اختلاف بر سر طرح‌های وَن گوگ؛ حق با کیست؟

مجموعه منتشر شده از سوی انتشارات "سوی" که روز پنجشنبه ۱۷ نوامبر در فرانسه به بازار عرضه شد، "ونسان وَن گوگ، دفترچه یافت شده" نام دارد و حاوی ۶۵ نقاشی با جوهر یا مرکب است. این نقاشی‌ها که به گفته خانم "بوگومیلا ولش اوچاروف" کارشناس کانادایی آثار وان گوگ، بیشتر از ۱۲۰ سال قدمت دارد، حدود چهارسال پیش توسط "فرانک بای"، کارشناس آثار هنری ردیابی و به "ولش اوچاروف" شناسانده شد.

بر اساس اظهارات "ولش اوچاورف"، وَن گوگ این طرح‌ها را بین سال های ۱۸۸۸ تا ۱۸۹۰ هنگام اقامت در شهر ارل ( Arles) یا دقیقتر در "سن رمی دوُپروُوانس" در شمال این شهر، آفریده است.

اگرچه داستان یافتن این مجموعه پس از بیشتر از یک قرن دست به دست شدن، با شور و هیجان خاصی همراه شده اما به همان اندازه، "موزه وان گوگ" آمستردام را به شک و تردید درباره اصالت و تعلق آن به "وَن گوگ" برانگیخته است.
"ولش اوچاروف"، در پایان تحقیقات چهارساله خود که به انتشار مجموعه انجامیده گفته است که دفترچه حاوی طرح‌های منسوب به "وَن گوگ"، در اصل یک دفترچه حسابداری روزمره و ابتدایی است که در گذشته برای درج فروش روزانه بکار میرفته است.

در سال ۱۸۸۸ که "وَن گوگ" در کافه "دوُلاگار" در شهر "آرل" در جنوب فرانسه اقامت گزید، با زوج "ژوزف و ماری ژینو" مالک کافه، دوستی برقرار کرد و ظاهراً این زوج بعدتر که "وان گوگ" از بی پولی رنج می برد، یک دفترچه حسابداری دست ناخورده را به او هدیه دادند تا نقاش برای طرح‌هایش از آن استفاده کند.

"وَن گوگ" در پایان اقامتش در "سن رمی دو پرووانس"، شهری که در آن مدتی تحت مداوا بود، این دفترچه و نقاشی‌های آن را به زوج "ژینو" در "آرل" برمی گرداند.

بعد از مرگ "ژوزف ژینو" در سال ۱۹۰۲، همسرش کافه "دوُلاگار" را به کرایه می دهد. در سال ۱۹۴۴ درست اندکی بعد از بمباران متفقین بر شهر "آرل"، چند متر دورتر، مالک بیستروی "لا سیوت آرلزین" ، دفترچه حاوی طرح های "وان گوگ" را در میان بقایای دفترچه‌های حسابداری کافه "دوُلاگار"، در خرابه‌های خانه مجاور پیدا می کند. در ادامه داستان، بعد از این که در سال ۱۹۶۴ مالک کنونی بیسترو دفترچه حاوی طرح‌ها را بعنوان کادوی بیست سالگی از مادرش هدیه گرفت، آن را در میان سایر اسباب و اثاثیه خانه‌اش به فراموشی سپرد. شاید تصادف بر این رفته بود که "فرانک بای" یکی از بنیانگذاران شرکت فروش آثار هنری "مونت کارلو"، در جستجوی آثار عکاسی دهه چهل گذشته، بر حسب تصادف بر مجموعه طرح‌های "وَن گوگ" دست بگذارد.

بخش اعظم طرح‌های دفترچه "وَن گوگ" را مناظر طبیعی مربوط به "سن رمی دو پرووانس" و چند پُرتره از جمله یک پُرتره "گوگن" و یک پُرتره هم از خود "وَن گوگ" دربر می‌گیرد. بر اساس اظهارات "ولش اوچاروف"، اگر چه "وَن گوگ" زیر این طرح‌ها را امضا نکرده، اما شیوه خاص این طرح‌ها شکی در مورد تعلق آنها به نقاش معروف هلندی بجا نمی‌گذارد. یک تن از کارشناسان معروف آثار "وَن گوگ" به نام "رونالد پیک وانس"، دفترچه را «کشفی خارق‌العاده در تاریخ آثار وَن گوگ» توصیف کرده است.

با این حال به نظر میرسد به همان اندازه که "ولش اوچاروف" و "رونالد پیک وانس" بر اصالت و ویژگی‌های دفترچه "وَن گوگ" اصرار دارند، "موزه وَن گوگ" آمستردام، این نقاشی‌ها را متعلق به فردی میداند که با ظرافت، سبک و شیوه نقاش هلندی را «کپی» کرده اما مرتکب اشتباهاتی شده است.

بر اساس اظهارات مسئولان موزه وان گوگ، طرح‌های دفترچه، «یکنواخت، ناشیانه و بیروح هستند» و در برخی از آنها « اشتباهات مکانی آشکاری وجود دارد.»

شاید دشوار باشد شهرت و اعتبار بین‌المللی موزه وَن گوگ آمستردام در مورد شناسایی آثار نقاش هلندی را زیر سؤال برد، اما داستان ردِ اصالت تابلوی معروف "غروب آفتاب در مون ماژور" و سپس تأیید تعلق آن به "وَن گوگ" از سوی این موزه هم در اذهان برخی از کارشناسان از جمله " فلیسیتی سترونگ" استرالیایی زنده است.

پنجشنبه گذشته، انتشارات "سوی" به "موزه وَن گوگ" آمستردام، پیشنهاد کرد برای حل اختلاف درباره اصالت طرح‌های یافت شده، هر دو طرف، در یک «مناظره عمومی کارشناسانه» شرکت کنند. اگرچه موزه آمستردام با این پیشنهاد موافقت کرده است، اما "ولش اوچاروف"، گردآورنده مجموعه معتقد است: «موزه آمستردام، "وَن گوگ" را به معبدی بدل کرده که میخواهد به هر قیمتی، کلید آن را فقط نزد خود نگهدارد.»