در آغاز کاتبان سومری نوک قلم‌های نئین خود را باریک و تیز می‌تراشیدند، اما رفته رفته عادت کردند آن را موّرب بتراشند. در نتیجه، نگاشته‌هاشان بر روی لوح‌های گِلی به صورت ردیفی از نگاره‌های میخ مانند ظاهر شد. از این خط، عیلامیان در غرب ایران کنونی، هیتی‌ها در آناتولی و سپس هخامنشیان برای نوشتن پارسی باستان استفاده کردند.
شنوندگان عزیز، سلام !
Chers auditeurs bonsoir
دربارۀ خاستگاه و سرآغاز «نوشته» در جهان، میان پژوهشگران و باستان‌شناسان هم‌رایی وجود ندارد. ظهور این پدیده به احتمال زیاد نتیجۀ نیاز عملیِ جامعه‌های انسانیِ سازمان یافته به ضبط اطلاعات، نگهداری حساب‌های مالی، تدوین قوانین و ثبت تاریخ بوده است. پژوهشگران معتقدند که در هزارۀ چهارم پیش از میلاد، داد و ستد تجاری و دستگاه اداری در بین‌النهرین به چنان درجه‌ای از پیچیدگی رسیده بود که آدمیان دیگر نمی‌توانستند با تکیه بر حافظۀ خود حساب معاملات را نگه دارند و داد و ستد تجاری را پیش ببرند. در نتیجه، نیازمند وسیله‌ای بودند که بتوانند اطلاعات روزافزون را ثبت کنند. از همین رو نوشته را ابداع کردند.
L’écriture, ce point de repère de la sortie de l’homme de la préhistoire, aurait été inventée, selon les chercheurs, vers 3250 ans avant notre ère sur le bord du Nil, ou entre 3350 et 3150 ans non loin du Tigre et de l’Euphrate. Puisque ces deux systèmes d’écriture ne découlent pas l’un de l’autre, il est probable que chacun a été mis au point de façon indépendante
البته اختراعِ نوشته ناگهانی نبوده و در چندین مرحله صورت گرفته است. بر پایۀ یافته‌های باستان‌شناختی، پژوهشگران معتقدند که نخستین برنوشته‌ها بر روی لوح‌های گِل رُس مربوط به سومریان اند که از پایان هزارۀ چهارم و در سراسر هزارۀ سومِ پیش از میلاد در جنوب عراق کنونی می‌زیستند. این برنوشته‌ها نشانه‌هایی هستند که سومریان آن‌ها را برای ثبت حساب‌های کشاورزی به کار می‌بردند. لوح‌های دیگری نیز دربردارندۀ اطلاعاتی دربارۀ سازمان اجتماعی سومریان اند. برای مثال، آن‌ها نشان می‌دهند که سومریان نه تنها مخترع پول بلکه پدیدآورندۀ وامِ با بهره نیز بوده‌اند.
Les premières tablettes qu’on a découvertes dans le pays de Sumer sur l’emplacement du grand temple de la cité d’Uruk (Ourouk) établissent une sorte de comptabilité du temple. Les signes écrits sont des comptes agricoles. Ce sont en fait des pictogrammes dont chacun renvoie à un objet ou à un être désigné. En combinant plusieurs pictogrammes, on pouvait même exprimer une idée, ce qui explique l’emploi quelquefois du terme d’idéogramme
نخستین لوح‌های گِلی سومری به «خط تصویری» اند که به آن «سنگ نگاره» نیز می‌گویند. هر نگاره‌ای نشان‌دهندۀ چیزی یا موجودی بوده است. سومریان با ترکیب نگاره‌ها می‌توانستند ایده‌‌ای را نیز بیان کنند. از همین رو، بعضی‌ها به این کار آنان ایده‌نگاری نیز گفته‌اند. البته اصطلاح ایده‌نگاری را معمولاً برای خط چینی‌و ژاپنی یا هیروگلیف مصر باستان به کار می‌برند. برای مثال، سومریان با افزودن علامت محوطۀ بسته به علامت چوبدستی، ایدۀ چوپان را بیان می‌کردند. یا برای بیان ایدۀ شاه به نگارۀ آدم، نشانه‌ای می‌افزودند که معنای آن «بزرگ» بود.
Les chercheurs ont inventorié environ 1500 pictogrammes. Ils ont constaté une évolution étonnante vers 2900 av. J.-C. Au fil des siècles, le pictogramme a, au fur à mesure, cessé de représenter l’objet qu’il désignait. Désormais son sens dépendra du contexte. Les pictogrammes primitifs ont disparu. Pour dessiner les choses sur les tablettes d’argile, les comptables sumériens utilisaient d’abord des roseaux taillés en pointe. Puis, ils se sont mis à les tailler obliquement
در «خط تصویری» هر نگاره نمودار شیئ یا موجود خاصی بود. اما رفته رفته این دلالتِ سرراست از میان رفت و معنای نگاره‌ها وابسته به متن شد. از آن پس معنا را می‌بایست از متن بیرون کشید. پژوهشگران زمان این تحول را در حدود 2900 پیش از میلاد تعیین کرده‌اند. این بار نگاره‌ها می‌توانستند، بسته به متنی که در آن به کار رفته بودند، معناهای گوناگون داشته باشند. برای مثال، علامت «پا» هم می‌توانست به معنای «رفتن» باشد، هم به معنای «ایستادن» و هم به معنای «بردن». بدین‌سان، تعداد نگاره‌ها از حدود 1500 به 600 رسید و کار کاتبان سبک‌تر شد.
En taillant des roseaux obliquement, des empreintes imprimées sur l’argile fraîche prenaient la forme de « coins » et de lignes qui constituaient des espèces de clous, raison pour laquelle cette écriture a pris le nom de « cunéiforme ». Mais elle a subi une autre mutation importante consistant à faire en sorte que les signes renvoient aux sons des mots de la langue parlée. Pour cela, ils ont utilisé un procédé très simple : se servir d’un pictogramme désignant non pas l’objet qu’il représente, mais un autre objet phonétiquement voisin
در آغاز کاتبان سومری نوک قلم‌های نئین خود را باریک و تیز می‌تراشیدند، اما رفته رفته عادت کردند آن را موّرب بتراشند. در نتیجه، نگاشته‌هاشان بر روی لوح‌های گِلی به صورت ردیفی از نگاره‌های میخ مانند ظاهر شد. از همین رو، این نوع خط را خط میخی نامیده‌اند. این خط از سومریان به تمدن‌های دور و نزدیک منتقل شد. چنان که عیلامیان در غرب ایران کنونی، هیتی‌ها در آناتولی و سپس هخامنشیان برای نوشتن پارسی باستان از آن استفاده کردند.
Ainsi, l’écriture inventée par les Sumériens est devenue, après des mutations successives, un moyen extraordinaire de transcrire des langues bien différentes de celle qui lui avait donné le jour. Des langues comme l’akkadien, l’élamite à l’ouest du territoire actuel de l’Iran, le hittite en Anatolie et aussi le « vieux perse », ancêtre du persan actuel
شاد و خرم باشید!
Je vous souhaite santé, bonheur et prospérité
Et j’espère vous retrouver dans la prochaine émission
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید