تأثیربحران یمن و مذاکرات هسته ای ایران بر قیمت جهانی نفت خام

بازار جهانی نفت طی هفته گذشته دچار نوسانات نسبتاً مهمی گردید. این نوسانات با گرایش های بالا و پائین آورنده قیمت نفت خام همراه بود. دوعامل ژئوپلتیک موجب بروز نوسانات اخیر در بازار نفت خام شده است. نخستین عامل، بحران یمن و حمله هوایی عربستان سعودی به مواضع حوثی ها و عامل دوم، مذاکرات هسته ای ایران با قدرت های بزرگ جهانی در لوزان در جهت رسیدن به یک توافق هسته ای میباشد.

همانطور که خواهیم دید، این دوعامل ژئو پلتیک، تأثیرات محدودی بر بازار جهانی نفت خام داشته اند. تأثیراتی در حد مخاطرات احتمالی در باره یمن و وارد شدن احتمالی مقادیری نفت خام اضافی به بازارهای جهانی نفت در مورد ایران.

یاد آور میشویم که بازار جهانی نفت خام از ماه ژوئن سال 2014 میلادی از افزایش عرضه و کاهش تقاضای جهانی رنج میبرد. افزایش تولید و عرضه نفت خام نسبت به کشش تقاضای جهانی موجب سقوط شدید قیمت ها ی جهانی نفت خام، طی 9 ماهه گذشته شده است. قیمت نفت خام در جهان طی ین مدت بیش تر از 60 در صد سقوط کرده است.

شایان توجه است که با وجود اشباع بازار جهانی نفت، عوامل ژئوپلتیک میتوانند بر روی بازار نفت تأثیراتی داشته باشند. این موضوع حساسیت بازار جهانی نفت را به عوامل ژئوپلتیک منطقه ای نشان میدهد.

در این راستا، میتون گفت که در صورت وجود تعادل بین عرضه و تقاضا و در صورتیکه کشش تقاضا، تولید وعرضه جهانی نفت را تحریک کند و گرایش مصرفی، روندی فزاینده داشته باشد،عوامل ژئوپلتیک میتوانند تأثیرات بسیار مهم و تعیین کننده ای بر بازار جهانی نفت داشته باشند.

در چنین حالتی، عوامل عینی و روانی بازار با یگدیگر در آمیخته و افزایش غیر قابل پیش بینی قیمت ها را به دنبال خواهد داشت.

نوسانات قیمت نفت، ناشی از مداخله نظامی عربستان سعودی در یمن

حمله هوایی عربستان سعودی به مواضع حوثی ها در یمن در رأس ائتلاف کشورهای عربی خلیج فارس در روز پنجشنبه گذشته موجب افزایش ناگهانی قیمت نفت در جهان گردید.

قیمت نفت خام سبک در نیویورک که آن را با مأخذ (دبلیو تی آی) میشناسیم، با 7 در صد افزایش نسبت به روز چهارشنبه به 52.48 دلار در هر بشکه رسید.

در همان حال، قیمت نفت خام سبک در اروپا که آن را با مأخذ (برنت) میشناسیم ، 6 درصد افزایش یافت و به 59.78 دلار در هر بشکه رسید.

افزایش ناگهانی قیمت نفت خام در جهان پس از مداخله عربستان سعودی در یمن به لحاظ مخاطرات در تولید نفت در یمن نبوده است. در واقع، تولید نفت خام یمن میزان کم ومحدودی است. یمن فقط 0.1 تا 0.2 در صد تولید کل نفت خام جهان را دارد. افزایش قیمت نفت، در واقع به لحاظ دو عامل دیگر بوده است. نخست اینکه چهار کشور تولید وعرضه کننده مهم نفت در جهان، یعنی عربستان سعودی، امارات متحد عرب، قطر و کویت در این ائتلاف شرکت دارند. با حمله هوایی نیروهای ائتلاف عربی به مواضع حوثی ها در یمن این پرسش مطرح گردید ه بود که آیا ایران به این حمله واکنش نشان خواهد داد و یک درگیری نظامی منطقه ای بین ایران و کشورهای عربی خلیج فارس به رهبری عربستان سعودی در منطقه آغاز میگردد ؟

عامل دوم، موضوع امنیت و مخاطرات احتمالی برای عبور کشتی های نفتکش از تنگه "باب المندب" در راه ورودی دریای سرخ بوده است. همانطور که میدانیم، روزانه بیش از 3.8 میلیون بشکه نفت خام از این تنگه که عرض آن کمتر از 40 کیلومتر است عبور میکند.

یاد آور میشویم که این تنگه در دهانه دریای سرخ بین باب المندب و جیبوتی قرار دارد و تنها راه برای رسیدن به کانال سوئز میباشد.

هرچند قیمت نفت خام به یکباره و به طور مقطعی در جهان افزایش یافت. اما نباید فراموش کرد که این افزایش به لحاظ اشباع بازار نفت خام جهان و وجود ذخیره تاریخی نفت خام در آمریکا نتوانست تأثیرات چندانی داشته باشد.

تأثیرات مذاکرات هسته ایران بر کاهش قیمت نفت خام

پس از افزایش ناگهانی قیمت نفت خام به دنبال مداخله عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی خلیج فارس به یمن از دیروز، ما شاهد کاهش چشم گیر قیمت جهانی نفت خام هستیم.

قیمت نفت خام سبک "دبلیو تی آی" امروز، سه شنبه در نیویورک ، به 47.59 دلار در هر بشکه کاهش یافته است.

در همین حال، قیمت نفت خام سبک در اروپا "برنت" به 55.00 دلار در هر بشکه کاهش یافت.

بر اساس کارشناسان و متخصصان بازار نفت در آژانس بلومبرگ، سه عامل، کاهش دوباره قیمت نفت خام در جهان را توضیح میدهند. نخست، توافق هسته ایران با قدرت های بزرگ در لوزان سویس میتواند با افزایش صادرات نفت ایران در آینده همراه باشد.
در این مورد باید گفت که صادرات نفت خام ایران که در سال 2011 میلادی به میزان 2.3 میلیون بشکه در روز بوده، پس از اعمال تحریم های نفتی یکجانبه آمریکا و اتحادیه اروپا به کمتر از 1.2 میلیون بشکه در روز سقوط کرده است. توافق هسته ای ایران با قدرت های بزرگ، امکان افزایش صادرات نفت خام ایران به میزان حداقل دو میلیون بشکه در روز را فراهم میکند. این تولید اضافی نفت خام ایران در شرایطی صورت میگیرد که بازار نفت دچار افزایش عرضه نسبت به تقاضا بوده و به بیان دیگر در حالت اشباع قرار دارد. البته نفت خام اضافی ایران مدتی طول میکشد تا تولید و صادر گردد. با این وجود، بازار از هم اکنون نسبت به این امکان واکنش نشان داده است. امکان افزایش تولید نفت ایران، هرچند با تأثیرات محدود، قیمت نفت خام در جهان را کاهش میدهد.

تحلیگران بازار نفت در آژانس بلومبرگ میگویند که ذخیره نفت خام آمریکا به حداکثر سقف خود رسیده است. آمریکا از سال 1982 به میزان 466.7 میلیون بشکه نفت خام ذخیره دارد.

عامل سوم کاهش دوباره قیمت نفت خام، در ارتباط با بحران یمن و مداخله عربستان سعودی در این کشور، متقاعد شدن بازار نسبت به عدم گسترش در گیری های یمن به خاورمیانه است. درواقع امکان مداخله زمینی عربستان و دیگر کشورهای ائتلاف در یمن وجود ندارد. از سوی دیگر، ایران ضمن محکوم کردن این مداخله، قصد واکنش نطامی ندارد. بدین ترتیب، آتش جنگ در خاورمیانه بر سر بحران یمن گسترش نخواهد یافت و فقط به یمن محدود خواهند شد. نتیجه اینکه مخاطرات روز پنجشنبه گذشته که حساسیت بازار نفت را موجب گردیده بود، عمدتاً بر طرف گردیده و قیمت نفت کاهش یافته است.

در همین حال، امکان مسدود کردن تنگه باب المندب نیز بر طرف گردیده است. با توجه به اینکه مسدود کردن تنگه باب المندب نیازمند تجهیزات نظامی قابل توجهی است و حوثی ها فاقد این تجهیزات هستند، و ایران نیز قصد مداخله نظامی مستقیم در یمن را ندارد، لذا مخاطرات مسدود شدن این آبراه نیز بر طرف گردیده است. درنتیجه کاهش عوامل ریسک، قیمت نفت خام روندی نزولی یافته است.

تداوم افزایش عرضه و کمبود نسبی تقاضا در بازار جهانی نفت خام

آنچه از نقطه نظر اقتصادی موجب سقوط قیمت جهانی نفت خام شده است، تداوم افزایش تولید و عرضه نفت خام و در همان حال ثابت ماندن و یا کاهش نسبی تقاضای جهانی نفت خام است.

هم اکنون تولید جهانی نفت خام در حدود 90 میلیون بشکه در روز است . این در حالی است که مصرف جهانی کمتر از 88 میلیون بشکه در روز برآورد میگردد.

اپک، یعنی سازمان کشورهای صادر کننده نفت، فقط 30 در صد بازار جهانی نفت را در اختیار دارد. 70 درصد بازار نفت خام جهان در اختیار کشورهای غیر عضو اپک میباشد. روسیه 10 میلیون بشکه، آمریکا 9.3 میلیون بشکه، کانادا، چین، قزاقستان، مکزیک، نروژ و دیگران 40.7 میلیون بشکه در روز نفت خام تولید می کنند. این در حالی است که کشورهای عضو اپک 30 میلیون بشکه نفت خام در روز تولید میکنند.

عربستان سعودی با تولید 10 میلیون بشکه در روز بزرگترین کشور تولید کننده و صادر کننده نفت در اپک میباشد.