌اند.

نیروهای پلیس عراق:

نیروهای ویژه عراق، نیروهای ضد تروریست، پلیس فدرال، شبه نظامیان پلیس فدرال و پلیس محلی استان نینوا در شکم نیروهای پلیس عراق جای گرفته است. آمریکا و کشورهای غرب، از نفوذ بسیار زیاد شبه نظامیان شیعه حشد الشعبی در پلیس فدرال عراق انتقاد کرده اند. پلیس فدرال عراق تحت کنترل وزارت داخله این کشور است. شبه نظامیان شیعه، نفوذ بسیار گسترده ای در این وزارتخانه حساس دولت فدرال عراق دارند. برخی میگویند که وزارت داخله عراق در کنترل نیروهای شیعه وابسته به ایران است. شبه نظامیان شیعه در بهار گذشته و در نبردهای فلوجه متهم به آزار و اخاذی از مردم غیر نظامی سنی این شهر شده اند.

حشد الشعبی:

این سازمان به نیروهای بسیج مردمی عراق اطلاق میشود. حشد الشعبی از 42 گروه مسلح به وجود آمده كه در حدود 118 هزار رزمنده دارد و 60 هزار نفر از آنها در حال حاضر در جنگ با داعش به سر می برند. درنبرد موصل در حدود 10 گروه وابسته به حشد الشعبی حضور دارند. تعداد نیروهای آنها در اطراف وصل در حدود 19 هزار نفربرآورد میشود.
اکثریت گروهای تشکیل دهند حشد الشعبی گروه های شیعه هستند. گروههای مسلح حشد الشعبی به دو بخش تقسيم می شوند: نخست گروههای مسلح معروف مانند سازمان بدر و گردان های حزب الله و عصائب اهل الحق و بخش دوم را گروههای كوچكی تشكيل می دهند كه بخش اعظم آنها پس از فتوای آيت الله سيستانی؛ رهبر شیعیان عراق به وجود آمده اند.
حشد الشعبی، پس از شکست های پی درپی ارتش عراق در برابر داعش، رسماً در سال 2014 میلادی تشکیل شده است. گروه های بسیار پر قدرت حشد الشعبی که بیش از 80 درصد نیروهای این سازمان را تشکیل میدهند، روابط بسیار تنگاتنگ و نزدیکی با ایران دارند. برخی، نیروهای حشد الشعبی را نیروهای تحت الحمایه ایران در عراق میدانند. رویکرد های سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی در عراق از طریق سازمان بسیار نیرومند حشد الشعبی در این کشور اعمال میشود. آنها در تمامی پست های حساس امنیتی عراق حضور دارند. ایران به این گروه ها کمک مالی، تسلیحاتی و مستشاری نظامی می کند.

نیروهای مسیحی حشدالشعبی:
 

جنبش مسیحیان عراق یا گردان‌های بابلیون یکی از تشکیلات زیرمجموعه حشد الشعبی (بسیج عمومی مردم عراق) به شمار می‌رود. گردان‌های بابلیون اخیراً به‌علت نقشی که در جنگ بر ضد داعش دارند، مطرح شده اند.

ریان سالم الکلدانی جوان مسیحی عراقی فرمانده مسیحی گردان های بابلیون است.

یکی از مهم‌ترین اهداف اعلام شده گردان‌های بابلیون مبارزه با داعش و آزادسازی شهر موصل اعلام شده است، به همین علت است که بیشتر افراد داوطلب حاضر در این گردان‌ها از اهالی موصل هستند. موصل که به داشتن کلیساهای قدیمی و باستانی معروف است، یکی از نمادهای اصلی مشرق‌زمین برای مسیحیان محسوب میشده است. این شهر برای اولین بار در تاریخ به‌علت افراط‌گرایی‌های داعش تقریباً از سکنه مسیحی خود خالی شده است.

سرویس ضد تروریستی دولت فدرال عراق:

در بطن این سرویس نیروهای برگزیده "الیت" نظامی و امنیتی عراق جای گرفته اند. نیروهای سرویس ضد تروریست دولت فدرال عراق از جمله ناسیونایست‌های عراقی هستند. روابط آنها با شبه نظامیان شیعه حشد الشعبی اغلب با تنش همراه بوده است. آنها در خط مقدم جبهه جنگ با داعش حضور دارند. با توجه به وظایف بسیار دشواری که در نبرد علیه داعش بر عهده دارند، این سرویس تا کنون تلفات بسیار زیاد تری نسبت به سایر سرویس های امنیتی دولت فدرال عراق داشته است.

نیروهای ائتلاف بین المللی علیه داعش:

نیروهای ائتلاف بین المللی علیه داعش از سوی آمریکا رهبری و هدایت میشود. بیش از 80 درصد نیروهای این ائتلاف، آمریکایی هستند. نیروهای ائتلاف از سال 2014 حملات هوایی علیه داعش در خاک عراق و سوریه را انجام میدهند. آنها آموزش نیروهای نظامی عراق و نیروهای محلی را به عهده دارند و سلاح و تجهیزات در اختیار نیروهای نظامی فدرال و محلی عراق قرار میدهند.
هزاران تن از نیروهای ائتلاف بین المللی علیه داعش در عراق حضور دارند. آنها به غیر از آموزش در جبهه مقدم نبرد حضور داشته و از نیروهای عراقی در گیر در نبرد حمایت و پشتیبانی می کنند. نیروهای آمریکایی حاضر در عراق در حدود 6 تا 7 هزار نفر برآورد میشوند. آمریکا، هماهنگی تاکتیکی نبرد موصل را به عهده دارد. نیروهای آمریکایی برای نبرد موصل در پایگاه قیاره که واقع در 60 کیلومتری جنوب موصل است، مستقر هستند. در حدود 500 تن از نیروهای ویژه امریکا در جبهه مقدم نبرد موصل شرکت دارند.

پایگاه قیاره که آمادگی پذیرش هواپیماهای ترابری را دارد، نیازهای تدارکاتی نیروهای شرکت‌کننده در خط اول جبهه را مانند سلاح، مهمات، سوخت و خواربار تأمین می کند.
همچنین 560 مشاور نظامی آمریکایی از پایگاه قیاره عملیات آزادسازی موصل را هماهنگی می کنند. توپخانه دوربرد آمریکا و فرانسه که در آن ناحیه استقرار یافته‌اند، از پیشروی یگان‌های شرکت‌کننده در مراحل اولیه عملیات حمایت خواهند کرد.

نیروهای پیشمرگه اقلیم کردستان:

عملیات نیروهای نظامی و امنیتی اقلیم خود مختار کردستان در نبرد موصل به طور مستقل از نیروهای عراقی صورت میگیرد. تعداد آنان بین 10 تا 12 هزار نفر برآورد میشود. در حالی که نیروهای فدرال از جنوب به سوی موصل پیش میروند، نیروهای پیشمرگه اقلیم کردستان جبهه شرقی نبرد موصول را گشوده و از این سمت به سوی موصل پیش میروند. شکست ارتش عراق در برابر داعش در سال 2014 موجب شد که نیروهای اقلیم کردستان سرزمین های خود در شمال عراق را گسترش بدهند. هم اکنون این نیروها در حال آزاد سازی سرزمین هایی در استان نینوا هستند که پیش تر بر سر مالکیت آنها با دولت مرکزی عراق اختلاف داشتند. آزادی موصول می تواند کانون های تنش بین اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق را شعله ور کند.
چند یگان شبه نظامی و پلیس متشکل از اقلیت‌های مسیحی، کاکایی و ایزدی از سوی کردها سازمان‌دهی شده‌اند. آنها در شمال شرق موصل به محاصره شهر کمک خواهند کرد.

نیروهای ایران:

مستشارهای نظامی سپاه پاسداران در کنار نیروهای حشد الشعبی در عراق و در صحنه نبرد موصل حضور دارند.
ایران نیروهای و ابسته به سازمان حشد الشعبی را آموزش میدهد. ایران همچنین نسبت به تأمین مالی و ارسال تجهیزات و تسلیحات گردان های مهم رزمی حشد الشعبی اقدام میکند. تهران همچنین روابط بسیار نزدیکی با پیشمرگه های اقلیم کردستان دارد.

حشد وطنی :

استعداد نیروهای این گروه که اکثریت آنان را اعراب سنی تشکیل میدهند تا 6 هزار نفر گزارش شده است، عربستان و ترکیه خواهان شرکت این نیرو در عملیات موصل‌اند، ولی دولت بغداد با آن مخالفت می‌ورزد.

نیروهای ترکیه:

نیروهای نظامی ترکیه نیز در نزدیکی موصل مستقر شده اند. این نیروها بدون مجوز دولت مرکزی عراق در خاک این کشور حضور دارند. نیروهای ترکیه با توافق دولت خود مختار اقلیم کردستان در منطقه موصل مستقر شده اند. وجود این نیروها با مخالفت شدید دولت مرکزی عراق همراه است. این موضوع روابط بین ترکیه و دولت فدرال عراق را پر تنش کرده است.
نزدیک به 2 هزار نفر از نظامیان ترکیه در شمال عراق حضور دارند که قریب به 500 نفر آنها در پادگان زلیکان در بعشیقه در 18 کیلومتری شمال شرق موصل به آموزش حشد وطنی مشغول‌اند.
ترکیه از ترکمن‌های شهر تلعفر واقع در 77 کیلومتری غرب موصل حمایت می‌کند و خواهان برگشت آنها به این شهر است که با اشغال موصل از سوی داعش از خانه‌های خود رانده شدند. ترکمن‌ها اکثریت جمعیت شهر مذکور را تشکیل می‌دهند. در مجموع ترکمن‌ها بعد از عرب‌ها و کردها سومین قومیت عراق محسوب می‌شوند.

استراتژی اداره شهر موصل ، پس از پیروزی بر داعش مبهم است

برخی از رسانه های خبری در آمریکا گزارش میدهند که عراق و آمریکا بدون آنکه درمورد نحوه اداره موصل پس از خروج عناصر داعش تصمیم‌گیری کرده باشند، عملیات سنگینی را برای بازپس‌گیری این شهر آغاز کرده‌اند. مقامات آمریکایی به خوبی از ریسک‌ها و کاستی‌های نقشه آزادسازی موصل آگاهند و می‌دانند که وجود قومیت‌های مختلف در پایتخت خودخوانده داعش در عراق تا چه اندازه می‌تواند پس از آزادسازی موصل، کار را برای آنها دشوار کند.

با این حال، آنها به این نتیجه رسیده‌اند که تدوین یک راه‌حل سیاسی برای حل منازعات فرقه‌ای احتمالی پیش از شکست کامل داعش در این شهر چندان واقع‌بینانه نیست و اکنون که داعش به لحاظ نظامی آسیب‌پذیر شده ، بهترین زمان برای حمله به این گروه تروریستی است نه پرداختن به نگرانی‌های مربوط به آینده.

با این وجود، مقامات عراقی و آمریکایی می‌گویند طرح‌هایی را برای اداره شهر موصل و بازگرداندن جمعیت آن در اختیار دارند که بررسی و ‌سنجش اجرای آنها را به پس از آزادی این شهر از چنگ داعش موکول کرده‌اند. اما در این میان، چالش های مهمی وجود دارند که می‌توانند بر ثبات آینده عراق تاثیرگذار باشند.
یکی از این چالش ها، دعاوی ارضی سختی است که در منطقه کرکوک و در مرزهای پرمناقشه کردستان عراق در جریان است.

چالش دیگر، چگونگی تقسیم قدرت بین اعراب سنی، کردها و اقلیت ترکمن، مسیحی و ایزدی ساکن موصل است.
 

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید

همرسانی :
این صفحه یافته نشد

صفحۀ مورد توجۀ شما یافته نشد.