وحدت دو آلمان، جشن موافقان و اعتراض منتقدان

روز سوم اکتبر سال ۱۹۹۰ در پی قیام بدون خونریزی مردم آلمان شرقی و سقوط رژیم تک حزبی و کمونیستی وابسته به مسکو، پنح ایالت این کشور به آلمان غربی پیوست و آلمان متحد شکل گرفت.

در حالی که بیش از نیم میلیون نفر سالگرد وحدت دو آلمان را در مراسمی جداگانه جشن گرفته اند، در شرق و غرب آلمان کم نیستند افرادی که روز سوم اکتبر سال ۱۹۹۰ میلادی را آغاز دورانی سخت برآورد می کنند.

"آلمان دموکراتیک" تا آن زمان دارای رژیمی وابسته به مسکو بود که از سوی "حزب واحد سوسیالیستی" به رهبری "اریش هونکر" اداره می شد.

آلمان دموکراتیک برآیند شکست آلمان در جنگ جهانی دوم بود.

دو آلمان در دوران جنگ سرد

در سال ۱۹۴۵ هنگامی که بازمانده ارتش هیتلری با سقوط برلین تسلیم متفقین شد، نیروهای آمریکا، انگلستان و فرانسه از یک سو و نیروهای ارتش سرخ از سوی دیگر در برلین به هم رسیدند. آن ها، آلمان را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم کردند. بخش شرقی تحت نفوذ اتحاد شوروی سوسیالیستی قرار گرفت و بخش غربی این کشور را آمریکا، بریتانیا و فرانسه تحت کنترل گرفتند.

چهار سال بعد، در سال ۱۹۴۹ نخستین انتخابات آزاد برای تشکیل مجلس فدرال آلمان در غرب برگزار شد و در شرق نیز، با ایجاد جمهوری دموکراتیک، حزب واحد سوسیالیستی قدرت را رسما به دست گرفت.

روز سیزدهم اوت سال ۱۹۶۱ آلمان شرقی به دور برلین دیواری کشید که تا روز نهم نوامبر سال ۱۹۸۹ پایتخت پیشین برلین را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می کرد. بخش غربی برلین در اختیار آلمان فدرال و بخش شرقی آن پایتخت آلمان شرقی بود. با توجه به فاصله شدیدی که با ایجاد آلمان شرقی میان برلین و سایر ایالات غربی ایجاد شده بود، پایتخت آلمان غربی به شهر برلین انتقال یافت.

از زمان ایجاد تا زمان ریزش دیوار برلین، در تاریخ معاصر جهان به دوران جنگ سرد معروف شده است. در این دوران دو بکوک شرق و غرب، اولی به رهبری اتحاد شوروی و دومی تحت نفوذ ایالات متحده آمریکا، همواره در حالت آماده باش جنگی به سر می بردند.

نوامبر ۱۹۸۹: ریزش دیوار برلین

در سال ۱۹۸۹ میلادی، در پی اصلاحاتی که میخائیل گورباچف دبیرکل وقت کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تحت عنوان برنامه "پروستریکا" انجام داد، بلوک شرق در آستانه از هم پاشی قرار گرفت.

مردم آلمان شرقی نیز، که از محدودیت ها و فشارهای سیاسی بیش از ۴۰ سال حاکمیت حزب واحد سوسیالیستی و سازمان امنیت مخوف این کشور به ستوه آمده بودند، بپا خاستند و انقلابی بدون خونریزی را پیش بردند که سرانجام رژیم کمونیستی حاکم را مجبور کرد در روز ۹ نوامبر سال ۱۹۸۹ گذرگاه های دیوار برلین را به روی مردم شرق بگشاید.

با گشوده شدن دیوار برلین، دولت آلمان که در آن زمان ریاست آن را هلموت کهل از حزب دموکرات مسیحی و وزارت خارجه آن را "هانس دیتریش گنشر" از حزب دموکرات آزاد به عهده داشتند، به مردمی که از آلمان شرقی گریخته و به سفارت آلمان در کشورهای همسایه چکسلواکی و مجارستان پناه برده بودند اجازه ورود به آلمان فدرال را داد.

همزمان با اوج گرفتن مهاجرت ها، اریش هونکر رهبر آلمان شرقی همراه با همسرش به آمریکای لاتین گریخت و دولت آلمان غربی مذاکرات وحدت را با جانشینان وی در دولت آلمان شرقی آغاز کرد. این مذاکرات سرانجام روز سوم اکتبر سال ۱۹۹۰ به وحدت دو آلمان انجامید. وحدتی که سبب شد جمعیت آلمان به حدود هشتاد هزار نفر برسد و این کشور به لحاظ جمعیت و مساحت به هفتمین کشور بزرگ قاره اروپا تبدیل شود.

سود و زیان های وحدت

جشن ملی وحدت دو آلمان در روز سوم اکتبر در واقع جایگزین جشن ۱۷ یونی شد که تا پیش از سال ۱۹۹۰ به یاد سرکوب خونین کارگران آلمان شرقی، از سوی دولت آلمان فدرال تعطیل عمومی اعلام شده بود. اما آیا وحدت دو آلمان به نفع کارگران تمام شد؟

در پاسخ به این پرسش دیدگاه های متفاوت و متضادی وجود دارد. بخشی از مردم آلمان شرقی هنوز تاکید می ورزند که وحدت دو آلمان آن ها را با شرایطی سخت روبرو کرده است. در غرب آلمان نیز کم نیستند کسانی که باور دارند این وحدت باید به گونه ای دیگر و با سرعتی کمتر انجام می شد.

منتقدان پیوستن شتابرده ایالات شرقی به آلمان غربی می گویند که این امر سبب شد کارگران آلمان شرقی به طور عام و لایه های پائینی طبقه متوسط در آلمان غربی به طور خاص فقیرتر از گذشته شوند.

در آلمان شرقی اصولا بیکاری وجود نداشت، افراد شاغل از مسکن و وسایل حمل و نقل همگانی بسیار ارزان و سیستم درمانی و آموزشی رایگان برخوردار بودند. اما اجازه سفر به خارج را تنها در موارد نادر کسب می کردند و از سوی سازمان امنیت معروف به "اشتازی" تحت کنترل شدید قرار داشتند.

دولت آلمان غربی، پس از وحدت دو آلمان مجبور شد ظرف ۲۰ سال صدها میلیارد یورو صرف بازسازی ویرانه های باقی مانده از حاکمیت ۴۵ ساله کمونیست ها بر آلمان شرقی کند. این هزینه ها از محل "مالیات همبستگی" تامین می شد که بر حقوق کارمندان و کارگران در سراسر کشور بسته شد و هنوز هم دریافت می شود.

در ۲۷ سال گذشته، دولت مرکزی آلمان به خاطر تحمل هزینه های سنگین بازسازی ایالات شرقی، از مشکلات مهمی مثل کمبود مسکن غافل ماند و در نتیجه هزینه مسکن در سراسر آلمان از حداکثر یک سوم درآمد ماهانه مردم در سال های دهه نود میلادی به ۵۰ درصد در امروز افزایش یافت.

اکنون در شرق و غرب آلمان، مردم از گرانی، کمبود مسکن و عمیق تر شدن شکاف طبقاتی شکوه می کنند، اما در عین حال از این که دوران غم انگیز جدائی تحمیلی میان دوپاره یک ملت دیری است سپری شده، شادمان هستند. رقص و پایکوبی هرساله هزاران نفر در پای دروازه تاریخی براندنبورگ برلین یکی از نشانه های این شادمانی است.