آموزش روان‌شناسیِ مدرن را در ایران علی اکبر سیاسی و محمدباقر هوشیار پس از بنیان‌گذاری دارالمعلمینِ مرکزی در سال ۱۹۱۹ و دانشگاه تهران در سال ۱۹۳۴ میلادی آغاز کردند. از آن زمان تاکنون روان‌شناسی پیشرفت چشمگیری در ایران کرده است. اما هنوز مردم و مسئولان کشور به سلامت روان بی‌توجه اند و برپایۀ تصور نادرست سنتی، سلامت را سلامت جسمانی می‌دانند و تنها به فکر سلامت فیزیکی و جسمانی اند. سال‌هاست ایران جزو چند کشوری است که در آن‌ها شُمارِ شهروندانِ ناشاد، خمشگین، افسرده و روان‌پریش بسی بیش از کشورهای دیگر است. برپایۀ مطالعات علمی بیش از۱۸ میلیون ایرانی دچار آشفتگی روانیِ پیشرفته اند.
هفتۀ پیش مؤسسۀ نظرسنجیِ «گالوپ»، یکی از نامدار‌ترین و معتبرترین مؤسسه‌های نظرسنجی در جهان، در گزارش سالانۀ خود دربارۀ شیوۀ زندگی مردم جهان، ایرانیان را زودخشم‌ترین و برافروخته‌ترین مردم جهان اعلام کرد. سال‌هاست مؤسسۀ گالوپ در گزارش‌های سالانه اش ایران را جزو چند کشوری قرار می‌دهد که در آن‌ها شُمارِ شهروندانِ ناشاد، خمشگین، افسرده و روان‌پریش بسی بیش از کشورهای دیگر است. بیشتر مطالعات رسمی و غیررسمی در ایران نتایجِ نظر‌سنجی‌های مؤسسۀ گالوپ را کم و بیش تأیید می‌کنند. ناشادی، افسردگی، زودخشمی و روان‌پریشی علت‌های اجتماعی، تاریخی، شخصی و ارثی می‌توانند داشته باشند که روشن کردن آن‌ها کار پژوهشگران رشته‌های گوناگون علوم اجتماعی یا انسانی است. در این میان، رشته ای که یکسره به پدیده‌های روانی، رفتارها و فرآیندهای ذهنی می‌پردازد، روان‌شناسی نام دارد که خود به شاخه‌های گوناگون تقسیم شده است.
روان‌شناسیِ مدرن در مقام رشته ای علمی و آکادمیک در اواخر قرن نوزدهم پدیدار شد. پیش ازظهور این علم تجربی، در مراکز علمی غرب پس از رنسانس کتابِ «دربارۀ نفسِ» ارسطو را در چارچوبِ رشتۀ فلسفه تدریس می‌کردند. در مراکز علمی ایران و جهان اسلام نیز بیش از هزار سال رشته ای زیر عنوان علم النفس یا اخلاق درس می‌دادند که یکی از شاخه‌های اصلیِ فلسفه بود. زکریای رازی، ابوعلی سینا و بسیاری دیگر از اندیشه گرانِ ایرانی در آثار خود به علم النفس پرداخته اند. زکریای رازی برخلاف روش‌های رایج پزشکی در آن زمان، از بیماران و نزدیکانشان می‌خواست که او را در درمان بیماری یاری کنند. زیرا معتقد بود وضع روانیِ بیمار و رفتار اطرافیانِ او در به نتیجه رسیدنِ درمان بسیار اثرگذار است.
آموزش روان‌شناسیِ مدرن را در ایران علی اکبر سیاسی و محمدباقر هوشیار پس از بنیان‌گذاری دارالمعلمینِ مرکزی در سال ۱۹۱۹ و دانشگاه تهران در سال ۱۹۳۴ میلادی آغاز کردند. دارالمعلمینِ مرکزی در ۱۹۲۸ به دارالمعلمینِ عالی و در سال ۱۹۳۳ به «دانشسرای عالی برای تربیت معلم» تبدیل شد. علی اکبر سیاسی روان‌شناسی را در دانشگاه سوربن پاریس خوانده بود و محمدباقر هوشیار در دانشگاه مونیخ. کتابِ «علم النفس یا روان‌شناسی از نظر تربیت» را علی اکبر سیاسی در سال ۱۹۳۸ چاپ کرد. در همان سال محمد باقر هوشیار نیز کتاب «سنجش هوش یا روان‌شناسی علمی» را به چاپ رساند.
اگر چاپ این دو کتاب را سرآغازِ آموزش روان‌شناسی مدرن در ایران بدانیم، این علم نوین، درواقع، تاریخی کم و بیش هشتاد ساله در ایران دارد. اما می‌گویند کتاب «علم النفس یا روان‌شناسی از نظر تربیت» مجموعۀ درس‌های دکتر سیاسی در مدرسۀ علوم سیاسی بود که از سال ۱۹۲۵ آغاز شده بود. با این حساب، آموزش روان‌شناسی مدرن در ایران بایِست تاریخی نود و دو ساله داشته باشد. علی اکبر سیاسی بیش از ده کتاب دیگر نیز در زمینۀ روان‌شناسی منتشر کرد.
با این حال، تا دهۀ ۱۹۵۰ میلادی، روان‌شناسی تنها بخشی از برنامه‌های درسیِ رشتۀ فلسفه و علوم تربیتی بود و آن را در دوره‌های تربیت معلم تدریس می‌کردند. اما در سال‌های دهۀ پنجاه میلادی نخست در دانشگاه تهران و سپس در دانشگاه‌هایِ دیگرِ ایران دورۀ لیسانسِ روان‌شناسی بنیان گذاشتند. چندی بعد دورۀ فوق لیسانس آن نیز در دانشگاه تهران برپا شد و سپس «مؤسسۀ روان‌شناسی» به همت دکتر محمود صناعی پا گرفت. کوشش‌های او را در جایگیر کردن علم روان‌شناسی در ایران بسیاری از کارشناسانِ ایرانیِ این رشته ستوده اند. او روان‌شناسی را در دانشگاه لندن خوانده بود و در انگلستان نیز به عنوان روانکاو و دانشمند از اعتبار و احترام علمی برخوردار بود. یکی از کارهای سودمند و اثرگذار او را ترجمۀ کتاب «اصول روان‌شناسی» نورمن ال مان (Norman L. Munn) می‌دانند.
با دکتر سعید شاملو معروف به پروفسور سعید شاملو، روان‌شناسیِ بالینی نیز در ایران پا گرفت. او دارای درجۀ دکتری در روان‌شناسی بالینی و فوق دکتری در «روان- درمانی» از دانشگاه‌های معتبر آمریکا بود و مدتی در مقام روان‌شناسِ بالینی در بخش روان‌پزشکیِ بیمارستانِ ایلی نویز کار کرده بود. از ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۳ میلادی در دانشگاه ملی ایران درس داد. سپس تا سال ۱۹۹۴ در دانشگاه تهران و چندی در دانشگاه علوم پزشکی تهران تدریس کرد. او در سال ۱۹۶۴ نخستین کلینیکِ روان‌شناسی را در دانشگاه تهران زیر عنوان «کلینیکِ روان‌شناسی و مرکز مشاوره و راهنمایی» بنیان گذاشت. در آن کلینیک به مشکلات روانی دانشجویان می‌پرداختند و روان‌پزشک و مددکار اجتماعی دست در دست هم می‌کوشیدند ناهنجاری‌های رفتاریِ دانشجویان را شناسایی و درمان کنند.
پروفسور سعید شاملو را پیشگامِ تشکیل «سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره» می‌دانند. این سازمانِ غیردولتی از حقوق صنفی روان‌شناسان و مشاوران و در عین حال از حقوق مراجعان به روان‌شناسان و مشاوران پشتیبانی می‌کند. صدور پروانۀ کار برای اعضای سازمان و نظارت بر چگونگی کار تخصصیِ آنان نیز از وظایف آن سازمان است. رئیس سازمان را رئیس جمهوری اسلامی تعیین می‌کند. کسانی که دارای دست‌کم مدرک کارشناسیِ ارشد در یکی از رشته‌های مربوط به روان‌شناسی از وزارت علوم یا وزارت بهداشت هستند، می‌توانند عضو آن سازمان بشوند. این سازمان دارای شوراهای استانی و کُمیسیون‌های ویژه است. قانون تشکیل این سازمان را که دربرگیرندۀ ۲۴ ماده و ۱۹ تبصره است، در سال ۲۰۰۳ میلادی مجلس شورای اسلامی تصویب و شورای نگهبان تأیید کرده است.
در رشد و گسترش روان شناسی در ایران، یکی دیگر از شخصیت‌های علمیِ اثرگذار را دکتر محمدنقی براهِنی می‌دانند. او در دانشگاه‌های لندن و کُلُمبیا روان‌شناسیِ پرورشی خوانده بود و برای نخستین بار «روان آزمایی» را در ایران مطرح کرد. او در دانشکدۀ علوم تربیتی دانشگاه تهران تدریس می‌کرد و چندین کتاب آموزشی در زمینۀ روان‌شناسی پرورشی و روان آزمایی به فارسی ترجمه کرده است. توجه به آزمون‌های روانی را در وزارت علوم و آموزش و پرورش در ایران نتیجۀ کوشش‌های او می‌دانند.
پیشرفت روان‌شناسی در ایران و تخصصی شدن شاخه‌های گوناگون آن در دانشگاه‌ها و مراکز علمیِ کشور ادامه دارد. اما هنوز معلوم نیست تا چه اندازه کارشناسان این علم از عهدۀ درمانِ بیماران روانی برمی آیند. در ایرانِ امروز برپایۀ مطالعات علمی بیش از ۱۸ میلیون ایرانی دچار آشفتگی روانیِ پیشرفته اند. بسیاری از مردم دچار افسردگی، نگرانی، بی‌قراری، شوریدگی و پریشانی اند. به گفتۀ دکتر عباسعلی اللهیاری، رئیس «سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره» و نمایندۀ مردم کرمانشاه در مجلس شورای اسلامی، دولت به مسائل روان شناختی و بهداشتِ روان بی‌توجه است. مردم و مسئولان کشور برپایۀ تصور نادرست سنتی، سلامت را سلامت جسمانی می‌دانند و تنها به فکر سلامت فیزیکی و جسمانی اند. اگر مردم به مکتب‌های دروغین عرفانی، رمالی و جادوگری روی می‌آورند، به سبب آن است که روان‌شناسی، روان‌کاوی، روان‌شناسی بالینی و مشاورۀ علمی به آشفتگی روانی و روحی آنان نمی‌پردازند.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید