خاستگاه حجاب و نقاب اسلامی L'origine du voile islamique

بسیاری از پژوهشگران معتقدند که در آغازِ اسلام زنان رو نمی‌گرفتند و مسلمانان حجاب و نقاب زنان را از ملت‌های دیگر گرفته‌اند. احمد کسروی نخستین پژوهشگری بود که از سرچشمۀ اصلی حجاب و نقاب زنانِ مسلمان پرده برداشت.

شنوندگان عزیز، سلام!

Chers auditeurs, bonsoir

در برنامۀ این هفته می‌خواهم از تاریخچۀ حجاب و نقابِ زنانِ مسلمان با شما صحبت کنم. می‌دانید که این پدیدۀ دینی و فرهنگی حتی برای کشور‌های غربی نیز به مسئله‌ای سیاسی و مشکلی اجتماعی تبدیل شده و بیش از 25 سال است که سیاستمداران، فیلسوفان و جامعه‌شناسان این کشورها دربارۀ آن بحث و مجادله می‌کنند.

Ce soir, je vais vous parler de l’origine de la Burka et du voile islamique. Comme vous le savez, dans certains pays occidentaux, ces deux éléments culturels et religieux des musulmans se sont transformés, depuis un quart de siècle, en un problème social voire un casse-tête politique, et cela, à cause d’un pourcentage minime de femmes musulmanes qui ont choisi de porter le voile et parfois la Burka dans l’espace public. Il ne m’appartient naturellement pas de porter dans cette émission un jugement sur leur choix. Mais ce que je constate est que, depuis 25 ans, les politiques, les philosophes et les sociologues débattent de ce problème. Des centaines de livres ont été publiés en plusieurs langues pour expliquer, d’abord, les raisons de l’émergence de ce phénomène en Occident et, ensuite, suggérer des solutions aux problèmes engendrés. Certains auteurs ont bien précisé qu’au début de l’islam, le voile et la Burka, tels que nous les connaissons aujourd’hui, n’existaient pas. Donc, ils ne sont pas d’origine islamique. Mais d’où viennent-ils exactement

بسیاری از پژوهشگران معتقدند که در آغازِ اسلام زنان رو نمی‌گرفتند و مسلمانان حجاب و نقاب زنان را از ملت‌های دیگر گرفته‌اند. تا جایی که من اطلاع دارم، احمد کسروی، مورخ ایرانی، نخستین پژوهشگری بود که از سرچشمۀ اصلی حجاب و نقاب زنانِ مسلمان پرده برداشت و من آن را سال‌ها پیش، زمانی که دربارۀ زندگانی و آثار کسروی تحقیق می‌کردم متوجه شدم.

A ma connaissance, l’auteur qui a mis pour la première fois le doigt sur l’origine du voile islamique, est Ahmad Kasravi, historien iranien, que j’ai découvert, il y a une vingtaine d’années, lors de mes recherches sur sa vie et son œuvre

کسروی رساله‌ای دارد به نام «خواهران و دختران ما». در آنجا از کتابِ زندگانی تمیستوکْلِ پلوتارک، مورخ رومی یونانی اصل، نقل می‌کند که وقتی یونانیان می‌خواستند تمیستوکْل، دولتمرد و فرمانده ارتش یونان، را به اتهام خیانت دستگیر کنند، او در خانۀ شخصی به نام نیکو گِنیس (به فرانسه، نیکوژِنِس) پنهان می‌شود. میزبانش برای نجات جان او تدبیری می‌اندیشد و آن اینکه چون مردم آسیا به ویژه ایرانیان همسران و کنیزانشان را از چشم مردان دور نگه می‌دارند و هنگام سفر آنان را در چادرهای در بسته بر روی ارابه می‌نشانند و جا به جا می‌کنند، شاید بشود تمیستوکْل را به این صورت از یونان بیرون برد. در نتیجه، اورا با این نیرنگ که دخترجوانی از ایوناست و یکی ازبزرگان ایران او را به زنی گرفته است، در چادر دربسته‌ای بر روی ارابه می‌نشانند و از یونان خارج می‌کنند.

Kasravi se réfère à un livre de Plutarque, historien de la Rome antique, intitulé la vie de Thémistocle, homme d’Etat et stratège athénien. Soupçonné de trahison, Thémistocle est recherché par les Athéniens pour être jugé et, évidemment, mis à mort. Il se réfugie chez son ami, Nicogénès. Ecoutons ce que nous raconte Plutarque : Après le dîner, le précepteur des enfants de Nicogénès fut saisi d’une transe et, sous le coup d'une inspiration divine, déclama en mesure ceci: «À la nuit, donne voix; à la nuit, donne conseil; à la nuit, donne la victoire». Bref, Nicogénès mit au point la combine suivante : La plupart des peuples barbares et surtout les Perses sont naturellement portés, vis-à-vis de leurs femmes, à une jalousie farouche et insupportable. Non seulement leurs épouses légitimes, mais même les femmes achetées et prises pour concubines, ils les gardent rigoureusement, en sorte qu'elles ne soient vues par personne de l'extérieur; elles passent leur vie enfermées à la maison et, lors des voyages, elles sont étroitement encloses dans des tentes voiturées sur les chars. Un chariot de ce genre fut aménagé pour Thémistocle, qui s'y tint caché durant le transport; l'entourage disait constamment aux gens qu'on rencontrait et qui posaient des questions, que l'on convoyait une petite femme grecque d'Ionie destinée à l'un des courtisans du Roi de Perse. Ainsi Thémistocle a eu la vie sauve

به گفتۀ کسروی، در ایران باستان، چنان که پلوتارک به دقت توصیف می‌کند، توانگران زن‌هاشان را در چادر دربسته‌ای بر روی ارابه جا به جا می‌کردند، اما زنانی که دسترسی به چنین وسیله‌ای نداشتند و می‌خواستند از منزل بیرون بروند خود چادر کوچکی بر سر می‌انداختند و بیرون می‌رفتند. شاید همین سنت است که هنوز در افغانستان رایج است. اما برخی از نویسندگان افغانی مانند بسیاری از ایرانیان، پدیدۀ حجاب و برقع را به اسلام نسبت می‌دهند. کسروی با آوردن چندین حدیث نشان می‌دهد که زنان در زمان پیامبرِ اسلام رو نمی‌گرفتند. پس از گشودن ایران به دست اعراب مسلمان، بسیاری از سنت‌های ایرانیان از جمله حجاب زنان به اسلام منتقل شد.

Selon Kasravi, dans Iran ancien, comme le montre Plutarque, les femmes des familles aisées se déplaçaient dans une tente sur un chariot, mais les femmes privées de ce luxe, mettaient elles-mêmes une sorte de petite tente sur la tête pour sortir de chez elles. C’est peut-être la même tradition qui perdure en Afghanistan. Mais plusieurs auteurs afghans comme beaucoup d’Iraniens associent le phénomène du voile et de la Burka à l’islam. Selon Kasravi, au temps du Prophète, les femmes musulmanes ne se couvraient pas la tête ni le visage. Après la conquête de l’Iran, il semblerait bien que l’islam ait repris plusieurs coutumes iraniennes y compris le voile

دربارۀ این موضوع هنوز تحقیق علمی گسترده با استناد به شواهد و اسناد گوناگون صورت نگرفته است. باید با روش علمی و بدون تعصب به مطالعه‌ای گسترده در این باره دست زد. اگر تحقیقی علمی در بارۀ این موضوع مشخص می‌شناسید ما را بی‌خبر نگذارید.

شاد و خرم باشید!

Je vous souhaite santé, bonheur et prospérité
Et j’espère vous retrouver dans la prochaine émission