مرگ مسعود عربشاهی: از مکتب سقاخانه تا "هنر مفهومی"
به گزارش خبرگزاریهای ایرانی مسعود عربشاهی در روز ٢۵ شهریور/١۶ سپتامبر، در ٨۴ سالگی بر اثر عارضه قلبی و ریوی، در بیمارستان عرفان تهران درگذشت. نقاشیها و مجسمههای عربشاهی که در سالهای اخیر به قیمتهای قابل توجهی در بازار هنر دست یافته بود، در تعریف و ساختن زیباییشناسی هنر معاصر ایران جایگاه مهمی دارد.
نتشر شده در: : روزآمد شده در
تا آنجا که معلوم است، آخرین نمایشگاه مهم آثار عربشاهی چهار سال قبل (بهمن ١٣٩۴) در گالری شهریور تهران برگزار شد. پیش از آن، عربشاهی حدود ده سال از نمایشگاههای ایران غایب بود.
اکثر زندگینامههای عربشاهی (که تقریباً همگی متن واحدی دارند) او را یکی از "شاخصترین هنرمندان مفهومی ایران" معرفی میکنند. با اینحال نگاهی به آثار او در درازمدت - یعنی حدود ۵٠ سال کار – نسبت "هنر مفهومی" به عربشاهی را مخدوش میکند. اکثر آثار مهم عربشاهی که تأثیرشان در هنرهای تجسمی و در هنرهای دستی چهار دهۀ اخیر ایران به وضوح دیده میشود، چندان ربطی به "هنر مفهومی" ندارد.
نزدیکی عربشاهی به مکتب سقاخانه انکار ناپذیر است، چنان که خود او گفته بود: "نقاشان وابسته به شیوه سقاخانهای که من نیز یکی از آنها بودم، پایه کارشان را بر سنتها گذاشتند و گاه ایرانیبازی درمیآوردند"...
فاصله گرفتن تدریجی عربشاهی از آن مکتب نیز به مرور و با تحول معیارهای زیبایی زمانه صورت گرفت. در کارهای متأخر او البته میتوان نمونههایی یافت که کم و بیش قابلیت انتساب به "هنر مفهومی" را دارند، اما آنچه از عربشاهی ماندنی است، همان نقاشیها یا مجسمههایی است که وی را در تاریخ هنر معاصر ایران، در کنار کسانی چون فرامرز پیلآرام یا حتی ژازه طباطبایی قرار میدهد.
در زندگینامههای عربشاهی بارها آمده است که وی از هنر هخامنشی و به طور کلی از نقشها و اشیاء کهن تمدنهای شرق باستان، به ویژه از ایلام و سومر و آشور الهام گرفته است. طبعاً در چارچوب مکتب سقاخانه – چنان که از این اسم پیداست – از هنرهای دستی دوران صفوی و قاجاری و فرهنگ عامیانۀ شیعی نیز عناصری را کسب کرده بود. به زبان خود او: "در برداشت از پشتوانهمان زیادهروی کردیم"...
همین "زیادهرویها" مکتب سقاخانه را کمکم به تکرار سطحی نقشهای شبهسنتی محدود کرد و بالاخره کار آن را پایان داد. با اینحال، با فاصله گرفتن از دهههای ١٣۴٠ و ۵٠، روشن میشود که هنر سقاخانه جای مهمی را در هنر معاصر ایران اشغال کرده است. هر قدر هم بخواهیم مسعود عربشاهی را به "هنر مفهومی" وابسته کنیم، نگاه درازمدت حرف دیگری میزند: جایگاه مسعود عربشاهی در هنر معاصر ایران، در کنار هنرمندان مدرنی است که در جستجوی هویت هنری، راه چارهای در ریشههای فرهنگی و تاریخی خود میجستند.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید