چشم انداز درخشان تولید گاز"شِیل" درجهان

به رغم سقوط قیمت جهانی نفت خام طی سال های اخیر، تولید گازشِیل در جهان کاهش نیافته است. ذخایر گاز شِیل آنقدر زیاد است که در صورت استحراج بهینه آن میتوان گفت که بسیاری از کشورهای جهان به مرحله خودکفایی در زمینه سوخت های فسیلی خواهند رسید و برخی دیگر که هم اکنون وارد کننده عمده سوخت های فسیلی هستند، صادر کننده اینگونه سوخت ها خواهند شد. آمریکا که چهارمین ذخایر بزرگ گاز شِیل در جهان را پس از کشورهای چین، آرژانتین و الجزایر دارد، با تولید سالانه‌ای بیش از ۴۸۰ میلیارد مترمکعب، نخستین تولید کننده گاز شِیل در جهان است. در سال ۲۰۱۰ میلادی و با گسترش شتابان تولید گاز شِیل در آمریکا، اکثریت قریب به اتفاق کارشناسان و متخصصان انرژی در جهان بر این باور بودند که گاز شِیل دورنمای تولید و مصرف انرژی در جهان را دستخوش تحول و دگرگونی بزرگی خواهد کرد. پس از آغاز سقوط قیمت نفت خام از ژوئن سال ۲۰۱۴ میلادی و تداوم این سقوط طی دو سال گذشته، مشکلات اقتصادی صنایعی که در این زمینه فعالیت میکردند بر مشکلات همیشه مطرح زیست-محیطی تولید گاز شِیل افزوده شد و دراین شرایط تازه، دورنمای تولید گاز شِیل بار دیگر مبدل به موضوع مورد بحث کارشناسان و متخصان انرژی در جهان شده است. در حالی که گروهی از آنان آینده ای برای تولید گاز شِیل در جهان نمی بینند، گروه‌های دیگری به آینده گاز شِیل در جهان بسیار خوش بین هستند. خوش بینی آنان بر توسعه فناوری های علمی جدید تولیدی استوار است. آنان می گویند فناوری‌های جدید برای تولید گاز شِیل، ضمن رعایت موازین زیست-محیطی، هزینه های تولید را به نحو چشم گیری کاهش خواهد داد. آنها، آینده بسیار روشنی برای تولید گاز شِیل در جهان پیش بینی می کنند.

این مجله اقتصادی به موضوع آینده تولید و مصرف گاز شِیل در جهان اختصاص دارد. دکتر پرویز مینا مشاور عالی بین المللی نفت میهمان این برنامه است.

گاز شِیل و گاز متعارف دارای فرمول مولکولی مشابه هستند

اما پیش از شکافتن و تحلیل موضوع، یادآوری این نکته ضرورت دارد که گاز شِیل و گاز طبیعی متعارف از نظر ملکولی با یکدیگر تفاوت ندارند. هر دو گاز، از چندين گاز سوختی تشكيل شده كه گاز عمده آن، گاز متان است. معمولاً متان بيش از % 85 ترکیب ملکولی گاز شِیل و گاز طبیعی متعارف را تشکیل میدهد. مابقی ترکیب آن را دیگر گازهای سوختی مانند پروپان و بوتان تشکیل میدهند.تفاوت بین گاز شِیل و گاز طبیعی متعارف در محل قرار گرفتن آنها در بافت و لایه های زیر زمینی است. در حالی که ذخایر گاز طبیعی متعارف در میادین وسیع زیر زمینی قرار گرفته که دسترسی به آن اغلب آسان است، گاز شِیل در میان صخرهای زیر زمینی نفوذ ناپذیر محبوس شده است و برای استخراج آن باید از تکنیک های ویژه، از جمله تکنیک " هیدرولیک" یعنی شکستن لایه های بین صخرهای زیرزمینی با فشار آب استفاده کرد.

افزایش روند تولید گاز و نفت شِیل درآمریکا

آمریکا بزرگ ترین کشور جهان است که بهره برداری از گاز شِیل را به صور گسترده ای آغاز کرده است. تولید گاز شِیل در آمریکا در سال 2014 میلادی 416 میلیارد متر مکعب بوده و سپس در سال 2015 تولید گاز شِیل آمریکا به 471.9 میلیارد متر مکعب افزایش یافته است. آژانس بین المللی انرژی تولید گاز شِیل آمریکا در سال 2016 را 480.6 میلیارد متر مکعب برآورد می کند.

گاز شِیل آمریکا را مبدل به نخستیت تولید کننده گاز و نفت جهان کرده است

به شکرانه تولید گاز شِیل، آمریکا در سال 2014 روسیه را پشت سر گذاشت و مبدل به بزرگترین تولید کننده گاز جهان شد. در همان حال، با افزایش تولید نفت شِیل تولید نفت خام آمریکا از مرز 14 میلیون بشکه در روز گذشت و آمریکا عربستان سعودی را عقب زد و مبدل به نخستین تولید کننده نفت خام در جهان شد.

صنایع گاز ونفت شِیل آمریکا به رغم سقوط قیمت جهانی نفت رقابتی شده اند
به رغم سقوط قیمت جهانی نفت خام طی سال های 2015-2016 میلادی, تولید گاز و نفت آمریکا کاهش نیافت. حفظ سطح تولید در آمریکا با توجه به افزایش شدید نرخ بازدهی در این بخش و کاهش بسیار مهم هزینه تولید به صنایع تولید کننده گاز و نفت شِیل امکان داد تا موقعیت خود را در بازار جهانی سوخت های فسیلی حفظ کند.
در حال حاضر، سطح تولید گاز شِیل آمریکا بیش از 50 درصد میزان کل تولید گاز این کشور و در حدود 15 در صد کل تولید گاز جهان برآورد میشود.

هنگامیکه قیمت جهانی نفت خام در نیمه دوم سال میلادی 2014 به کمتر از 40 دلار در بشکه و در ابتدای سال 2015 میلادی به کمتر از 30 دلار در بشکه سقوط کرد، برخی از متخصصان پایان بهره برداری گاز و نفت شِیل در جهان را اعلام کردند. در آن زمان تولید و بهره برداری گاز و نفت شِیل در شرایطی از نظر اقتصادی به صرفه و صلاح بود که قیمت متوسط جهانی هر بشکه نفت خام از 80 دلار کمتر نباشد. با وجود این منطق اقتصادی، صنایع گاز و نفت شِیل آمریکای شمالی تلاش بسیار گسترده ای را در جهت کاهش هزینه تولید و به گارکیری فناوری های نوین در این صنعت آغاز کردند. تلاش شگفت آور آنها بیشتر به معجزه شباهت داشت. زیرا بسیاری از آنها در زمانی کمتر از یک سال توانستند، هزینه های تولید را در حدود 40 در صد کاهش دهند. هر چند بسیاری از تولید کنندگان کوچک گاز و نفت شِیل آمریکای شمالی که نتوانستند خود را با شرایط سخت تازه تطبیق دهند، از دور خارج شدند، اما اکثریت تولید کنندگان بزرگ و متوسط گاز و نفت شِیل در صحنه ماندند. ژان-لوئی شیلانسکی مدیر مرکز هیدرو کربورهای غیر متعارف فرانسه میگوید: تولید کنندگان آمریکایی گاز و نفت شِیل با تلاش بسیار شدید، خود را با شرایط کنونی بازار جهانی نفت تطبییق دادند. با قیمت متوسط نفت 50 دلاری آنها با یک سود معقول در بازار رقابتی نفت خواهند ماند. در صورتیکه قیمت نفت از 50 دلار در هر بشکه بیشتر شود- چیزی که در آینده بسیار محتمل است، حاشیه سود دهی تولید کنندگان گاز و نفت شِیل آمریکا بیشتر خواهد شد.

دکتر پرویز مینا مشاور عالی بین المللی در امور نفت، آینده بسیار خوبی را برای توسعه گاز شِیل در جهان میداند. او میگوید با توجه با اینکه گاز در میان سوخت های فسیلی پاکیزه ترین سوخت است، میزان تولید و مصرف آن در آینده افزایش قابل توجهی خواهد داشت و در نتیجه گاز شِیل نقش عمده ای را در سبد سوختی جهان در آینده خواهد داشت...

بلومبرگ امروز، سه شبه اول نوامبر قیمت هر بشکه نفت خام سبک تگزاس موسوم به دبلیو تی آی WTI را 47.51 دلار و قیمت هر بشکه نفت خام برنت دریای شمال را 48.22 دلار اعلام کرده است.

در حال حاضر تولید گاز و نفت شِیل بیشتر در آمریکای شمالی متمرکز است. آمریکا هم اکنون بیش از 100 هزار و کانادا بیش از 20 هزار چاه فعال دارد. در سایر نقاط جهان، کمتر از 1000 چاه بهره برداری گاز و نفت شِیل فعال است. چندین کشور جهان، از جمله چین، آرژانتین، مکزیک، بریتانیا... برنامه های تحقیقی بسیار جدی در زمینه بهره برداری گاز و نفت شِیل را آغاز کرده اند. برخی از آنها در آینده ای نه چندان دور میتوانند مبدل به تولید کنندگان مهم گاز و نفت شِیل در جهان شوند.

چین که با 31 هزار میلیارد مترمکعب ذخایر، بزرگ ترین ذخایر گاز و نفت شِیل جهان را دارد هم اکنون فقط 5 میلیارد متر مکعب گاز شِیل در سال تولید می کند. چین در نظر دارد تا تولید گاز شِیل خود را در افق سال 2020 میلادی به 30 میلیارد متر مکعب در سال افزایش دهد.

دکتر پرویز مینا با توجه به موقعیت پیشرفته تکنولوژی آمریکا در زمینه تولید گاز و نفت شِیل اعتقاد دارد که آمریکا این موقعیت پیشرو را همواره حفظ خواهد کرد...

ذخایر جهانی گاز شِیل چقدر است؟

گی مزونیه متخصص مهندسی نفت و اقتصاد‌دان مؤسسه فرانسوی نفت و انرژی های تازه میگوید ارزیابی ذخایر جهانی گاز و نفت شِیل بسیار مشکل است. زیرا ارزیابی ها تا کنون بر اساسی روش های مطالعاتی مبتنی بر تولید آمریکای شمالی محاسبه شده که این روش ها نمیتواند برای دیگر مناطق جهان کاملاً کاربرد داشته باشد. با این وجود، بسیاری از کارشناسان در جهان در این نکته توافق نظر دارند که با توجه به ذخایر گاز شِیل، میزان کل ذخایر گاز جهان دوبرابر شده و با توجه به روند مصرف کنونی از 125 سال به 250 سال افزایش یافته است.

ژان-لوئی شیلانسکی مدیر مرکز هیدرو کربورهای غیر متعارف فرانسه میگوید بررسی ذخایر و منابع نشان میدهد که در افق سال 2040 میلادی بیش از 30 در صد گاز تولیدی جهان، گاز شِیل خواهد بود. او تأکید می کند که بسیاری از کشورهای جهان در تولید گاز شِیل، عامل بسیار مهم استراتژیک خودکفایی انرژی را جستجو می کنند. به گفته وی، چه بخواهیم، وچه نخواهیم بحث تحولات در انرژی های مورد استفاده در جهان موضع روز محافل انرژی در جهان است.

به غیر از بریتانیا، بیشتر کشورهای اروپایی گاز شِیل را با دیده تردید می نگرند.

تجربه نا موفق لهستان، موضع بسیار سخت فرانسه و آلمان که روش های کنونی تولید گاز شِیل را رد می کنند، اوج گیری جنبش های طرفدار محیط زیست به موضوع تولید گاز شِیل در اروپا رنگ وبوی سیاسی داده و اکثریت سیاستمداران اروپایی با توجه به مخالفت های گسترده از سوی طرفداران محیط زیست، از طرح موضوع گاز شِیل در دورنمای انرژی این کشورها، دوری می ورزند.

بیشترین میزان سرمایه گذاری در جهان در زمینه گاز شِیل در آمریکا و کانادا و سپس در چین متمرکز شده است. با این وجود از سال 2013 میلادی ما شاهد روند نسبی کند شدن سرمایه گذاری ها در این بخش هستیم . امضای پیمان الزام آور تغییرات آب و هوایی پاریس موسوم به کاپ 21 در سال 2015 میلادی که افزایش دمای زمین تا سال 2100 میلادی را تا حداکثر 2 درجه سانتی گراد نسبت به دوران پیشا صنعتی تثیبیت کرده، یکی از عوامل مؤثر در روند کند شدن سرمایه گذاری های جدید در تمامی سوخت های فسیلی، خصوصاً زغال سنگ است.
دکتر پرویز مینا اعتقاد دارد که موضوع تولید گاز شِیل در اروپا با موانع زیست محیطی برخورد کرده و دولت های اروپایی تا زمانیکه کاملاً متقاعد نشوند که تولید گاز شِیل هیچ مشکل برای محیط زیست ایجاد نخواهد کرد، در زمینه تولید گاز شِیل اقدام نخواهند کرد...

اطلاعات كلى در باره گاز

گازطبيعى از چندين گاز تشكيل شد ه كه عمد ه آن گاز متان است.
گازطبيعى از ذخاير زيرزمينى طبيعى استحصال مى شود و يك فرآورده شيميايى منحصربه فرد نيست. گازطبيعى هنگامى كه از ميدان گازى و يا همراه با نفت خام استخراج مى شود، از تركيبى از گازها و مايعات (كه برخى از آنها حامل هاى انرژى نيستند) تشكيل مى شود.
اين گاز تنها پس از فرآورى، علاوه بر تركيب اصلى خود، به يكى از گازهاى قابل عرضه به بازار تبديل مى شود. در اين مرحله، گازطبيعى هنوز تركيبى از گازهاست ليكن محتواى متان آن (معمولاً بيشتر از % 85 ) از ساير تركيبات بيشتر است.
گازطبيعى كه به همراه نفت توليد مى شود، گازهمراه ناميده شده، در حالى كه توليد گازطبيعى از ذخاير گازى غير همراه با نفت، گاز مستقل ناميده مى شود.
هنگام معدن كاوى زغال سنگ در معادن زيرزمينى، مقد ارى گازمى تواند از ذخاير زغا لسنگ آزاد شود كه به اين گاز، گازهاى معادن زغال سنگ يا گاز متان معادن زغال سنگ اطلاق میىشود. اين گاز بايد به دلايل امنيتى، حذف و زدوده شود و زمانى كه اين گاز جمع آورى و به عنوان سوخت مصرف مى شود، مقدار مصرف شده بايد در توليد قابل عرضه به بازار وارد شود.
اصطلاح گاز خشك و گاز تر نيزغالباً مورد استفاد ه قرار مى گيرد. هنگامى كه يك گاز حاوى مقادير قابل توجهى بوتان و هيدروكربور هاى سنگین تر است به آن گاز تر اطلاق میىشود. گاز طبيعى توليد شده به همراه نفت يا گاز همراه معمولاً گاز ترمى باشد. گاز خشك عمدتاً از متان و مقدار نسبتاً كمى اتان، پروپان و غيره تشكيل مى شود.
گاز مستقل و به عبارتى گاز توليد شده از چاه گاز غير همراه با نفت، معمولاً گاز خشك مى باشد.
براى تسهيل انتقال گازطبيعى در مسافت هاى طولانى، گازطبيعى ممكن است با كاهش دماى آن به 160 - درجه سلسيوس در فشار جو به مايع تبديل شود. هنگامى كه گاز به مايع تبديل مى شود، (LNG) نامیده میشود.
هنگامی که گازطبيعى را از گاز به مايع تغيير مى دهند، عمدتاً به شكل متان باقى مى ماند.

برای شنیدن این مجله اقتصادی بر روی فایل صوتی بالا کلیک نمائید.