چشم‌های آیت‌الله خامنه‌ای و دوربین عکاسان خبری
عکاسی خبری از برنامه‌های بیت رهبری از دو سال پیش انحصاری شده است. مجید سعیدی می‌گوید: «بخشی از محدودیت حضور عکاس‌ها در برنامه‌های بیت رهبری می‌تواند به دلیل حساسیت چشم‌های ایشان به نور فلاش دوربین باشد و وقتی عکاس‌ها پشت سر هم فلاش می‌زنند چشمشان اذیت می‌شود.اما کیان امانی معتقد است: «وقتی داخل ماشین آیت‌الله خامنه‌ای پروژکتور کار می‌گذارند بعید می‌دانم چشمشان به نور حساسیتی داشته باشد.» به قلم رضا ولی‌زاده
نتشر شده در: : روزآمد شده در
«چشم‌های آیت‌الله خامنه‌ای به نور فلاش دوربین حساس است.»
گزارش
این عبارت چه شایعه باشد و چه حقیقت، گویا یکی از دلایلی است که باعث شده بیش از دو سال، کم‌تر عکاسی را از رسانه‌های مختلف کشور به برنامه‌های بیت رهبری دعوت کنند.
این گزارش دلایل ممنوعیت ورود عکاسان خبری مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی و خارجی را به بیشتر برنامه‌های بیت رهبری، با پنج تن از عکاسان خبری مطبوعات و خبرگزاری‌های ایران که پس از انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 از ایران خارج شده‌اند بررسی می‌کند.
این پنج عکاس کیان امانی، حسن سربخشیان، مجید سعیدی، جواد منتظری و جواد مقیمی هستند که از تجربه ها و تحلیل‌های خود درباره‌ی انحصاری شدن عکاسی خبری از بیت رهبری در سال‌های اخیر می‌گویند.
حساسیت چشم‌های رهبر ایران به نور فلاش
مجید سعیدی برنده‌ی جایزه‌ی عکس سال 2010 یونیسف و عکاس سابق خبرگزاری فارس که پس از انتخابات بازداشت و به سه سال حبس تعزیری محکوم شد درباره‌ی دلیل انحصاری شدن عکاسی از برنامه‌های بیت رهبری و آیت‌الله خامنه‌ای می‌گوید: «عکاسی از بیت رهبری سال‌هاست که اختصاصی شده است. چند علت دارد و به نظر من مشکلی نیست. خیلی از برنامه‌های کاخ سفید هم اختصاصی است . به خاطر این که همه‌ی عکاس‌ها می خواهند عکس خوب بگیرند و همین ممکن است باعث شود نظم جلسه به هم بریزد. خیلی از رییس جمهوری‌ها یا رهبران دنیا اجازه نمی‌دهند در برنامه‌های خبری شان عکاس‌ها به راحتی رفت و آمد کنند. بیت رهبری هم به همین ترتیب. گاهی پیش آمده که 10 عکاس به برنامه‌های رهبری آمدند و برنامه به هم ریخته است.»
مجید سعیدی که اکنون مقیم افغانستان است و با 20 سال سابقه‌ی عکاسی خبری در بسیاری از رسانه‌ها تجربه‌ی عکاسی از جنگ‌ها و رویدادهای بزرگی را پشت سر گذاشته است به موضوع حساسیت چشم‌های آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان یکی از دلایل انحصاری شدن عکاسی از ایشان اشاره می‌کند: « می‌گفتند چشم آقای خامنه‌ای به نور فلاش حساس است و وقتی عکاس‌ها پشت سر هم فلاش می‌زنند چشم ایشان اذیت می‌شود و تمرکزشان به هم می‌ریزد. بخشی از محدودیت حضور عکاس‌ها در برنامه‌های بیت رهبری می‌تواند به این دلیل باشد.»
جنگ دوربین‌ها با آیت‌الله خامنه‌ای
اما جواد مقیمی، که او نیز عکاس خبری سابق خبرگزاری فارس بود و پس از انتخابات از ایران خارج شد و اکنون مقیم نروژ است به موضوعی غیر از چشم‌های آیت‌الله خامنه‌ای اشاره می‌کند: «بیت رهبری نزدیک به دو سال است که از هیچ عکاسی دعوت نمی‌کند و فقط عکاس خود بیت برای عکاسی از رهبری مجاز است. وقتی در ایران بودم و از آن‌ها می‌پرسیدم چرا اجازه نمی‌دهند عکاس‌ها به بیت رهبری بیایند؟ می‌گفتند به خاطر این که نگاهِ عکاس‌ها نگاه خوبی نیست و ویژگی‌های مثبت رهبری را نشان نمی‌دهند و بیت رهبری هم با عکس های جنجالی موافق نیست.»
یکی از تجربه‌های عکاسی جواد مقیمی از آیت‌الله خامنه‌ای از این قرار است: «در رژهی نیروهای مسلح، عکسی از آقای خامنه‌ای گرفتم که سربازی آمده بود جلوی آقای خامنه‌ای و پایش را در حین ادای احترام خیلی بالا آورده بود. این عکس در خبرگزاری حذف شد. خب تعبیرهای زیادی از این عکس می‌شود کرد اما من قصدم فقط ثبت زیبایی آن لحظه بود که این سرباز پایش را از حد معمول خیلی بالاتر آورده بود و احترامی که به آقای خامنه‌ای می‌گذاشت برای من خیلی جالب بود. اما این عکس به این دلیل حذف می‌شود که چرا این سرباز پایش را بیشتر از حد معمول بالاتر آورده و این خوب نیست.»
اپیدمی انحصار عکاسی از رهبران جهان
حسن سربخشیان که او نیز پس از انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 از ایران خارج شد و اکنون مقیم آمریکاست معقتد است: «روابط عمومی بیت رهبری محدودیت‌ها و گزینش‌های خاصی برای عکاسی از برنامه‌های بیت رهبری دارد که عکاس هم باید بر اساس نگاهی که آن ها می خواهند به عکاس تحمیل کنند باید عکس بگیرد و این امکان پذیر نیست مگر این که عکاس رسمی خود بیت رهبری عکاسی این کار را انجام بدهد. به خاطر همین در نشست‌های رسمی اگر شما 10 عکاس داشته باشید ممکن است بالاخره دو سه نفر عکس‌های خاصی بگیرند اما این‌ها نمی‌خواهند همان دو سه مورد عکسِ خاص هم گرفته شود. اگر دقت کنید می‌بینید برای عکاسی از مراسم عید فطر امسال از هیچ عکاسی دعوت نکردند.»
انحصار عکاسی از برنامه‌های بیت رهبری تنها شامل عکاسان داخلی نمی‌شود. پیش از آن‌ها عکاسان نمایندگی خبرگزاری‌های خارجی در فهرست عکاسانی که ورودشان به این برنامه‌ها ممنوع شده است قرار دارند.
سربخشیان که 10 سال از دوران کاری خود را در ایران به عنوان عکاس خبرگزاری آسوشیتدپرس فعالیت کرده است می‌گوید: «عکاسان خارجی را چند سالی بود که دیگر راه نمی‌دادند؛ البته خبرگزاری‌های خارجی هم نیازی نمی‌بینند سمت عکس‌های خاص بروند و نگاه ویژه‌ای را در عکس‌هایشان مطرح کنند. آن‌ها ترجیح می‌دهند دفترهای‌شان در ایران فعال باشد و بتوانند به کار خود ادامه بدهند از آن‌جا که دسترسی به کشورهایی نظیر ایران و منابع خبری‌شان به راحتی برای خبرگزاری‌های خارجی امکان‌پذیر نیست و اگرچه دوست دارند عکس‌های اختصاصی و ویژه هم داشته باشند اما به قیمت فعالیت و حضور در ایران از آن چشم‌پوشی می‌کنند.»
او هم مانند مجید سعیدی معتقد است انحصار کار عکاسی خبری از شخصیت‌های سیاسی مهم، مختص ایران نیست و در بسیاری از کشورها وجود دارد. سربخشیان می‌گوید: «این شرایط در همه جا وجود دارد. به عنوان مثال در برخی از مراسم‌هایی که در کاخ سفید هم برگزار می‌شود محدودیت دسترسی برای بعضی از خبرگزاری‌ها و رسانه‌های خبری وجود دارد. آخرین نمونه‌ای که من شخصا شاهد آن بودم دیدار اوباما و دالایی لاما بود که عکاس‌ها را راه ندادند و کاخ سفید خودش می‌خواست عکس‌های این دیدار را در اختیار رسانه‌ها بگذارد. به همین دلیل اطلاع‌رسانی در مورد آن از سوی خبرگزاری‌های بین‌المللی در آمریکا بایکوت شد. در این جا خبرگزاری‌ها می توانند به انحصار کار خبری، اعتراض عملی بکنند اما در ایران این امکان وجود ندارد. در هفت سال گذشته هر روز امکان کار خبری و عکاسی خبری در ایران سخت‌تر و محدودتر شده است.»
دردسر ریش و موهای بلند
حکایت جواد منتظری، عکاس رسانه‌ها و نماینده‌ی سابق آژانس عکس «ورلد پیکچر نیوز» در ایران از باقی عکاسان خبری متفاوت است. او پیش از آن که به خاطر نوع نگاه و عکس‌هایش از رهبر ایران از ورود به بیت رهبری برای عکاسی محروم شود به دلایل دیگری در فهرست تحریم روابط عمومی بیت رهبری قرار گرفت.
او که هم‌چون دیگر عکاسان خبری پس از وقایع انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 مجبور به خروج از ایران شد و اکنون مقیم نروژ است در این‌باره می‌گوید: «خود من جزو اولین کسانی هستم که در زمانی که در ایران بودم ورودم به بیت رهبری ممنوع شد. اولین باری که برای عکاسی به بیت رهبری رفتم بعد از پایان کار به من گفتند شما دیگر برای عکاسی به این‌جا نیایید. گفتم چرا؟ گفتند: یا ریش و مویت را بزن یا دیگر نیا. دلیل کوتاه کردن مو و ریش را از آن ها پرسیدم و جوابی ندادند.»
جواد منتظری ادامه می‌دهد: « این اتفاق یک بار دیگر هم افتاد. اسم مرا برای عکاسی از برنامه ای در بیت رهبری رد کرده بودند که بروم عکاسی کنم. وسایل عکاسی را هم برای چک شدن تحویل داده بودم. وقتی رفتم وسایل را تحویل گرفتم و خواستم بروم داخل یکی از نگهبان‌ها آمد و گفت شما آقای منتظری هستید؟ گفتم: بله. گفت شما اجازه ندارید بروید داخل. و هر چه صحبت کردم قبول نکردند بروم داخل.»
منتظری ادامه می‌دهد: «بیت رهبری می‌خواهد عکس‌هایی که از شخص رهبر گرفته می‌شود کانالیزه باشد. به این دلیل که چشمی که پشت ویزور است مستقل است و کسی نمی‌تواند به او دستور بدهد چطور عکس بگیرد. حتی با این که می‌دانند عکاس‌ها به خاطر شرایط و فشار و خطری که وجود دارد حتی اگر عکس خاصی هم بگیرند جرأت انتشار آن را ندارند با این حال نمی خواهند چنین عکس‌هایی گرفته شود.»
او درباره‌ی مدیریت و کنترل ورود عکاسان به بیت رهبری بدون اشاره به نام مسئول این بخش می‌گوید: «می‌دانید که از چند سال پیش کسی که مدیر عکاسی بیت رهبری شده است خودش یک عکاس حرفه‌ای است و این عکاس حرفه‌ای خودش مسلما شناخت خیلی بیشتری نسبت به مدیوم عکاسی و عکس خبری دارد و فکر می‌کنم شاید تاثیر چنین آدم‌هایی در چنین محیطی کم نبوده است. به هر حال کسی که چنین دانشی داشته می‌توانسته به این سیستم کمک بکند.»
اما جواد منتظری درباره‌ی ارتباط حساسیت چشم آیت‌الله خامنه‌ای و انحصار در ورود عکاسان خبری به بیت رهبری می‌گوید: «این قضیه که چشم کسی به دلایل پزشکی به نور حساس باشد طبیعی است. به عنوان مثال وقتی من از فیدل کاسترو یا نلسون ماندلا عکاسی می‌کردم به ما گفتند فلاش نزنیم به خاطر این که چشم هایشان حساس است. ولی این که این اتفاق در مورد رهبر ایران درست باشد نمی دانم چقدر ممکن است درست باشد.»
اگرچه فرصت عکاسی از رهبر ایران در برنامه‌های بیت رهبری برای عکاسان فراهم نیست اما در ایام انتخابات و به هنگام رای دادن او در مقابل دوربین بسیاری از عکاسان ایرانی و خارجی قرار می‌گیرد.
جرأت انتشار تصاویر رهبر ایران
وقتی رهبر ایران برای انداختن رأی در صندوق انتخابات مجلس شورای اسلامی جلوی دوربین خبرنگاران داخلی و خارجی حاضر شد و محدودیتی هم برای حضور عکاس‌ها وجود نداشت آن‌هایی که تصویر جالبی از او گرفته بودند جرأت انتشار آن را نیافتند.
کیان امانی عکاسی که در درگیری‌های پس از انتخابات سه بار بازداشت شد و عاقبت ایران را ترک کرد و اکنون در آمریکا زندگی می‌کند درباره‌ی ماجرای آن تصویر و محدودیت عکاسی در بیت رهبری می‌گوید: «من فکر می‌کنم دلیل اصلی راه ندادن عکاس‌ها به بیت رهبری انتشار عکس‌هایی است که از ایشان تصویر خوبی ارائه نمی‌کرد. مثل انتخابات مجلس که وقتی ایشان آمدند رای‌شان را داخل صندوق بیندازند دستشان را به چشمشان می‌مالیدند و همه‌ی عکاس‌ها از آن صحنه عکس گرفتند و تعدادی از آن ها هم منتشر شد. عکس کمی تمسخرآمیز بود برای رهبر کشوری که ادعای نایب خداوند بودن را دارد. و فکر می کنم محدودیت‌های که در بیت رهبری برای عکاسی از رهبر شکل گرفته با این هدف بوده که تصاویری از این دست، فضای قدسی‌ای که برای رهبر درست کرده‌اند را زیر سوال نبرد.»
کیان امانی در مورد حساسیت چشم‌های آیت‌الله خامنه‌ای به نور فلاش دوربین‌های عکاسی نظر دیگر دارد: « اصولا عکاس‌های خبری زیاد از فلاش استفاده نمی‌کنند و با نور طبیعی فضا عکاسی می‌کنند. اما من فکر می‌کنم چشم های آقای خامنه ای به نور حساسیتی ندارد. وقتی داخل ماشین او پروژکتور کار می‌گذارند و نور این پروژکتور به وسیله‌ی رفلکتور (صفحههای بازتاب‌دهنده) مستقیم به صورت ایشان می‌تابد بعید می‌دانم چشمشان به نور حساسیتی داشته باشد».
مسئول واحد عکس بیت رهبری رسول اولیازاده است. اولیازاده خود یکی از عکاسان حرفه‌ای رسانه‌های ایران است و مدیریت خانه‌ی عکاسان ایران را نیز به عهده دارد. این که تنظیم سیاست‌های رسانه‌ای بیت رهبری در حوزه‌ی تصویر، از چه مسیری عبور می‌کند و حاصل تصمیم‌های فردی و سلیقه‌ای است یا محصول توافق‌ها، مشاوره‌ها و دستور مدیران ارشد بیت رهبری، نکته‌ای است که این گزارش امکان و مجالی برای پرداختن به آن ندارد.
اما در شماره‌های آینده ی این مجموعه گزارش به وضعیت عکاسی خبری پس از انتخابات، کارکرد نهادهای صنفی عکاسی پس از انتخابات و قربانی شدن استانداردهای حرفه ای عکاسی خبری در هنگام بحران خواهد پرداخت.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید