فرانسوا هولاند، رئیس جمهوری فرانسه، از اوباما می‌خواست در سوریه دخالت نظامی کند اما او گفت: من جورج دبلیو بوش نیستم. ائتلاف جهانی برضد اسد وجود ندارد. دخالت نظامی را اکثریت شورای امنیت تأیید نمی‌کند و افکار عمومیِ آمریکا پشتیبان آن نیست. به گفته پوتین: کشتن قذافی و نابود کردن دستگاه دولتی آن کشور زمینه را برای جایگیر شدن داعش در لیبی فراهم آورد.
پنجشنبۀ گذشته اول دسامبر ولادیمیر پوتین در پیام سالانه اش خطاب به ملت نه از بحران اوکراین سخن گفت و نه از بحران سوریه. در حالی که پیام سال گذشته اش را با قدردانی از نبرد سربازان روس در خاک سوریه به منظور دفاع از رژیم بشار اسد آغاز کرده بود. اگرچه در سیاست خارجی روسیه نشانه ای از تغییر دیده نمی‌شود، اما لحن آشتی‌جویانۀ پوتین بی‌ارتباط با انتخاب دونالد ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا نیست. او در پیام پنجشنبۀ گذشته از جمله گفت که کشورش آمادۀ همکاری با دولت جدید آمریکاست و افزود که این همکاری باید به سود هر دو طرف باشد. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجۀ روسیه، نیز در مصاحبه ای گفت: روسیه مطمئن است که دولت جدید آمریکا نمی‌خواهد خطاهای دولت پیشین را تکرار کند. پوتین خطای اصلی دولت اوباما را رفتار کلی آن در برخورد به بحران سوریه می‌داند. با نگاهی به تاریخچۀ کشاکش‌های دو کشور در این زمینه، می‌توان به آنچه روس‌ها زیر عنوان «خطای» دولت اوباما از آن یاد می‌کنند، پی برد.
از ماه دسامبر سال ۲۰۱۲ در جنگ داخلی سوریه چندین بار سلاح شمیایی به کار رفته بود. اما مرگ‌بارترین حملۀ شیمیایی در ۲۱ اوت ۲۰۱۳ در حومه‌های شرقی و جَنوبی دِمَشق روی داد. شورشیانِ مخالف اسد و برخی منابع رسمیِ آمریکایی و فرانسوی رژیم اسد را عامل آن حمله معرفی کردند. اوباما استفاده از سلاح شیمیایی را خط قرمز تعیین کرده بود و گفته بود که اگر اسد از این سلاحِ کشتار جمعی استفاده کند، در سوریه دخالت نظامی خواهد کرد. اما او هرگونه دخالت نظامی را موکول به اجازۀ کنگرۀ آمریکا کرد و در برابر پافشاری فرانسوا هولاند، رئیس جمهوری فرانسه، گفت: من جورج دبلیو بوش نیستم. ائتلاف جهانی برضد اسد وجود ندارد. دخالت نظامی را اکثریت شورای امنیت تأیید نمی‌کند و افکار عمومیِ آمریکا پشتیبان آن نیست.
در اجلاس سرانِ گروه ۲۰ که در سپتامبر ۲۰۱۳ در سن پترزبورگ برگزار شد، روس‌ها رسماً اعلام کردند که دلیل کافی برای متهم کردن بشار اسد به حملۀ شیمیایی ۲۱ اوت در دست نیست. آن اجلاس روز جمعه ۶سپتامبر با دیدار پوتین و اوباما و سپس گفت وگوی اوباما با فرانسوا هولاند پایان یافت. در آن گفت و گو اوباما به رئیس جمهوری فرانسه گفت که کنگرۀ آمریکا به سادگی اجازۀ دخالت نظامی در سوریه نخواهد داد و از او خواست که بگذارد فرماندهان ارتش‌های دو کشور برای عملیات آینده در سوریه همکاری کنند. پس از آن اجلاس معلوم شد که روس‌ها طرحی برای از میان بردن سلاح‌های شیمیایی سوریه به آمریکایی‌ها ارائه کرده اند و از اسد قول گرفته اند که از به کار بردن آن سلاح‌ها چشم‌پوشی کند.
البته هنوز روشن نبود که اسد آن طرح را پذیرفته است یا نه. فردای آن روز یعنی شنبه هفتم سپتامبر ۲۰۱۳ ، جان کری، وزیر امور خارجۀ آمریکا، در راه بازگشت به آمریکا در وزارت امور خارجۀ فرانسه در پاریس با لحنی تند گفت: نباید گذاشت جنایتکار به جنایت‌های خود ادامه دهد. و برای آنکه سخنش را اثربخش‌تر و پرشورتر کند، افزود: وقت آن رسیده است که مسئولیت خود را بپذیریم. ما امروز در برابر مونیخ دیگری قرار گرفته ایم. می‌دانیم که قرارداد مونیخ یکی از ننگین‌ترین قراردادهایی است که هیتلر در ۱۹۳۸ به فرانسه و ایتالیا و بریتانیا تحمیل کرد و با آن بخشی از خاک چکسلواکی را ضمیمۀ خاک آلمان نازی کرد.
چهل و هشت ساعت بعد یعنی دوشنبه نهم سپتامبر، بحران سوریه وارد مرحلۀ تازه ای شد. روسیه پیشنهاد کرد که زرادخانۀ شیمیایی سوریه زیر نظارت بین‌المللی قرار گیرد تا سپس نابود شود. اوباما نفس راحتی کشید، زیرا بیشتر آمریکایی‌ها با درگیر شدن نیروهای آن کشور در سوریه مخالف بودند و دولت اوباما دیگر اجبار و توجیهی برای این کار نمی‌دید. بدین‌سان، فرانسوا هولاند، رئیس جمهوری فرانسه، در صحنۀ بین‌المللی تنهاتر شد. چون او بود که تا پایان از دخالت نظامیِ کشورهای غربی در سوریه دفاع می‌کرد. با این حال، برای آنکه خود را از تک و تا نیندازد گفت که اسد زرادخانۀ شیمیایی اش را قربانی کرد تا رژیمش را نجات دهد. بدون تهدید نظامی، اسد به استفاده از سلاح شیمیایی ادامه می‌داد.
و اما روس‌ها با این کار به یکی از بازیگران اصلی بحران سوریه و مخاطب برگزیدۀ آمریکا در حل آن بحران تبدیل شدند. ۱۲ سپتامبر سرگئی لاوروف و جان کری در ژنو دیدار کردند تا دربارۀ خطوط کلی توافق‌نامه ای در بارۀ سوریه باهم گفت و گو کنند. ۱۴ سپتامبر گفت و گوها پایان یافت و توافق‌نامه اعلام شد. اما یک روز پیش از آن یعنی سیزدهم سپتامبر کنگرۀ آمریکا با دخالت نظامی آن کشور در سوریه مخالفت کرد و بدین‌سان، دولت اوباما آزادی عمل را در مسئلۀ سوریه از دست داد و از آن پس کوشید تا سیاست‌هایش را با سیاست‌های روسیه هماهنگ کند.
با هجوم پناهندگان سوری به اروپا و عملیات داعش در کشورهای اروپایی نگاه جهانیان به بحران سوریه تا حدودی تغییر کرد. ولادیمیر پوتین از این فرصت سود جست و در سخنرانی اش در ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۵ در سازمان ملل گفت که با تروریسم تنها نیروهای اسد و کردها می‌جنگند. بدین‌سان، دخالت نظامی اش را در سوریه توجیه کرد و افزود که برخلاف بمباران‌های ائتلاف بین‌المللی، پشتیبانی نظامی روسیه از رژیم اسد با حقوق بین‌الملل ناسازگار نیست. آنگاه اشتباه غربی‌ها را در لیبی یادآور شد و گفت که کشتن قذافی و نابود کردن دستگاه دولتی آن کشور زمینه را برای جایگیر شدن داعش در لیبی فراهم آورد.
سران کشورهای غربی رفته رفته به دیدگاه روس‌ها گرویدند. در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۵ آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، گفت که باید با بیشتر بازیگران درگیر در سوریه از جمله بشار اسد گفت و گو کرد. دیوید کامرون، نخست وزیر بریتانیا، و پس از او، باراک اوباما به همان نتیجه رسیدند. فرانسوی‌ها نیز اعلام کردند که پیش از دورۀ انتقال سیاسی در سوریه خواهان برکناری اسد نیستند.
در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۵، روسیه قطعنامۀ شورای امنیت سازمان ملل را دربارۀ تشکیل دولت نیرومند انتقالی در سوریه پذیرفت. آن قطعنامه را آمریکایی‌ها پیشنهاد کرده بودند و بی‌شک بشار اسد با آن مخالف بود. اما روس‌ها می‌دانستند که پشتیبانی نظامیِ آنان از رژیم اسد در کنار حزب‌الله و نیروهای قدس کافی نیست تا آن رژیم بتواند کنترل سراسر سوریه را به دست بگیرد. در ۲۴ مارس ۲۰۱۶ روسیه اعلام کرد که نیروهایش را از سوریه بیرون می‌برد. هنوز روشن نیست چه گام‌های عملی در این راه برداشته است. در ژوئن ۲۰۱۶ اوباما به روسیه پیشنهاد کرد که دو کشور برای نابودی نه تنها داعش بلکه جبهۀ النصرة دست به عملیات نظامی مشترک بزنند و حتی اطلاعات نظامی مبادله کنند. وزیر دفاع آمریکا آن پیشنهاد را هدیه ای برای پوتین و اسد دانست و سخت با آن مخالفت کرد. آیا مخالفت‌هایی از این دست در دولت جدید آمریکا نیز ممکن خواهد بود؟
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید