آیا زلزلۀ تهران نزدیک است؟

احتمال وقوع یک زلزله در تهران همیشه از سوی کارشناسان مطرح بوده است. در گزارش هایی نیز که دربارۀ تبعات این زلزله تهیه شده، به دلیل بافت قدیمی و فرسودۀ برخی از نقاط تهران، بر بالا بودن تلفات ناشی از آن تاکید شده است. دو گسل عمدۀ تهران، یعنی گسل شمال و جنوب مرکز زلزلۀ تهران هستند که در نقشۀ ارائه شده از سوی موسسۀ جایکا *، مناطقی خواهند بود که بالاترین شدت ویرانی ها را در صورت بروز زلزله در تهران خواهند داشت.

بر اساس گزارش این موسسه، این ویرانی ها با توجه به فرسوده بودن بافت شهر بخصوص بروی گسل جنوبی بسیار شدید خواهد بود. متاسفانه به دلیل عدم پیروی از اصول ساخت و ساز در این شهر، بروی هر دو گسل تهران با تراکم ساخت خانه ها و مجتمع ها روبرو بوده ایم و در نتیجۀ این ساخت و سازها بر جمعیت این مناطق نیز افزوده شده است. معمولاً بر اساس اصول شهرسازی مناطقی که بروی گسل قرار دارند به فضاهای باز تبدیل می شوند تا در صورت بروز زلزله از تلفات احتمالی کاسته شود اما این اصل در تهران رعایت نشده است.

در نقشۀ ارائۀ شده از سوی موسسۀ جایکا، مناطق مشخص شده با رنگ زرد مرکز گسل های تهران است و حریم آبی رنگ آنها نیز دامنۀ آسیب زلزلۀ تهران را نشان می دهد. نگاهی ساده به این نقشه به ما می فهماند که در صورت زلزله، تنها مناطق بسیار محدودی از این شهر ممکن است آسیب کمی ببیند. تحقیقات موسسۀ جایکا نزدیک به ده سال پیش ارائه شده، اما عملاً عدم توجه به نتیجۀ این تحقیقات ضریب آسیب های زلزلۀ تهران را افزایش داده است. توجه به این گزارش می توانست تا حد زیادی به بزرگ شدن تهران و افزایش جمعیت آن کمک کند اما متاسفانه به جای اتخاذ سیاست های صحیح شهرسازی با در نظر گرفتن خطر دائمی زلزله در تهران، ساخت و ساز بی رویه و بدون برنامۀ این شهر دامنۀ آسیب های زلزله در این شهر را گسترش داده است.

در روزهای اخیر پس از مطرح کردن دوبارۀ بحث زلزله از سوی محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری ایران، مسالۀ زلزله دوباره به یکی از موضوعات مهم تبدیل شده و حتی روزنامه های بزرگ فرانسه نظیر فیگارو نیز آنرا نقل کرده اند. در واقع محمود احمدی نژاد به خارج کردن پنج میلیون از جمعیت تهران بعنوان راه حلی برای مقابله با زلزله اشاره کرده است. برخی این اظهارات را با اهداف سیاسی همراه می دانند و معتقدند کاستن پنج میلیون نفر از جمعیت کلانشهر تهران می تواند کنترل شهر را در صورت تکرار تظاهرات ماههای اخیر برای دولت راحت تر کند. در تریبون های نماز جمعه نیز امامان جمعه با دعوت از مردم برای دعا و نیایش، آنرا تنها راه پیشگیری از زلزله معرفی می کنند. حتی به مسالۀ بدحجابی به عنوان عاملی برای وقوع زلزله نیز اشاره شده است.

اما گذشته از تمام این اظهارات، کارشناسان معتقدند که تهران به واقع با خطر زلزله روبروست و این زلزله می تواند هر لحظه به وقوع بپیوندد.

دکتر ناصر کرمی، از صاحبنظران در زمینۀ محیط زیست و روزنامه نگار معتقد است که اظهارات محمود احمدی نژاد بر اساس گزارش ده سال پیش موسسۀ جایکا برای پیشیابی زلزله در تهران مطرح شده اما باید آنرا به فال نیک گرفت. این کارشناس معتقد است که برای کاستن جمعیت تهران بمنظور کاهش آسیب های ناشی از زلزله باید مشاغلی را از تهران خارج کرد اما رقمی که رئیس جمهور مطرح کرده است یعنی رقم پنج میلیون نفر بسیار زیاد است و باید یک میلیون شغل ایجاد شود تا بتوان این تعداد جمعیت را از تهران خارج کرد، ایجاد یک میلیون شغل تقریباً غیر ممکن است....

*موسسۀ جایکا، یک شرکت ژاپنی فعال در زمینۀ زلزله شناسی است. نقشۀ حاضر نیز در کتاب " تهران در انتظار زلزله" به چاپ رسیده است.