سه مهمان این هفته، داریوش همایون، فریبا هشترودی و کاظم کردوانی با اشاره به زوایا و وجوه مختلف بحران نظام اسلامی زمینه های فرهنگی، سیاسی و بین المللی گذار به دورۀ پسااسلامی در ایران را بررسی کرده اند.
هنوز جنجال کشف 130 کیلوگرم هروئین خالص و سیزده کانتینر سلاح های قاچاق در محموله های رسمی جمهوری اسلامی در نیجریه و همچنین نتایج سیاسی مترتب بر آن خاتمه نیافته بود که افشای اسناد محرمانهء وزارت امور خارجهء آمریکا توسط سایت ویکی لیکس از ابعاد گستردۀ انزوای ایران در صحنهء بین المللی و دشمنی کشورهای عرب-مسلمان منطقه نسبت به حکومت تهران پرده برداشتند. بر پایهء این اسناد غالب قریب به اتفاق کشورهایی که اولویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی در سه دههء اخیر را تشکیل داده اند نگران از بلندپروازی های نظامی-سیاسی حکومت ایران خواستار حملۀ نظامی آمریکا برای متوقف کردن برنامۀ اتمی جمهوری اسلامی هستند.
به این انزوا و دشمنی فراگیر سخنان دیروز وزیر خارجۀ آمریکا در اجلاس امنیتی منامه معنای نمادینی داد. هیلاری کلینتون در جمع همان رهبران عربی که در همسویی با اسرائیل خواستار حملۀ نظامی آمریکا به ایران هستند منوچهر متکی وزیر امور خارجهء جمهوری اسلامی را مستقیماً خطاب قرار داد و از رهبران تهران خواست تا دست از تهدید امنیت و ثبات منطقه و جامعۀ بین المللی بردارند.
این انزوا بستری است که در آن قرار است مذاکرات ایران و قدرت های جهانی در ژنو حول برنامۀ اتمی حکومت تهران فردا از سرگرفته شود، هر چند به نظر نمی رسد که خود کشورهای مذاکره کننده خوش بینی چندانی نسبت به سرانجام این مذاکرات داشته باشند.
نشانه های بن بست یا ته کشیدن امکانات خروج از بحران در درون ساختار قدرت ایران نیز کم نیست. نداهای وحدت در درون نظام اسلامی یکی پس از دیگری بی طنین می مانند و جبهه های تازه جدال میان گرایش های درون قدرت دائماً از نو بازسازی و تعریف می شوند. در این کشاکش که این روزها از خلال اختلافات میان مجلس و دولت خود را نمودار می کند رهبر جمهوری اسلامی گاه غیرمستقیم جانب دولت را در مقابل مجلس می گیرد و گاه بیمناک از توسعۀ نفوذ نظامیان در قدرت، سرزده و سرنزده برای رایزنی با روحانیان دلزده یا رانده شده از قدرت به قم روی می آورد.
شواهد می گویند دوره ای رو به پایان است، هر چند دورۀ تازه هنوز چهره نمی گشاید. بررسی این کشاکش میان گذشته و آینده، میان حکومت اسلامی و جانشین محتمل نظام اسلامی، موضوع زمینه های و زمانه های این هفته است در گفتگو با آقایان، داریوش همایون، نویسندۀ و تحلیلگر مقیم سوئیس، کاظم کردوانی پژوهشگر مقیم آلمان و فریبا هشترودی، نویسندۀ مقیم پاریس. پیش از هر چیز از داریوش همایون پرسیده ایم که چه اصطلاح یا عبارتی به گمان او بیشتر گویای وضعیت امروز رژیم اسلامی است.
داریوش همایون در پاسخ گفته است : از هم گسیختگی. به گمان او "ازهم گسیختگی" گویاترین مفهومی است که در توضیح وضعیت امروز رژیم اسلامی ایران می توان به کار برد. به نظر داریوش همایون مهمترین عامل این از هم گسیختگی نیز واماندگی نظام در حل مسائل اقتصادی است. او می گوید : دورۀ رو به پایان در حقیقت دورۀ نظام اسلامی است و خوشبختانه جایگزین این نظام رو به پایان نیز در هیئت جنبش سبز موجود است که منتظر است تا در زمان مقتضی جای رژیم اسلامی را بگیرد. داریوش همایون در ادامه می افزاید که به همین خاطر او نسبت به آیندۀ سیاسی خوش بین است. از نظر داریوش همایون تلاش های حکومت نیز از حذف یارانه ها گرفته تا خالی کردن پایتخت یا انتقال نهادها و دستگاه های اداری و آموزشی به خارج از تهران همه و همه برای خنثی و مهار کردن همین جنبش سبز است که سخت مایه نگرانی نظام اسلامی شده است.
کاظم کردوانی نیز روی همه رفته با همین ارزیابی موافق است و در ادامه به دو تحول بزرگ در جامعۀ ایران اشاره می کند که دیر یا زود آیندۀ سیاسی را در این کشور رقم خواهد زد. او می گوید : مهمترین تحولی که در ایران رخ داده این است که خانواده سنتی به معنای واقعی کلمه جایگاه خود را از دست داده است. او تصریح می کند : آنچه به اصطلاح در زیر پوست شهر می گذرد، در جامعۀ مدنی، در قیاس با لایه ای که در سطح مشاهده می شود مصداق واقعی یک زمین لرزه تمام عیار در اعماق جامعه است. این زمین لرزه در کنار تحول ساختار خانواده و به ویژه تحولات اساسی در حیطۀ فرهنگ و اندیشه جامعه را به سویی برده که دیگر امکان بقا برای حکومت مذهبی را در درزامدت باقی نگذاشته است. کاظم کردوانی در ادامه تأکید می کند که این تحول چنان ریشه دار است که تا ضدیت بوروکراسی و تکنوکراسی ایران و حتا بخش های مهمی از سپاه پاسداران با اعمال نفوذ "آخوندها" در قدرت تعمیم یافته است. کاظم کردوانی تحولات امروز ایران را ادامۀ صد و سی سال تجربه و تلاش جامعۀ ایرانی برای رسیدن به آزادی و دموکراسی و تجدد می داند و می افزاید که ایران امروز می رود تا به مهمترین سرفصل این تجربه صد و سی و چهل ساله نزدیک شود.
فریبا هشترودی گفته است : خوش بینی یا بدبینی ما نسبت به آیندۀ تحولات سیاسی به این بستگی دارد که مناسبات قدرت سیاسی که امروز به زیان حکومت اسلامی و به سود جنبش دموکراسی خواهی ایران تغییر یافته خواهد توانست سرانجام برای به بار نشستن به مناسبات قدرت نظامی تبدیل شود. او گفته است هیچکس به دقت نمی داند که نیروهای نظامی در ایران دقیقاً در کنترل کیست و یا چه نهادی بر آن نظارت کامل دارد. هیچکس نمی داند که نیروهای نظامی ایران حقیقتاً یکدست هستند یا نه و در صورت تشدید بحران های سیاسی و اجتماعی در کدام سو یا جبهه قرار خواهند گرفت. فریبا هشترودی در جای دیگری از سخنانش به امید سیاسی که نسل جوان ایران چه در داخل و چه در خارج برانگیخته اشاره کرده و گفته است که بارزترین خصیصۀ این نسل مدارا و رواداری و غیرایدئولوژیک دیدن معادلات و تحولات سیاسی است. این خصیصه از نظر فریبا هشترودی این نسل را از نسل های پیشین متمایز می کند و به آنان را در جایگاه آموزگار نسل های پیشین قرار می دهد.
دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید
آبونه شوید