اوج‌گیری التهاب در بیت‌المقدس فرستادۀ دونالد ترامپ را به منطقه کشاند؛ اجلاس اضطراری شورای امنیت

جلسۀ اضطراری شورای امنیت روز دوشنبه ٢۴ ژوئیه/٢ مرداد به تقاضای فرانسه، سوئد و مصر، پشت درهای بسته تشکیل می‌شود. در عین حال، آقای جیسون گرین‌بالت، فرستادۀ کاخ سفید نیز باید طی همین روز به اسرائیل وارد شود. این جنب و جوش دیپلماتیک حکایت از نگرانی‌های شدید بین‌المللی دارد.

بحران اخیر از حدود یک هفته قبل با کار گذاشتن دروازه‌های امنیتی فلزیاب توسط اسرائیل، در ورودی‌های مساجد تاریخی بیت‌المقدس آغاز شد. قبل از آن - روز چهاردهم ژوئیه - دو مأمور پلیس اسرائیلی در بخش قدیمی بیت‌المقدس به ضرب گلوله به قتل رسیدند. سه مهاجم که عرب اسرائیلی بودند توسط مأموران کشته شدند.

اما نظارت اسرائیل بر محوطۀ مساجد بیت‌المقدس و کنترل امنیتی آن برای فلسطینیان قابل قبول نیست. نه تنها فلسطینیان، که کشورهای مسلمان منطقه هم چنین مداخله‌ای را نمی‌پذیرند. به همین دلیل احمد ابوالغیط دبیرکل اتحادیۀ عرب هشدار داد که "اسرائیل با آتش بازی می‌کند".

رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه نیز گفت که اعمال تحریک‌آمیز اسرائیل "توهین به شرف و غیرت همۀ مسلمانان است".

محوطۀ مساجد بیت‌المقدس که در کشورهای مسلمان "حرم شریف قدس" خوانده می‌شود در سنت یهود "کوه معبد" نام دارد. قدیمی‌ترین معبد بنی‌‌اسرائیل بر بالای همین تپه قرار داشته است. اما مدیریت این محوطۀ مقدس نه به عهدۀ اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها که وظیفۀ اردن است. در واقع متولی مساجد تاریخی (مسجد الاقصی و قبه‌الصخره) "ادارۀ وقف بیت‌المقدس" است که زیر نظر اردنی‌ها قرار دارد. آنها حتی قبل از شکل‌گیری کشور اسرائیل این مسئولیت را به عهده داشتند. طبق مقرراتی که از جنگ شش روزه (١٩۶٧) به بعد اجرا می‌شود، ورود مسلمانان به محوطۀ مساجد هیچ محدودیتی ندارد اما یهودیان فقط در بعضی ساعات اجازۀ ورود دارند و مجاز به نماز خواندن در این محل نیستند.

با توجه به این زمینۀ تاریخی، فلسطینیان به شدت نسبت به هرگونه مداخلۀ اسرائیل در امور محوطۀ قدس بدبین و شکاک‌اند. آنها معتقدند که اسرائیل به دنبال بهانه است تا محوطه را در اختیار خود گیرد. به همین دلیل کارگذاشتن دستگاه‌های فلزیاب در ورودی محوطه خشم فلسطینی‌ها را برانگیخت. طی هفتۀ اخیر حداقل پنج نفر کشته شده‌اند.

در این وضعیت، شب گذشته (یکشنبه) یک جوان اردنی در داخل سفارت اسرائیل در امان با پیچ‌گوشتی به مأموران اسرائیلی حمله کرد و خود با شلیک گلوله به قتل رسید. یک نفر دیگر هم در تیراندازی کشته شده که ظاهراً مالک ساختمان بوده است. معلوم نیست که این حمله مستقیما به بحران بیت‌المقدس ارتباطی دارد یا خیر.

قبل از آن هم (جمعه ٢١ ژوئیه)، یک فلسطینی به ضرب چاقو سه اسرائیلی را در یک دهکدۀ یهودی‌نشین سرزمین‌های باختری به قتل رساند. دیشب نیز در نوار غزه یک تانک اسرائیلی به مواضع حماس حمله کرد.

این شرایط پرالتهاب که در عرض یک هفته روز به روز وخیم‌تر شده، اینک فرستادۀ دونالد ترامپ را به منطقه کشانده و شورای امنیت را به تشکیل جلسۀ اضطراری وا داشته است.

بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل گفته است که حاضر است راه‌های دیگری را برای جایگزینی دروازه‌های امنیتی مورد بررسی قرار دهد. برخی وزیران نتانیاهو کار گذاشتن این دروازه‌ها را اشتباه و تصمیم عجولانه دانسته‌اند. اما در شرایط فعلی اسرائیل نمی‌خواهد به آسانی عقب‌نشینی کند. در مقابل، محمود عباس، رهبر فلسطینی اعلام کرد که همۀ ارتباطات با اسرائیلی‌ها را معلق کرده است.