ترکیه: اردوغان در برابر چالش انتخابات

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه و حزب او "عدالت و توسعه"، پس از پانزده سال حکومت پیوسته، هنوز هواداران سرسخت فراوانی دارند و از بخت پیروزی نیز برخوردارند. با این حال، سرکوب‌های شدید، دستگیری‌ها و اخراج‌های گسترده و تنگ کردن فضای تنفس شهروندان در پی کودتای شکست خوردۀ ژوئیۀ ٢٠١۶ و بویژه از نفس افتادن اقتصاد کشور، ناخرسندی‌ها را چنان گسترش داده است که برای نخستین بار پایه‌های حکومت «سلطان عصر جدید» و حزب او را لرزان کرده است. تنها انگیزۀ بسیاری از شهروندان از شرکت در انتخابات، بیرون راندن رجب طیب اردوغان از صحنۀ سیاسی ترکیه است. در نظر آنان، شکست او بسیاری از مشکلات کنونی کشور و از جمله سنگینی فضای سیاسی داخلی و تیرگی روابط با کشورهای خارجی را برطرف خواهد کرد.

رقبای رئیس جمهوری بیتابی حداقل بخشی از شهروندان را در این زمینه بخوبی درک کرده و با همین هدف به میدان آمده‌اند. آنان، با این حال بخوبی می‌دانند که در یک دهه و نیم حکومت، رجب طیب اردوغان و حزب او چنان در سراسر دستگاه اداری رسوخ کرده و چنان شبکۀ اجتماعی گسترده‌ای در میان بخش سنتی-اسلامی جامعۀ ترک ایجاد کرده‌اند که راندن آنان از قدرت آسان نیست.
بگفتۀ یکی از استادان پیشین دانشگاه که همچون هزاران نفر دیگر از شهروندان ترکیه، در پی سرکوب‌های اخیر کشور را ترک کرده و به اروپا پناه آورده است، رجب طیب اردوغان همان "الین" فیلم‌های معروف به همین نام است که کنترل سفینۀ کشور را بدست گرفته و خلاصی از او به این آسانی‌ها صورت نمی‌گیرد.

با این حال، این بار دو پدیدۀ تازه چشم‌اندازِ روشن‌تری در برابر شهروندان گشوده است. نخست آنکه اینک یکی از نامزدهای مقامِ ریاست جمهوری، جانشینی جدی برای رجب طیب اردوغان بشمار می‌آید. "مُحرّم اینجه"، نامزد ۵٤ سالۀ حزب "جمهوری خلق"، رقیبی سرسخت‌تر و پُرکارتر از آن است که چندی پیش تصور می‌شد. او در دو ماه اخیر با نیروی فراوان در سراسر خاک ترکیه به دیدار شهروندان رفته، گردهمآئی‌های انتخاباتی گسترده سازمان داده، با زبانی گزنده، غرور و تصور شکست ناپذیری رجب طیب اردوغان را درهم شکسته و با گفتاری نرم توجۀ همۀ کسانی را که خواستار کنارگذاشتن رئیس کنونی دولت هستند، به خود جلب کرده است. او خود را نامزد «همبستگی و یکپارچگی همۀ ٨٠ میلیون شهروندِ کشور» می‌داند و وعدۀ بازگشت به یک نظام پارلمانی، اصلاح دستگاه دادگستری، نزدیکی به اتحادیۀ اروپا و به حرکت انداختن چرخ‌های اقتصادی کشور را می‌دهد.

مُحرّم اینجه، با این حال، می‌داند که برای پیروزی باید بخشی از رأی‌دهندگان سنتی را که به دلایل گوناگون از اردوغان روی گردانده‌اند بخود جلب کند. از همین رو، در گردهمآئی‌های بزرگ، بر آنچه جوهر اساسی حزب اوست یعنی لائیسیته، تأکید چندانی نمی‌کند و در بارۀ آموزش و پرورش که در دورۀ اردوغان بشدت مذهبی شده است، راه احتیاط پیش گرفته و می‌گوید آن را «به میدان انتقام جوئی سیاسی بدل» نخواهد کرد.

پدیدۀ دوم که مُحرّم اینجه از آن غافل نیست، جلب نظر کُردهای کشور است که ١۵ درصد رأی‌دهندگان را تشکیل می‌دهند؛ آنان که اینک بکلی از اردوغان روی گردانده‌اند، رأی‌دهندگان تعیین‌کننده‌ای در انتخابات یکشنبه بشمار می‌آیند. مُحرّم اینجه در گذشته با لغو مصونیت پارلمانی نمایندگان کُرد در مجلس ترکیه مخالفت کرد و در مبارزات انتخاباتی اخیر نیز خواستار آزادی "صلاحدین دیمیرتاش"، رهبرکُردِ حزب "دموکراتیک خلق‌ها" شد که در زندان بسر می‌برد. صلاحدین دیمیرتاش، خود نامزد انتخابات ریاست جمهوری است و از درون زندان با استفاده از شبکه‌های اجتماعی، تلاش می‌کند در مبارزات انتخاباتی شرکت کند.
رهبران حزب "دموکراتیک خلق‌ها" از حال اعلام کرده‌اند که اگر انتخابات ریاست جمهوری به دور دوم بکشد، از نامزدی مُحرّم اینجه پشتیبانی خواهند کرد.

نامزد دیگر انتخابات ریاست جمهوری، خانم "مِرال اکشنر"، استاد ۶٢ سالۀ تاریخ است که بیش از بیست سال پیش مدتی وزیر کشور شد و تنها هشت ماه پیش در تأسیس یک نیروی سیاسی ناسیونالیست راست‌گرا بنام حزب "خوب" شرکت کرد. او از برچیدن «حالت اضطراری» و برقراری مجدد نظام پارلمانی حمایت می‌کند و بر ضرورت لائیک بودن دولت و زندگی اجتماعی تأکید می‌ورزد.

"تِمِل کاراملااوغلو"، رهبر حزب "سعادت" نیز هدفی جز سدکردن راه بر رجب طیب اردوغان ندارد. این حزب دارای گرایش اسلامی، با این حال، با "عدالت و توسعه" هم‌ریشه است و هر دو از چشمۀ اسلام سیاسیِ رئیس جمهوری پیشین "نجم الدین اربکان"، آبیاری شده‌اند.
تِمِل کاراملااوغلو، با تجدید نظر سال گذشته در قانون اساسی مخالفت کرد. هر چند انتظار نمی‌رود وی در انتخابات ریاست جمهوری و حزب او در انتخابات پارلمانی رأی بسیاری بدست آورند، اما با توجه به رقابت تنگاتنگ پیش رو، آراء وی می‌تواند رجب طیب اردوغان را از پیروزی در دور اول محروم سازد و این چنین راه را بر ائتلاف نامزدها در دور دوم بگشاید.

"دوگو پِرینجک"، نامزد کمونیست "حزب کارگران" ترکیه است که «قتل عام» ارامنه را «دروغ امپریالیستی» می‌داند و خواستار بهبود روابط با مسکو و دمشق است. او که در سال ٢٠١٣ به اتهام تدارک یک کودتا به حبس ابد محکوم شد، اندکی بعد مورد عفو قرار گرفت.

در حالیکه ٩٠ درصد رسانه‌ها در اختیار دولت و رجب طیب اردوغان قرار دارد، نظرسنجی‌های منتشر شده بین ٤٠ تا ۶٠ درصد آراء دور اول را از آن رئیس جمهوری کنونی می‌دانند. در همین حال، برخی از نظرسنجی‌ها نیز آراء مُحَرم اینجه را در دور اول تا ٣۵ درصد ارزیابی کرده‌اند. اگر وی بتواند در دور نخست تا این میزان آراء را از آن خود کند و انتخابات را بدور دوم بکشاند، پیروزی کوچکی بدست آورده است. به علاوه در چنین صورتی، با توجه به ائتلاف‌های ممکن، وی بخت خویش را در دور دوم فراوان افزایش می‌دهد.