عمق بحران و فاجعه ورشکستگی بسیاری از صندوقهای بازنشستگی ایران
نتشر شده در:
گوش کنید - ۱۲:۰۳
بحران وخیم در صندوقهای بازنشستگی، مبدل به یکی از مهمترین چالشهای اصلی اقتصاد ایران شده است. پس از بحران آب و محیط زیست در کشور، بحران در صندوقهای بازنشستگی، یک بار دیگر ابعاد ضعیف مدیریت کلان اقتصادی و سیاسی کشور را به نمایش می گذارد. در حالی که تعدادی از صندوق ها عملاً ورشکسته شده اند، خطر ورشکستکی سایر صندوق های بازنشستگی در ایران را تهدید می کند. منابع صندوقهای بازنشستگی نه تنها تکافوی پرداخت مصارف این صندوقها را نمی کند، بلکه این صندوقها به میزان خطرناکی محتاج به حمایتهای مالی دولت شدهاند. مطالعات اخیر در سازمان برنامه، گویای عمق بحران و فاجعه در صندوقهای بازنشستگی ایران است. آمارهای ارائه شده در سازمان برنامه نشان میدهد در حالی که در سال ٨٤، این صندوقها ٤٦ درصد منابع خود را از طریق حمایتهای بودجه دولت تأمین کردهاند، این رقم در سال ٩٤ به حدود ٨٠ درصد رسیده است و در سال ۹۵ نیازهای این صندوقها به دولت، برای پرداخت مصارف اجباری خود بازهم افزایش یافته و به مرز خطرناک ۸۵ درصد رسیده است.
برای تأمین پرداخت های صندوق های بازنشستگی دولت باید دو برابر درآمد نفتی را هزینه کند
به گفته محمد نهاوندیان رئیس دفتر رئیسجمهوری، گردش مالی صندوقهای بازنشستگی ١٢٠ هزارمیلیارد تومان در سال است. این رقم معادل ٤٠ میلیارد دلار است، درحالی که سقف درآمد ارزی حاصل از فروش نفتخام ایران ٢٧ میلیارد دلار است. این بحران در حال مبدل شدن به یک فاجعه ملی است. در حالی که منابع صندوق های بازنشستگی ایران به سرعت در حال خشک شدن هستند، دولت با حجم بدهی های نجومی خود که به گفته علی طیب نیا، وزیر اقتصاد و دارائی در حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار میلیارد تومان است، نمی تواند درآینده به حمایت های خود از صندوق های بازنشستگی ادامه بدهد.
تداوم این بحران با کاهش شدید میزان مستمری بازنشستگان و در برخی موارد با قطع کلی آن همراه خواهد شد واگر اقدامی فوری و سریع از سوی تمامی ارکان های نظام اسلامی صورت نگیرد، بحران در صندوق های بازنشستگی با بحرانهای سیاسی و اجتماعی گسترده در کشور همراه خواهد شد.
بحران صندوق های بازنشستگی، بحرانی ساختاری است
اما بحران صندوق های بازنشستگی، بحرانی نیست که یک شبه حادث شده باشد. این بحران، نتیجه منطقی ندانم کاری های مدیریتی سه دهه اخیر است. بنابراین، بحران صندوق های بازنشستگی، یک بحران ساختاری است که ناشی از مدیریت ناکارآمد اقتصادی در کشور است. در همین حال، عوامل دیگری در گسترش این بحران نقش داشته اند. فساد اقتصادی حاکم در کشور که به این صندوق ها نیز سرایت کرده است. مدیریت بسیار ضعیف صندوق های بازنشستگی و بحران های اقتصادی ناشی از رویکرد کلان سیاسی کشور، خصوصاً بحران ناشی از تحریم های اقتصادی دهه اخیر در پیدایش ابعاد فاجعه آمیز این بحران بزرگ ملی نقش داشته اند.
این مجله اقتصادی به موضوع بحران در صندوق های بازنشستگی ایران اختصاص دارد. مهرداد عمادی اقتصاد دان و مشاور بین المللی در امور مالی میهمان این مجله اقتصادی است.
۱۶ صندوق بازنشستگی ورشکسته و یا در شرف ورشکستگی
در حال حاضر، ۱۶ صندوق بازنشستگی در ایران وجود دارد که سازمان تامین اجتماعی و صندوق بازنشستگی کشوری از جمله بزرگترین آنها محسوب میشوند. این صندوقها، نهادهایی هستند که فلسفه وجودی آنها، بر اساس اتحاد بین نسل ها برای تأمین آینده کارکنان بخش دولتی و خصوصی بنیان گذاشته شده است.
آمارهای اعلام شده از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان میدهد که بخش قابلتوجهی از صندوقهای بازنشستگی در کشور یا بهطور کامل ورشکسته شدهاند یا صندوقهایی هستند که اتکای قابلتوجهی به منابع دولتی دارند. صندوقهای بازنشستگی فولاد و سازمان تامیناجتماعی نیروهای مسلح، در حالحاضر، بهصورت ۱۰۰ درصدی به دولت متکی هستند؛ در واقع مفهوم صندوق برای این نهادها از بین رفته است. صندوق بازنشستگی کشوری، بهعنوان دومین صندوق بیمهای کشور با اتکای ۸۰ درصدی به منابع دولت مواجه است. در این بین، سازمان تامیناجتماعی که بیش از ۵۰ درصد جامعه ایران را در قالب کارفرما، بیمهشده یا مستمریبگیر تحت پوشش دارد نیز در وضعیت بحرانی قرار دارد. در مورد سازمان تأمین اجتماعی، دولت یک بدهی ۱۲۰ هزار میلیارد تومانی به این سازمان دارد. عمق فاجعه تا به آنجا است که فروش تمام داراییهای سازمان تامیناجتماعی، کفاف یک سال از مصارف آن را هم نمیدهد. این موضوع نشان میدهد که رکود و نامناسب بودن شرایط اقتصادی و تورمهای لجام گسیخته دو رقمی، در طول چهار دهه گذشته، علاوه بر اینکه نرخ بازدهی سرمایهگذاری صندوقهای بازنشستگی را کاهش داده، نهادهای دولتی و غیردولتی، در طول سالهای مختلف، فارغ از جریانات سیاسی، تعهدات بسیاری بر این صندوق و همچنین صندوق های دیگر تحمیل کردهاند و و همگی این مداخلات به ناپایداری و بحران صندوقهای بازنشستگی در کشور دامن زده است.
در ایران هر شاغل باید جور یک بازنشسته را بکشد
در همین حال، و به رغم تمامی نورم های حاکم در جهان، که نسبتِ نیروهای بازنشسته به شاغلان حداکثر ٢٠ درصد است، درصندوقهای بازنشستگی ایران نسبتِ نیروهای بازنشسته به شاغلان در حدود صددرصد است و در برخی موارد تعداد بازنشستهها از تعداد شاغلان بیشتر است.
فساد در صندوق های بازنشستگی
علی ربیعی وزیرکار اخیرا ابعاد گسترده ای از فساد در برخی از صندوق های بازنشستگی را مطرح کرده است. او گفته در یکی از صندوقهای بازنشستگی یک ساختمان با ارزش واقعی٤٠٠میلیارد تومانی درخیابان فرشته تنها با رقم ٣٠ میلیارد تومان فروخته شده است.
فساد گسترده حاکم بر مناسبات اقتصادی چه سهمی در پیدایش بحران در صندوق های بازنشستگی داشته است؟
از نظر ساختاری چه معایبی در صندوق های بازنشستگی ایران وجود دارند که منجر به این شرایط بحرانی شده است؟
مدیریت کلان اقتصادی کشور در پیدایش این بحران بزرگ ملی چه بوده است؟
چگونه میتوان این بحران را مهار کرد؟
برای شنیدن گفتگوی ما با مهرداد عمادی بر روی فایل صوتی بالا کلیک نمائید.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید