موسیقی فلامنکو و میراث فدریکو گارسیا لورکا (٢): ترانههای کولی
نتشر شده در:
گوش کنید - ۱۸:۳۹
مجموعۀ «ترانههای کولی» که در سال ١٩٢٨ منتشر شد، شاید هنوز مردمپسندترین اثر فدریکو گارسیا لورکا باشد. او که سخت شیفتۀ فرهنگ کولیان جنوب اسپانیا بود و با موسیقی آنان انس داشت، برخی از اشعار خود را مستقیماً با تأثیر و حتی گاه با بازنویسی و تغییر و تبدیل ترانههای سنتی کولیها نوشت. لورکا برای این «ترانه»ها آهنگ میساخت و یا گاه بر روی نغمههای موجود، هارمونی اضافه میکرد. او سپس این آثار را خود مینواخت و از دوستان خوانندهاش دعوت میکرد تا در اجرا همراهیاش کنند.
ترانۀ «سورونگوی کولی» یکی از مشهورترین و ماندنیترین ترانههای لورکا است. «سورونگو» (Zorongo) نام یکی از شیوههای رقص فلامنکو است. در این اثر، لورکا با برداشت مستقیم از آوازهای کولیان و همچنین با استفاده از ریتم موسیقی سورونگو، به ترکیب دلانگیزی رسیده که طی بیش از هشتاد سال، توسط بزرگترین خوانندگان فلامنکو بارها و بارها اجرا شده است.
برای مقایسه میتوان به تصنیف «مرغ سحر» اشاره کرد که نخستین بار در سال ١٣٠٦ خورشیدی (١٩٢٧) با صدای ملوک ضرابی ضبط شد. «سورونگوی کولی» هم -به احتمال زیاد- اولین بار در سال ١٩٣١ به قصد ضبط اجرا گردید.
هر دو اثر که سرودههای دو شاعر بزرگ هستند، در زمانۀ تحولات تاریخی تند و غیرقابل پیشبینی خلق شده و طی چندین دهه ملتی را همراهی کرده و انگار دلداری دادهاند.
در نخستین ضبط موجودِ «سورونگوی کولی»، صدای پیانو را با نوازندگی شخص لورکا میشنویم. خوانندهای که یکی از دوستان نزدیک شاعر بود و به «آرژانتینی» (La Argentinita) شهرت داشت، در این اجرا وی را همراهی میکند. (به فایل صوتی برنامه رجوع کنید)
تقسیمبندی غیر ممکن فلامنکو
نگاهی به اجراهای متعدد ترانۀ «سورونگوی کولی» طی ٨٥ سال گذشته میتواند چشمانداز روشنی از دگرگونی موسیقی فلامنکو و راههای متنوع آن به دست دهد. از فلامنکوخوانهای کاملاً سنتی گرفته تا هنرمندانی که موسیقی فلامنکو را تنها منبع تغذیهای برای خلق آثار مدرن میدانند، همه و همه، این ترانه را اجرا کردهاند.
اما طبقهبندی فلامنکو به این آسانیها ممکن نیست و به رغم پژوهشهای بسیار زیاد نمیتوان از وجود "سبکشناسی" قطعی و دقیق سخن گفت. هم چنان که امروزه در حوزۀ موسیقی سنتی ایران (و ادامههای آن) چیزی به اسم سبکشناسی دیده نمیشود، اگرچه تحقیق و سخن فراوان است.
سهگانگی فلامنکو –رقص، موسیقی، آواز- و گوناگونی ریشههای تاریخی آن (فرهنگ کولیها، میراث شرق و دنیای اسلام و دستمایههای محلی اروپایی) و البته تداخل بیوقفۀ همۀ این عوامل، باعث میشود که تقسیمبندی دقیق و روشن فلامنکو کاری محال به نظر بیاید.
انواع رقص و ریزهکاریهای آن، سبکها و لحنهای آواز و تکنیکهای گیتارنوازی میتوانند هر یک معیاری باشند برای تقسیمبندی.
به عنوان مثال، در موسیقی فلامنکو «پالو»های (Palo) مختلفی تشخیص داده میشود. اما حتی تعریف دقیق این «پالو» معلوم نیست. برخی آن را "سبک آواز" تعریف کردهاند، و برخی دیگر آن را کم و بیش به مفهوم «دستگاه» ایرانی نزدیک میبینند. اما در هر صورت، اتفاق نظری در مورد تعریف و تقسیمبندی «پالو»ها دیده نمیشود.
(ادامه دارد)
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید