دسترسی به محتوای اصلی
ایران/ تحریم

ابعاد و گستره تحریم‌های آمریکا، اتحادیۀ اروپا و شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران

گفتگوهای هسته‌ای ایران با قدرت های بزرگ جهان به مرحله ای حساس و سرنوشت ساز نزدیک شده است؛ مرحله ای که میتواند ترسیم کننده چهارچوب یک توافق سیاسی جامع هسته‌ای بین ایران و کشورهای گروه ١+۵ باشد. ٢موضوع عمده، ظرفیت غنی‌سازی ایران همراه با شفافیت کامل و نحوه لغو تحریم‌های برقرار شده علیه ایران، محور اصلی این گفتگوها را تشکیل میدهند.

تبلیغ بازرگانی

در این مقاله ما تلاش خواهیم کرد تا ابعاد و گستره تحریم های تصویب شده علیه ایران را بهتربشناسیم. این نوشتار، به تازه ترین گزارش "سرویس تحقیقاتی کنگره آمریکا" استناد میکند که در تاریخ ٩ مارس ٢٠١۵ تحت عنوان: "تحریم‌ها علیه ایران" انتشار یافته است

تحریم های علیه ایران، عمری به درازای نظام جمهوری اسلامی ایران دارند. این تحریم ها از سال های آغازین پس از انقلاب سال 1357 و به دنبال اشغال وگروگان گیری سفارت آمریکا در تهران آغاز گردید.

این تحریم ها که به تدریج و طی سه دهه گذشته ابعادی بسیار گسترده و پیچیده به خود گرفت، در واقع بازتابی است از رویکرد ستیزه جویانه و تقابل‌گرایانه حاکمیت نظام اسلامی با آمریکا و غرب.
نتیجه منطقی این رویکرد ستیزه جویانه حاکمیت نظام اسلامی علیه آمریکا، همانطور که میدانیم، با واکنش سریع دولت آمریکا علیه ایران همراه بوده است.

 در 8 نوامبر سال 1978، درست چهار روز پس از تسخیر سفارت آمریکا توسط دانشجویان اسلام‌گرای انقلابی و به گروگان‌گیری دیپلمات‌ها و اتباع آمریکایی، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا جیمی ‌کارتر، به استناد "قانون کنترل صادرات تسلیحات"، فروش و تحویل هرگونه سلاح و جنگ‌افزار نظامی ‌به ‌ایران را ممنوع کرد.

 در14نوامبر 1978، فقط شش روز پس از نخستین تحریم آمریکا علیه ایران، رئیس‌جمهوری آمریکا با صدور فرمان اجرایی شماره 12170 تمامی دارایی‌های دولت ایران نزد بانک‌های آمریکایی را مسدود کرد.

 دو رشته تحریم‌های یاد شده، با وضع و اعمال دو  رشته از تحریم های دیگر آمریکا علیه ایران در 7 آوریل 1980 و 17 آوریل 1980 پی گیری گردید.
براساس این دو رشته تحریم ها، هرگونه صادرات آمریکا به ایران، به جز موادغذایی و دارو با فرمان اجرایی 12205 رئیس جمهوری وقت آمریکا ممنوع شد.
در همان حال، با صدور فرمان اجرایی شماره 12111 هر گونه واردات از ایران به آمریکا ممنوع گردید. کلیه ‌تجهیزات نظامی‌ که پیش تر توسط دولت ایران خریداری شده یا سفارش داده شده بود، نیز توقیف گردید و بالاخره بر اساس این رشته از تحریم ها، آمریکاییان از انجام هرگونه داد وستد مالی با ایرانیان منع شدند.
و این سرآغاز روندی تقابلی بین آمریکا و ایران بود که تا کنون ادامه یافته است.

تعمیق روند تقابلی بین ایران و آمریکا

تحریم های آمریکا علیه ایران یکی از محورهای اصلی سیاست آمریکا در قبال ایران پس از انقلاب سال 1979 بوده است.

اهداف تحریم های آمریکا علیه ایران به مرور زمان تحول یافته است. در حالی که تحریم های آمریکا علیه ایران طی سال‌های 1980 و 1990 میلادی به هدف فشار آوردن برایران برای رها کردن تروریسم و حمایت از تروریسم و همچنین محدود ساختن قدرت استراتژیک ایران در منطقه خاورمیانه طرح ریزی شده بود، از سال 1996 به تدریج به سوی برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران گرایش یافت.

از اواسط سال 2000 میلادی، تحریم های آمریکا بر روی برنامه هسته ای ایران متمرکز شد. هدف از این تمرکز، محدود کردن ظرفیت غنی سازی ایران و اجبار ایران به ترک ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای‌اش بوده است.
در این راستا، از سال 1996 کنگره و دولت های پی در پی آمریکا با تصویب قوانین، فرامین و بخشنامه‌های اجرایی، تحریم بخش نفت و انرژی ایران را به منظور فشار هرچه بیشتر بر اقتصاد ایران در متن برنامه‌های خود قرار دادند.

اولین تلاش های آمریکا برای گسترش تحریم ها به بخش نفت و انرژی ایران

هدف آمریکا از تصویب این قوانین و بخشنامه های اجرایی، تشویق و یا اجبار شرکت های خارجی به ترک بازار نفت و انرژی ایران بوده است. در واقع، آمریکا به موجب این قوانین و بخشنامه‌ها، شرکت‌های خارجی فعال در زمینه نفت و انرژِی در ایران را مجبور میکرد تا بین بازار آمریکا و ادامه همکاری و سرمایه گذاری دربخش انرژی ایران، یکی را انتحاب کنند. این رویکرد تازه آمریکا در باره محروم کردن شرکت های خارجی که در بخش نفت و انرژِی ایران فعالیت میکردند از بازار آمریکا، بنیان و شالوده تحریم هایی را پی ریزی کرد که به عنوان تحریم های یک جانبه آمریکا علیه ایران معروف شد.

‌هرچند که این گونه تحریم ها در ابتدای امر تأثیرات مهم و عمده ای در برنداشت، اما همانطور که خواهیم دید، این تحریم‌های یکجانبه، پس از محکومیت های پی در پی برنامه هسته ای ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد، ابعادی بسیار گسترده و فراگیر به خود گرفت و مبدل به تحریم‌های چند جانبه علیه ایران شد.

قانون داماتو

نقطه شروع تحریم های یکجانبه علیه ایران قانون موسوم به "داماتو" بود. بر اساس این قانون که در سال 1995 به تصویب رسید، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا اجازه یافت تا شرکت‌های غیرآمریکایی را که فن‌آوری‌های صنعت نفت در اختیار ایران می‌گذارند تحریم کند.

قانون داماتو، پس از آمیختگی با طرح بنیامین ‌گیلمن، رئیس کمیسیون روابط ‌بین‌الملل مجلس نمایندگان آمریکا که محتوایی مشابه با قانون داماتو داشت، در قالب مجازات های جدید آمریکا علیه ایران و لیبی در سال 1996 توسط کنگره آمریکا تصویب شد و سپس به امضای بیل کلینتون، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا رسید. این قانون برای شرکت‌های غیرآمریکایی که در بخش انرژی ایران بیش از 20 میلیون دلار در سال سرمایه‌گذاری کنند، مجازات‌هایی را مشخص کرده است. همچنین "قانون تحریم‌های ایران و لیبی" تحریم‌های بیش‌تری را برای کشورهای ثالث که به‌ایران صادرات دارند قایل گردید.

قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه برنامه هسته ای ایران

قطعنامه‌های شورای امنیت علیه برنامه هسته ای ایران ضمن آنکه مجموعه تحریم ها ی جدیدی را علیه جمهوری اسلامی ایران به تصویب میرساند، چهارچوب قانونی جدیدی را در اختیار آمریکا قرار میدهد تا حلقه تحریم های یکجانبه خود علیه ایران را تنگ تر و تنگ تر کند. همانطور که خواهیم دید، پس از محکومیت برنامه هسته ای ایران طی شش قطعنامه شورای امنیت، موضوع برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ابعادی بین المللی به خود میگیرد و این شرایط، بهترین فرصت را برای آمریکا فراهم میسازد تا با توجه به هژمونی سیاسی- اقتصادی خود در جهان، ضمن آنکه متحدان غربی خود را در استراتژِی تحریمی خود علیه ایران بسیج و شریک کند، سایر کشورها و شرکت های جهان را ناچار به پیروی از سیاست گذاری تحریمی آمریکا علیه ایران کند.

همانطور که ملاحظه خواهیم کرد، تحریم های مندرج در این شش قطعنامه، بر نامه هسته ای جمهوری اسلامی را هدف قرار میدهند و تلاش بر آنست که تمامی فعالیت ها، چه از سوی کشورها، اشخاص حقوقی و حقیقی در ارتباط با توسعه برنامه هسته ای ایران را محدود کند. تحریم های شورای امنیت همچنین تلاش میکنند تا ظرفیت نظامی ایران را با تحریم صادرات هرگونه سلاح و تجهیزات نظامی تضعییف کند.
اما، در مجموعه تحریم های شورای امنیت، ما هیچ اثری از تحریم هایی که هدف آنها تضییف مستقیم اقتصاد ایران بامورد هدف قرار میدهند نمی بینیم. تحریم بانک سپه و کشتیرانی جمهوری اسلامی، صرفاً به لحاظ ارتباطات مشکوک این دو نهاد با پرونده هسته ای ایران صورت گرفته است.

قطعنامه شماره 1696 ، نخستین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره پرونده هسته‌ای ایران بود که در 31 ژوئیه سال 2006 تصویب شد. این قطعنامه با 14 رأی موافق و یک رأی مخالف "قطر"، به تصویب رسید.

این قطعنامه به ایران مدت یک ماه مهلت داد تا فعالیت‌های هسته ای خود در زمینه غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند. نخستین قطعنامه شورای امنیت فاقد اقدام‌های تنبیهی علیه ایران بود، اما سند الزام‌آوری برای ایران بود تا مفاد مندرج در این قطعنامه را رعایت کند.
این قطعنامه در چهارچوب ماده 40 منشور ملل متحد صادر شده بود. در ماده 40 اقدام‌های تنبیهی علیه ایران منظور نشده است، اما عدم اجرای خواست های مندرج در این ماده، ایران را با واکنش‌های پیش‌بینی شده در ماده 41 فصل هفتم منشور ملل متحد که در برگیرنده اقدامات تننبیهی میباشد روبرو خواهد کرد.

قطعنامه شماره1737، دومین قطعنامه شورای امنیت در 23 دسامبر سال 2006 با رأی هر 15 کشور حاضر در شورای امنیت به تصویب رسید.
شورای امنیت با صدور این قطعنامه‌، مجموعه تحریم‌هایی شامل تحریم تأسیسات حساس هسته‌ای و توقیف دارایی‌ها و شرکت‌های ایرانی مرتبط با برنامۀ هسته‎ای ایران را به تصویب رساند و به ایران مدت 60 روز فرصت داد تا برنامه غنی‎سازی اورانیوم را به حالت تعلیق درآورد.

قطعنامه شماره 1747 ، سومین قطعنامه شورای امنیت در ارتباط با پرونده‌ی هسته‌ای ایران بود که در تاریخ 24 مارس سال 2007 میلادی، با رای موافق تمامی پانزده عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد، به تصویب رسید.
این قطعنامه، همکاری تمامی کشورهای جهان با شرکت‌های ایرانی را که در زمینه انرژی هسته‌ای فعالیت دارند، منع کرده است. همچنین، ممنوعیت صادرات و واردات سلاح‌های سنگین به ایران نیز از دیگر موارد مندرج در این قطعنامه است.
این قطعنامه در برگیرنده دومین مجموعه تحریم‎های شورای امنیت شامل تحریم‎های جدید مالی و تسلیحاتی علیه ایران بود. این تحریم‎ها توقیف دارایی‎ها را به 28 گروه، شرکت ها و اشخاص دیگری که در فعالیت‎های حساس هسته‎ای ایران یا تولید موشک‎ها شرکت داشتند، یا از آن حمایت می‎کردند، افزایش داد. بانک سپه و شرکت‎های مرتبط با سپاه پاسداران نیز از جمله نهاد هایی بودند که نام آن‎ها در این دور از تحریم‎ها اضافه شد. این قطعنامه خواستار اجرای فصل هفتم از بند 41 منشور سازمان ملل شد با حذف اقدام نظامی علیه ایران را پیش بینی کند.

قطعنامه 1803، چهارمین قطعنامه شورای امنیت در سوم مارس سال 2008 به تصویب رسید.
این قطعنامه، تحریم‌های اعمال‌شده در قطعنامه‌های قبل شورای امنیت علیه ایران را تشدید کرد. افزون بر آن، به موجب این قطعنامه، تمامی کشورهای عضو سازمان ملل متحد موظف گردیدند تا تمامی محموله‌های مشکوک دریایی و هوایی به مقصد ایران و بالعکس را، مورد بازرسی قرار دهند.

این قطعنامه، ممنوعیت اقلام داد و ستد کالاهایی را که کاربردهای نظامی ‌و غیرنظامی دارند گسترش داد. ممنوعیت‌ها، همچنین شامل فروش تمامی فن‌آوری‎ها در این زمینه ها به ایران بود.

قطعنامه شماره 1835، پنجمین قطعنامه شورای امنیت در 27 سپتامبر سال 2008 با رای موافق همه 15 عضو شورای امنیت به تصویب رسید.

این قطعنامه، حاوی تحریم‌های تازه‌ای علیه ایران نبود و صرفاً از ایران می‌خواست چهار قطعنامه پیشین شورای امنیت را هرچه سریع‌تر به موقع اجرا گذارد.

قطعنامه شماره 1929، ششمین قطعنامه شورای امنیت علیه ایران در تاریخ 9 ژوئن سال 2010 به تصویب رسید.

این قطعنامه، ایران را از کلیه فعالیت های تجاری مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم ، مواد هسته‌ای وفن ‌آوری با دیگر کشورها محروم میکند. همچنین تمامی کشورهای عضو سازمان ملل متحد از انتقال هرگونه سلاح و تجهیزات نظامی، سیستم‌ها و قطعات مرتبط با آن‌ها به ایران منع شده اند.

این قطعنامه همچنین تحریم‌های تازه‌ای را علیه ایران وضع کرد. تحریم سپاه پاسداران و شرکت کشتی‌رانی جمهوری اسلامی از موارد مهم تحریم های مندرج در قطعنامه ششم شورای امنیت بوده است.

تحریم‌های یکجانبه‌ آمریکا با استفاده از تحریم های شورای امنیت
در این بخش از مجموعه تحریم ها، تحریم های یکجانبه آمریکا که پیش تر شرکت های آمریکایی را هدف قرار داده بود، ابعادی گسترده و بین المللی یافت.
این تحریم ها بخش نفت و انرژی ایران و همچنین سیستم بانکی و بیمه و حمل و نقل ایران را هدف قرار داد. قوانین و بخشنامه هایی که توسط کنگره آمریکا و یا یکی از مجالس سنا و نمایندگان آمریکا به تصویب رسید، همچنین تحریم های وزارت خزانه داری آمریکا تحریم های را علیه شرکت ها و سپس کشورهایی از جهان تسری داد که مجموعه های تحریم های یکجانبه امریکا علیه ایران را رعایت نمی کنند.
بدین ترتیب حلقه تحریم ها به گرد جمهوری اسلامی ایران باز هم تنگ تر شد.
در زیر، به فهرستی از مهم ترین تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران اشاره شده است.

تحریم شرکت‌های صادر کننده‌ی بنزین به ‌ایران در 30 ژوئه سال 2009 در مجلس سنای آمریکا به تصویب شد.

مجلس نمایندگان آمریکا در 29 ماه مه سال 2010 لایحه تحریم شرکت‌هایی را که با ایران معاملات تجاری دارند، تصویب کرد.

وزارت خزانه‌داری آمریکا در 17 ژوئن 2010 آمریکا تحریم هایی را علیه چندین شرکت کشتی‌رانی ایران تصویب و به مرحله اجرا گذاشت. همچنین 22 شرکت نفتی، انرژی و بیمه که توسط دولت ایران اداره می‌شوند و در ایران و نقاط مختلف جهان فعالیت می‌کنند مورد هدف تحریم ها قرار گرفت.

در 29 اکتبر سال 2010، آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه 37 شرکت اروپایی اعمال کرد.

وزارت خزانه‌داری آمریکا در 14 ژانویه 2011 تعداد 24 شرکت کشتیرانی بین‌المللی را به‌علت تجارت با ایران تحریم کرد.

وزارت خزانه‌داری آمریکا " در 24 ژوئن سال 2011 شرکت هواپیمایی "ایران ایر" و یکی از مهم‌ترین اپراتورهای کشتیرانی در بنادر ایران را تحریم کرد

باراک اوباما تحریم بانک مرکزی ایران را در اول ژانویه سال 2012 امضا کرد. بانک ها وشرکت‌های خارجی که با بانک مرکزی ایران معامله کنند، مشمول جریمه های سنگین آمریکا خواهند شد.

وزارت خزانه‌داری آمریکا پس از تصویب تحریم‌هایی علیه بانک مرکزی ایران، در 24 ژانویه 2012 تحریم‌هایی را علیه بانک تجارت ایران اعمال کرد.

وزارت خزانه‌داری آمریکا در29 فوریه 2012 بانک دوبی را به خاطر آنچه "کمک به ایران در راستای فرار از تحریم‌های بین‌المللی" توصیف شده است، تحریم کرد.

آمریکا در 13 ژوئیه سال 2012 ، 50 شرکت و نهادمالی ایران را با هدف مقابله با برنامه موشک‌های بالستیک ایران مورد تحریم قرار داد. این موسسات وابسته به وزارت دفاع ایران، نیروهای مسلح و سازمان صنایع فضایی ایران، شرکت خطوط کشتی‌رانی ایران و سپاه پاسداران اتقلاب اسلامی ایران هستند. علاوه بر آن، "شرکت نفتکش ملی ایران" به همراه 58 کشتی و 27 موسسه و نهاد وابسته به آن در میان این تحریم‌ها قرار گرفتند.

تحریم های اتحادیه اروپا علیه ایران

پس از قطعنامه شماره 1929 شورای امنیت، تحریم های اتحادیه اروپا علیه ایران به تدریج به گستردگی تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران شد.
از جمله تحریم های اتحادیه اروپا میتوان به تحریم خرید نفت ایران که در 23 ژانویه سال 2012 تصویب و در اول ژوئیه سال 2012 وارد مرحله اجرایی شد، اشاره کرد.

تعلیق دارائی های بانک مرکزی و تحریم سویفت بانکی با هماهنگی آمریکا و اتحادیه اروپا در 17 مارس سال 2012 به مرحله اجرا رسید.

ممنوعیت مبادلات بین بانک های ایرانی در اروپا، مسدود کردن تمامی اعتبارات بانکی کوتاه مدت به ایران، و ممنوعیت واردات گاز ایران و صادرات بسیاری از فلزات، از جمله آلومینیوم در اکتبر سال 2012 اجرایی گردید.

همانطور که گفته شد، اتحادیه اروپا در زمینه اعمال تحریم ها علیه ایران، سیاست های همسانی را با هماهنگی آمریکا در پیش گرفت.

جامعه جهانی در اهداف تحریم های آمریکا علیه ایران شرکت دارد
در همین حال، تمامی کشورها از خرید نفت ایران منع گردیدند. فقط 5 کشور خریدار، یعنی چین، ژاپن، هند، کره جنوبی و ترکیه مجوز واردات حداکثر 1.1 میلیون بشکه نفت خام ایران را در روز از سوی آمریکا برای دوره های زمانی شش ماهه قابل تمدید، دریافت کردند.
بدین ترتیب صادرات نفت خام ایران که در سال 2011 میلادی بیش از 2.5 میلیون بشکه در روز بود، به کمتر از 1.1 میلیون بشکه سقوط کرد.
در فوریه سال 2013 با ممنوعیت پرداخت ارز به ایران دربرابر صادرات نفت ایران به 5 کشور یاد شده،
در آمدهای ارزی ایران نیز دچار مشکل گردید. در واقع ایران نفت را به این کشورها میفروشد ولی نمیتواند وجه آن را در یافت کند. وجوه صادرات نفت ایران در کشورهای خریدار مجاز نفت ایران در حسابی اعتباری برای ایران ذخیره میشود. ایران میتواند واردات کالاهای مجاز خود از این کشورها را از محل حساب اعتباری خود نزد این کشورها پرداخت کند، اما تحت هیچ شرایطی مجوز برداشت و حواله این وجوه را از این حساب های اعتباری خود ندارد.

مذاکرات هسته ای لوزان سویس و تلاش در جهت یک توافق سیاسی

هم اکنون مذاکرات هسته ای ایران در سویس با قدرت های بزرگ جهانی برای رسیدن به یک توافق سیاسی هسته ای ادامه دارد. ایران پس از توافق اولیه هسته ای با گروه 5+1 در نوامبر سال 2013 اجازه یافت تا صادرات نفت خود را که میتوانست به صفر برسد، تا پایان مذاکرات هسته ای ادامه دهد. همچنین جمهوری اسلامی اجازه یافت تا طی این مدت ، ماهانه مبلغی معادل 765 میلیون دلار از دارائی های مسدود شده خود را دریافت دارد.

حداکثر محدوده زمانی برای رسیدن به یک توافق جامع هسته ای بین ایران و قدرت های بزرگ 30ژوئن سال 2015 تعیین شده است. در صورت حصول  یک توافق، ایران در قبال محدود ساختن محسوس برنامهء هسته ای خود، میتواند از لغو تدریجی و مرحله ای تحریم ها  استفاده کند.
در مذاکراتی که هم اکنون در لوزان سویس در جریان است، طرفین تلاش میکنند تا به یک توافق سیاسی در باره تعیین چهارچوب ها نائل گردند. آخرین گزارش ها حکایت از اختلافات فیمابین در زمینه برنامه تحقیقاتی هسته ای ایران و نحوه لغو تحریم ها دارد.

شکست مذاکرات هسته ای منجر به تشدید تحریم ها علیه ایران میشود

در صورت شکست قطعی مذاکرات هسته ای، براساس پیش بینی های "سرویس تحقیقاتی کنگره آمریکا" تحریم های تازه ای بر علیه ایران اعمال خواهد شد. کشورهای دارای مجوز واردات نفت ایران، ظرف مدت یک سال خرید نفت خود از ایران را متوقف خواهند کرد و به این ترتیب صادرات نفت خام ایران به صفر نزدیک خواهد شد.
در همین حال، بخش های دیگری از اقتصاد ایران مورد تحریم های بین المللی قرار خواهد گرفت. تحریم نظام بانکی ایران شدت بیشتری خواهد یافت.
کوتاه سخن اینکه به قول سعید لیلاز، اقتصاد دان، ایران  به کره شمالی دیگری مبدل خواهد شد.
 

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید

همرسانی :
این صفحه یافته نشد

صفحۀ مورد توجۀ شما یافته نشد.