بعد از هشت سال جنگ، مخالفان بشار اسد ناامید و بلاتکلیف مانده‌اند

با شروع جنبش‌هایی که به "بهار عرب" معروف شد و سپس سرکوب خشن و کورکورانۀ تظاهرات مردم سوریه در سال ٢٠١١، گروهی از ارتشی‌های سوریه شورش کردند و همراه با مردمی که از دست رژیم عاصی شده بودند به مبارزه با بشار اسد پرداختند.

این قیام در آغاز از سوی کشورهای غربی و همچنین ترکیه و کشورهای عرب پشتیبانی شد. اما به تدریج، حامیان اعتراض‌ها هر یک به دنبال منافع خود و در جهتی متفاوت حرکت کردند و در نهایت، نیروهای مستقل و آزادی‌خواه سوری "یتیم" ماندند و مخالفان تندرو، اسلام‌گرا یا به قولی "جهادی" بال و پر گرفتند.

اما از سال ٢٠١۵ به بعد، تمامی نیروهای مخالف کم‌کم مناطق تحت اختیار خود را از دست دادند و در مقابل رژیم دمشق که از سوی روسیه، ایران و حزب‌الله لبنان حمایت می‌شد عقب‌نشینی کردند. امروزه تنها در استان ادلب نیروهای اسلام‌گرای تندرو (جهادی) به مقاومت ادامه می‌دهند. بخش‌هایی از استان حلب نیز همچنان در دست مخالفان رژیم است.

بدین ترتیب، خاندان اسد که بیش از پنجاه سال قبل قدرت را به دست گرفت به رغم همۀ اتهاماتِ خشونت، جنایت، کشتار، شکنجه و کاربرد سلاح‌های شیمیایی بر سر کار باقی مانده است. نقش مسکو در این میان بدون تردید تعیین‌کننده بوده است.

بازگشت به صحنۀ بین‌المللی و سرنوشت مخالفان

اینک بشار اسد که تقریباً کنترل دو سوم خاک کشور را به دست گرفته در تلاش است تا به صحنۀ بین‌المللی باز گردد و آبروی سیاسی برباد رفته را دوباره به دست آورد. بازگشایی سفارت‌های امارات متحد عرب و بحرین در شهر دمشق یکی از نخستین نشانه‌های بازگشت سوریه به جمع بین‌المللی است. گفته می‌شود که اتحادیۀ عرب نیز در نظر دارد که عضویت سوریه را دوباره فعال کند. یکی از مخالفان فعال رژیم دمشق به خبرگزاری فرانسه گفته است: "حالا کشورهای عرب خلیج فارس منافع خود را نزد رژیم دمشق می‌بینند و نه نزد مخالفان آن".

صدای مخالفان رژیم در تبعید نیز امروزه تقریباً خاموش شده یا به گوش‌ها نمی‌رسد. نصر حریری که قبلاً به عنوان نمایندۀ مخالفان در مذاکرات ژنو شرکت داشت در صفحۀ توئیتر خود می‌نویسد: "در حالی که هم‌وطنان سوری در اردوگاه‌های پناهندگی زیر باران و در سرما جان می‌دهند، بعضی از برادران عرب برای گشایشی به سوی جنایتکاران (رژیم دمشق) با هم مسابقه می‌دهند"...

نصر حریری می‌افزاید: "آری، بشار آدمکش می‌تواند پیروز شود. او با همدستی جامعۀ بین‌المللی و سازمان ملل می‌تواند برنده شود اما هیچگاه در برابر ارادۀ ملت پیروز نخواهد شد".

به گفتۀ نوار الیور که در اندیشکدۀ "عمران" در ترکیه به تحقیق مشغول است "مخالفان مسلح و نظامی بشار اسد هیچ چاره‌ای ندارند مگر دنباله‌روی از تصمیم‌های بین‌المللی، در غیر این صورت همه چیز را از دست خواهند داد".

اما در سطح بین‌المللی، به نظر می‌رسد که با انفعال نسبی آمریکا، سرنوشت سوریه بیش از گذشته در دست مسکو، آنکارا و تهران باشد.