"اقتصاد مقاومتی" : از کلی گویی ها رهبر تا واقعیت

از زمانی که آیت الله خامنه ای با صدور فرمانی بیست و چهار ماده ای مقامات نظام اسلامی ایران را مکلف به کاربرد آنچه وی "اقتصاد مقاومتی" نامید، کرد، تأکید بر اهمیت و ضرورت این فرمان به ترجیع بند سخنان مسئولان جمهوری اسلامی از صدر تا ذیل تبدیل شده است.

ISNA

خود آیت الله خامنه ای در آخرین پیام نوروزی اش، سال 1392 را "سال حماسۀ سیاسی و حماسۀ اقتصادی" نامیده بود. در خرداد ماه گذشته نظام اسلامی ایران مدعی شد که بار روی کار آمدن حسن روحانی "حماسۀ سیاسی" سال به ثمر رسیده است : کسی که در واقع مهمترین وظیفه اش را رفع تحریم های کمرشکن علیه جمهوری اسلامی در تعامل و مصالحه با آمریکا بر سر برنامۀ اتمی حکومت تهران تعریف کرده است.
این وظیفه بدون یاری و پشتیبانی رهبر جمهوری اسلامی تعریف نشد که نه از تعامل و مصالحه با آمریکا، بلکه از "نرمش قهرمانانه" در مقابل آمریکا برای رفع تحریم ها یاد کرد. اکنون به نظر می رسد که بعد از "حماسۀ سیاسی" نوبت به "حماسۀ اقتصادی" رسیده که تحققش ظاهراً نیازمند اجرای "اقتصاد مقاومتی" است.
اما، "اقتصاد مقاومتی چیست"؟ فرمان آیت الله خامنه ای توضیح روشنی در اینباره نمی دهد. عبارات این فرمان آنقدر کلی و مجردند که می توان در هر دورۀ زمانی و مکانی به آنها استناد کرد. با این حال، پیروان آیت الله خامنه ای معتقدند که با اجرای طرح "اقتصاد مقاومتی" جهشی خارق العاده و درونزا در اقتصاد کشور روی خواهد داد، به طوری که دیگر تحریم ها و فشارهای خارجی نخواهند توانست نظام اقتصادی و سیاسی ایران را به زانو درآوردند.
در این معنا، "اقتصاد مقاومتی" باید، به گفتۀ آنان، کشور را از اتکا به درآمدهای نفتی بی نیاز کند و در عین حال جمهوری اسلامی ایران را به سرمشق توسعه و رشد اقتصادی دست کم در منطقه تبدیل سازد.
نشست سالانۀ مجلس خبرگان رهبری که از سه شنبه آغاز شد رهنمود و فرمان رهبر جمهوری اسلامی را در خصوص "اقتصاد مقاومتی" در صدر دستور کار خود قرار داد و رییس این مجلس آیت الله مهدوی کنی در سخنان افتتاحیۀ نشست خبرگان رهبری از دولت خواست که در زمینۀ "اقتصاد مقاومتی" به شعار و برگزاری همایش بسنده نکند، بلکه برای اجرای آن حقیقتاً راهکارها و راه حل های عملی جستجو کند.
به غیر از وزیر امور خارجه، محمد جواد ظریف، وزیر اقتصاد، علی طیب نیا، و شخص رییس جمهوری، حسن روحانی، رسماً دعوت شدند تا در زمینۀ چگونگی تحقق "اقتصاد مقاومتی" سخنانی در مجلس خبرگان ایراد کنند. اما، یک عبارت رییس جمهوری کافی بود تا بیهودگی طرح "اقتصاد مقاومتی" را در دورۀ حاضر نشان بدهد. حسن روحانی صریحاً گفت : اقتصاد مقاومتی پایه های اقتصاد ایران را بسیار محکم خواهد کرد، اما در سال های آینده.
با همین اشاره رییس جمهوری ایران اعتراف کرد که کلی گویی های رهبر جمهوری اسلامی در خصوص "اقتصاد مقاومتی" که البته بدون انگیزه سیاسی ایراد نشده گرهی از کلاف سردرگم مشکلات امروز اقتصاد ایران از قبیل رکود، تورم و بیکاری مزمن نمی گشایند.
در اظهاراتی جداگانه وزیر نفت جمهوری اسلامی، بیژن نامدار زنگنه، و مشاور رییس جمهوری ایران در امور بین الملل، محمود سریع القلم، صریحاً گفتند که هیچگاه وضعیت اقتصاد ایران به اندازۀ امروز در نتیجۀ تحریم ها تیره و نگران کننده نبوده و هیچگاه به اندازۀ امروز منشاء تیرگی وضعیت اقتصادی تحریم های بین المللی نبوده اند که حکومت اسلامی ایران را در وهلۀ نخست از درآمدهای مکفی نفتی محروم ساخته اند. هم محمود سریع القلم هم بیژن نامدار نامدار زنگنه در سخنانشان تأکید کردند که بدون پول نفت یعنی در واقع بدون رفع تحریم ها امیدی به اجرای طرح های عمرانی و پشت سر نهادن رکود و بیکاری در کشور نیست.
وزیر نفت دولت یازدهم تأکید کرد که کل صادرات نفت ایران در حال حاضر از یک میلیون بشکه در روز فراتر نمی رود و در صورتی که حجم صادرات نفت ایران به میزان سال های 1391-1390 بازنگردد هیچ طرح عمرانی در کشور به اجرا گذاشته نخواهد شد. وزیر نفت جمهوری اسلامی در ادامه تصریح نمود که با ادامۀ روند کنونی مصرف داخلی انرژی بزودی حتا منابع گازی ایران و قطر برای تأمین مصرف داخلی کافی نخواهند بود.
در این بین محمود سریع القلم در اظهاراتی بی پرده گفت که هر تحولی در وضعیت کنونی و آینده اقتصاد ایران به رفع تحریم ها و در نتیجه به حل معضل مناسبات جمهوری اسلامی و آمریکا بستگی دارد و به همین دلیل حل مشکلات اقتصادی جمهوری اسلامی در حال حاضر به حل بزرگترین چالش سیاست خارجی جمهوری اسلامی یعنی رابطه با آمریکا گره خورده است.
پرسش این است : با چنین صورت مسئله ای هدف رهبر جمهوری اسلامی از طرح کلیاتی با عنوان "اقتصاد مقاومتی" چیست؟ آینده نشان خواهد داد که آیا او در پی راهی به منظور انطباق با این صورت مسئله بوده یا بالعکس در جستجوی مفّری برای گریختن از آن در صورتی که البته مسئلۀ کلیدی رابطه با آمریکا و رفع تحریم ها به راه حل دلخواه دولت ایران منتهی نشوند.