ریشه‌های موسیقی کوچه‌بازاری (١): ابراهیم سلمکی و بیات خوزستان

اصطلاح موسیقی کوچه‌بازاری را برخی منتقدان تحقیرآمیز می‌دانند. اما این عبارت را می‌توان بدون کوچکترین بار منفی، برای نامگذاری بخشی از موسیقی عامیانۀ ایران به کار برد که مستقیماً از موسیقی عربی زمانۀ خود تقلید کرده است.

قاسم جبلی یکی از اولین کسانی است که موسیقی عربی را باب کرد

در اینجا عنوان کوچه بازاری را تنها به موسیقی و ترانه‌هایی محدود می‌کنیم که متأثر از موسیقی عربی هستند.حتی موسیقی لاله‌زاری را می‌توان از سبک کوچه‌بازاری جدا کرد. بدون شک خیلی از تصنیف‌های مهوش یا آفت لاله‌زاری بود اما رنگ و ریتم و حال عربی نداشت.

معمولاً قاسم جبلی را نخستین یا یکی از نخستین کسانی می‌دانند که تصنیف‌هایش را به تقلید از موسیقی عربی ساخت. اما آهنگسازان دیگری نیز بودند که در رواج این سبک موسیقی نقش مهمی داشتند.

بیات خوزستان

ابراهیم سلمکی که از جمله برای جبلی آهنگ‌های معروفی ساخته در یک برنامۀ تلویزیونی گفته است که خود آفرینندۀ "دستگاه جدیدی در موسیقی ایرانی است". او این "دستگاه" را بیات خوزستان می‌نامد. وی در همین برنامه قسمتی از "بیات خوزستان" را با ویولون اجرا می‌کند.

با شنیدن این قطعه تردید نمی‌توان کرد که تعداد بسیار زیاد –و شاید اکثر- ترانه‌های کوچه‌بازاری در همین مایه ساخته شده‌اند.
معلوم نیست که ابراهیم سلمکی این موسیقی را در چه سالی ابداع کرده است. اما می‌توان این فرض را مطرح کرد که سلمکی یکی از پایه‌گذاران اصلی سبک کوچه‌بازاری است.
(ادامه دارد)